Το περβόλι των ανέμων
Υψηλές προσδοκίες έχει δημιουργήσει τόσο στους κατοίκους του Οροπεδίου, αλλά και σε όσους αγαπούν την περιοχή, η είδηση για το ότι παίρνει σάρκα και οστά η αναστήλωση και η αξιοποίηση των παραδοσιακών του ανεμόμυλων.
Πέραν τις ιστορικής σημασίας που έχει αυτή η ενέργεια, καθώς μιλάμε για το πρώτο και το μεγαλύτερο αιολικό πάρκο του κόσμου, τονίζεται πως η ενεργειακή αξιοποίηση του πάρκου και φυσικά δίνεται μια μεγάλη ευκαιρία για μια καλύτερη πολιτιστική προβολή.
Υπάρχει όμως και άλλη μια παράμετρος, την οποία διαπιστώνει κανείς αν περιηγηθεί σε διάφορες φωτογραφικές ιστοσελίδες, κοιτώντας τα σχόλια κάτω από φωτογραφίες που τραβήχτηκαν πριν 50-60 χρόνια. Για τους επισκέπτες της δεκαετίας του 50' και του 60', το Οροπέδιο Λασιθίου δεν αποτελούσε απλά άλλο ένα όμορφο μέρος της Κρήτης, αλλά στα μάτια τους ήταν ένα φαντασμαγορικό θέαμα το οποίο θα χαρασσόταν για πάντα στη μνήμη τους. Το τοπίο είναι από μόνο του εκπληκτικής ομορφιάς, όμως το "κάτι παραπάνω" το έδιναν οι ανεμόμυλοι οι οποίοι έστεκαν κατά χιλιάδες στο οροπέδιο.
Οι ανεμόμυλοι, οι οποίοι συνδέονται άρρηκτα με τη σύγχρονη ιστορία του Οροπεδίου, επινοήθηκαν από τον Εμμανουήλ Παπαδάκη από το Ψυχρό στα τέλη του 19ου αιώνα. Στις αρχές του 20ου υπήρχαν ήδη 20 ξύλινοι τρίποδοι ανεμόμυλοι στο Οροπέδιο, οι οποίοι όμως δεν άλλαζαν κατεύθυνση ανάλογα με τον άνεμο. Ήταν δηλαδή μονόκαιροι. Έτσι, προκειμένου να βελτιώσει τη λειτουργία τους, ο "πατέρας" τους, πρόσθεσε έναν μηχανισμό περιστροφής και τους έκανε με τετράποδους πύργους. Πολύ σημαντική, η συνεισφορά του Στέφανου Μαρκάκη από το Μαρμακέτο, ο οποίος αντικατέστησε τον ξύλινο σκελετό με μέταλλο, δίνοντας ύψος και καλύτερη απόδοση.
Αξίζει να αναφερθεί, πως έχουν γίνει μεμονωμένα πολλές αναστηλώσεις ανεμόμυλων, οι οποίες όμως έχουν γίνει για αισθητικούς λόγους. Ιστορίες παλαιότερων, αναφέρουν πως τη δεκαετία του 50', στο Οροπέδιο έφταναν να λειτουργούν μέχρι και 13.000 ανεμόμυλοι συνολικής εγκαταστημένης ισχύος πάνω από 5 MW. Οι ανεμόμυλοι αυτοί λειτουργούσαν ως αντλητικές μηχανές στα πηγάδια του κάμπου για να ποτιστούν οι καλλιέργειες το καλοκαίρι.
Ο Γιώργος Χατζάκης στο βιβλίο του "Το Αιολικό πάρκο των θεών", αναφέρει: "Όταν αυτοί οι άλλοι άρχισαν να έρχονται, για να θαυμάσουν αυτό το αιολικό θαύμα της εποχής, οι Λασιθιώτες άρχισαν να το εγκαταλείπουν και αυτό με τη σειρά του άρχισε σιγά-σιγά να αργοπεθαίνει, ακολουθώντας έτσι την παράδοση και τον κανόνα της Ελληνικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς των προγόνων μας, που μας θέλει πρωτοπόρους σε πολλούς τομείς, αλλά και ταυτόχρονα, αυτόχειρες και καταστροφικούς.
Σήμερα λοιπόν ο Λασιθιώτικος κάμπος δεν θυμίζει σε τίποτα το ένδοξο παρελθόν του, τα κουφάρια των μύλων όρθια, πλαγιαστά ή πεσμένα κάτω θρηνολογούν για το κατάντημα τους και μόνο οι διηγήσεις από τους παλιούς ανθρώπους και από φωτογραφίες μπορούμε να φανταστούμε αυτό που υπήρχε. Μόνο τα βουνά του ιερού βουνού της Δίκτης πιασμένα χέρι-χέρι σε κυκλικό χορό είναι ίδια όπως το παρελθόν, λες και χορεύουν κάποιο αρχαίο τραγικό χορό για να θρηνήσουν το θάνατο του ποιο όμορφου και ποιο μεγάλου αιολικού θαύματος της ιστορίας.
Αυτή η παγκόσμια κληρονομιά, που μας άφησαν οι πρόγονοι μας έχομε υποχρέωση να την διατηρήσουμε και οφείλουμε, να ξαναφτιάξουμε το ποιο όμορφο αιολικό πάρκο του κόσμου, στο τόπο μας στη Κρήτη, με οποιοδήποτε κόστος."
Πληροφορίες: "Το Αιολικό Πάρκο των Θεών", Γεώργιος Χατζάκης