Άγχος και κρίσεις πανικού


Κάθε ένας από εμάς, κάποια στιγμή στη ζωή του έχει αισθανθεί άγχος.
Είναι φυσιολογικό να αισθανόμαστε άγχος σε κάποιες καταστάσεις όπως π.χ. ένα επαγγελματικό ραντεβού ή σε ένα διαγώνισμα κ.λπ. Το ήπιο άγχος μάλιστα είναι συνηθισμένο και κυρίως δημιουργικό, εφόσον μας κινητοποιεί και μας ωθεί να ανταπεξέλθουμε αποτελεσματικά σε διάφορες καταστάσεις. Ωστόσο, σε κάποιους ανθρώπους, το άγχος είναι τόσο έντονο και επίμονο, που φτάνουν στο σημείο να αποδιοργανώνονται. Αυτοί οι άνθρωποι, ίσως να πάσχουν από μια αγχώδη διαταραχή και να μην το γνωρίζουν. Μπορεί μάλιστα να εκδηλώνουν επεισόδια εντόνου και ξαφνικού άγχους, ονομαζόμενα ως κρίσεις πανικού, και να μην έχουν συνειδητοποιήσει ότι πρόκειται για άγχος αλλά να πιστεύουν ότι εκδηλώνουν κάποια άλλη ασθένεια π.χ. έμφραγμα. Αυτό είναι κατανοητό με δεδομένο ότι αρκετά συμπτώματα των κρίσεων πανικού είναι σωματικά. Ας δούμε όμως πιο αναλυτικά,
τι σημαίνει ο όρος «κρίσεις πανικού», τι είδους διαταραχή είναι αυτή,
ποια είναι τα αίτια, τα συμπτώματα και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Η κρίση πανικού είναι μια ιδιαίτερα τρομακτική κατάσταση, η οποία εκδηλώνεται αιφνίδια και αναπάντεχα. Πρόκειται για ένα ξέσπασμα έντονου άγχους που συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα και καταστροφικές σκέψεις. Τα συμπτώματα της είναι έντονα και συνήθως αφορούν πολλά μέρη του σώματος με αποτέλεσμα το άτομο να αισθάνεται μεγάλο φόβο και ανημποριά.
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι:
- Δύσπνοια ή αίσθημα πνιγμού
- Σφίξιμο ή πόνο στο στήθος
- Τρέμουλο, ταχυκαρδία και εφίδρωση
- Τάση λιποθυμίας, ζαλάδα και ναυτία
Παράλληλα με τα συμπτώματα αυτά, ο άνθρωπος κυριεύεται από βασανιστικές σκέψεις του τύπου: «θα τρελαθώ, θα πεθάνω, Θα πάθω καρδιακή προσβολή, θα καταρρεύσω, θα γελοιοποιηθώ».
Η πιθανότητα να συμβεί κάτι από τα παραπάνω βεβαίως και είναι απειροελάχιστη, ωστόσο το άτομο τη στιγμή που το βιώνει είναι αδύνατον να το ελέγξει. Ο φόβος είναι τόσο έντονος που κυριεύει το άτομο και το κρατά δέσμιο της ανησυχίας και του άγχους, για όλο το διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ των κρίσεων. Κάθε κρίση μπορεί να διαρκεί από 2 έως 30 λεπτά και μπορεί να παρουσιαστεί -χωρίς θεραπεία- αρκετές φορές στο διάστημα της εβδομάδας ή και της ημέρας.
Τι προκαλεί όμως τον πανικό;
Πολλοί είναι οι λόγοι οι οποίοι μπορεί να ευθύνονται για την εμφάνιση των κρίσεων πανικού και τη διαταραχή του. Πολύ συνοπτικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η προσωπικότητα και η ιδιοσυγκρασία του ατόμου, το πόσο δηλαδή ευάλωτο μπορεί να είναι ή όχι, παίζει σημαντικό ρόλο. Επίσης, οι εμπειρίες που κάποιοι άνθρωποι είχαν τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, π.χ. κακοποίηση ή παραμέληση, μπορούν να συμβάλουν στην εμφάνιση των κρίσεων αυτών εξαιτίας των συναισθηματικών δυσκολιών που αναπτύσσουν. Επιπλέον, μπορεί να υπάρξουν διάφοροι εκλυτικοί παράγοντες που μπορεί να πυροδοτήσουν μια αιφνίδια κρίση π.χ. θάνατος, χωρισμός, πρόβλημα υγείας, έντονη οικογενειακή πίεση κ.λπ. Τέλος, υπάρχει και ένα σύνολο παραγόντων διαιώνισης που συντηρούν την όλη διεργασία των κρίσεων. Αυτοί, μπορεί να είναι ψυχολογικοί ( αδυναμία διαχείρισης της ψυχολογικής πίεσης), κοινωνικοί (χρόνια ψυχολογική πίεση) ή σωματικοί (κακή γενική κατάσταση), οι οποίοι συντηρούν τον πανικό και ο πανικός αυτούς.
Πως μπορεί όμως να αντιμετωπιστεί η διαταραχή του πανικού;;;
Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η θεραπεία της διαταραχής περιλαμβάνει συνήθως ένα συνδυασμό φαρμάκων και ψυχολογικών παρεμβάσεων. Όταν το άτομο δεν μπορεί να διαχειριστεί το πολύ έντονο άγχος του και εμφανίζει συχνά κρίσεις πανικού, ίσως χρειαστεί η χορήγηση κάποιου φάρμακου προκειμένου να ανακουφιστεί. Σε αυτή την περίπτωση, απαραίτητη κρίνεται η επίσκεψη του και η επίβλεψη του από ιατρό.
Στη συνέχεια, ενδεδειγμένη αντιμετώπιση είναι η δουλειά με έναν ειδικό. Είναι σημαντικό το άτομο να εκπαιδευτεί ώστε να μπορεί να κατανοήσει τη φύση των κρίσεων του πανικού και του φαύλου κύκλου που προκαλεί αυτός ο «ψεύτικος συναγερμός». Τα άτομα θα πρέπει να κατανοήσουν ότι δεν υπάρχει κάποιο οργανικό πρόβλημα αλλά κάποιο ψυχογενές αίτιο που προκαλεί την κρίση αυτή, το οποίο μάλιστα θα πρέπει να εντοπιστεί και να επιλυθεί για να σταματήσει ο φαύλος κύκλος. Επίσης, θα πρέπει να εκπαιδευτούν σε δεξιότητες (αναπνοή, χαλάρωση), οι οποίες βοηθούν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων των κρίσεων πανικού και άγχους. Επιπλέον, θα πρέπει να μάθουν να αναγνωρίζουν πότε αισθάνονται άγχος και τι μπορεί να είναι αυτό που πυροδοτεί τις κρίσεις πανικού. Τέλος θα πρέπει να εξασκηθούν σε ασκήσεις αντικατάστασης των δυσλειτουργικών και καταστροφικών σκέψεων με πιο αποτελεσματικές. Εκτός όμως από τις παραπάνω κατευθυντήριες γραμμές που μπορεί να προσφέρει ένας ειδικός, υπάρχουν και άλλοι πιο απλοί και καθημερινοί τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν στις κρίσεις πανικού. Κάποιοι από αυτούς είναι:
Σωματική άσκηση: Η άσκηση βοηθά για καλύτερο ύπνο και για καλύτερη αναπνοή ενώ παράλληλα χαλαρώνει και εκτονώνει τα υπερβολικά αποθέματα της ενέργειας και της έντασής σας.
Διατροφή: Αποφύγετε την καφεΐνη και το αλκοόλ και προτιμήστε ροφήματα ή τρόφιμα που σας χαλαρώνουν και δεν δημιουργούν το αίσθημα εξάρτησης ή δεν εντείνουν τον πονοκέφαλο.
Χόμπι και ευχάριστες δραστηριότητες. Αφιερώστε χρόνο σε φίλους ή στην οικογένειά σας, κάντε χαλαρωτικές δραστηριότητες π.χ. περπάτημα και γενικότερα «χτίστε» ένα περιβάλλον που δεν περιέχει πηγές άγχους γύρω σας. Τέλος μη διστάσετε, να Ζητήσετε βοήθεια. Να θυμάστε πάντα, πως δεν είστε μόνοι. Μην κλείνεστε στον εαυτό σας και ζητήστε την βοήθεια των ανθρώπων γύρω σας.
*Η κ. Όλγα Εμμ. Σταματουλάκη είναι ψυχολόγος
.