Παλιότερα πρίν την κατοχή δεν υπήρχε καν δρόμος προς τα χωριά της Βιάννου
Ο δρόμος έφθανε μέχρι την ΄Εμπαρο και η επικοινωνία των κατοίκων της περιοχής μας γινόταν με τα ζώα από τη "βασιλική στράτα" που διερχόταν από το βουνό πάνω από το Μηλιαράδο, το λόφο Απλίκι και πάνω από τα χωριά Λουτράκι, Αμιρά και τον απάνω Πεύκο.
Ο αγροτικός αυτός δρόμος για ζώα συνέδεε την επαρχία μας με τη Νεάπολη και το Ηράκλειο και στην ουσία ήταν ο τότε νότιος οδικός άξονας. Στην πορεία του προς τα αστικά κέντρα υπήρχαν Χάνια για να ξεκουράζονται οι οδοιπόροι και τα ζώα και ένα τέτοιο χάνι σώζεται μέχρι σήμερα κοντά στη Φλέγα πάνω από το Κεφαλοβρύσι. Ο τελευταίος που το διαχειρίστηκε ήταν ο γνωστός σε όλους μας μπάρμπα Μανώλης ο Χανιατζής. Το κεντρικό ταχυδρομείο επίσης ήταν στην Εμπαρο και τη διανομή των επιστολών την νοίκιαζαν αγωγιάτες με μουλάρια που περνούσαν απο ένα χαμηλότερο ημιονικό δρόμο (τον περπάτησα πρίν λίγα χρόνια) που εξυπηρετούσε την πάνω και την Κάτω Βιάννο καθώς και το Χόνδρο και περνούσε κάτω απο την Παναγία του Δέτη και κάτω απο το γνωστό βράχο του Φώτη και στη συνέχεια κοντά απο το ελαιουργείο Ζαμπετάκη πρίν καταλήξει στη Βιάννο.
Η κίνηση όμως των εμπορευμάτων γινόταν δια θαλάσσης με καράβι που προσάραζε στους παραλιακούς όρμους του Κερατόκαμου και της Άρβης όπου υπήρχε σκάλα (τελωνείο) που διαχειριζόταν τις εισαγωγικές και εξαγωγικές εργασίες που έκαναν ονομαστοί έμποροι της εποχής οι οποίοι σε αυτά τα μέρη διατηρούσαν μεγάλες αποθήκες τους γνωστούς σε όλους μας Μαγατζέδες.
Ένα τέτοιο καράβι, ο Ταϋγετος προσάραξε στην ΄Αρβη την ημέρα του Αγ Αντωνίου το 1933 και μέχρι την πρόσφατη κατασκευή του λιμανιού ήταν η χαρά μας να επισκεπτόμαστε το υποθαλάσσιο ναυάγιο του, το οποίο παρά την προσπάθεια μου να παραμείνει ως αξιοθέατο της περιοχής ανελκύσθηκε και προφανώς πουλήθηκε για παλιοσίδερα ενώ θα έπρεπε να είχε παραμείνει και να είχε αναδειχθεί προς όφελος του τόπου.
Φυσικά η μεταφορά των προϊόντων και των εμπορευμάτων από τα παράλια προς το εσωτερικό της επαρχίας γινόταν με τα ζώα που σαν καραβάνια πηγαινοερχόταν στους πολυσύχναστους και σήμερα εγκαταλειμμένους δρόμους.
Δρόμος για αυτοκίνητο προς τα χωριά μας διανοίχτηκε μετά την κατοχή με προσωπική εργασία των κατοίκων και με μοναδικά εργαλεία κασμάδες φτυάρια, βαριοπούλες και λοστάρια για τα φουρνέλα. Δεν υπήρχαν τότε ούτε ΕΣΠΑ ούτε Περιφερειακά προγράμματα αλλά κοινοτικά μεροκάματα δηλαδή υποχρεωτική εργασία χωρίς αμοιβή. Ο οδηγός που θα επισκεπτόταν πρώτος στο χωριό με το αυτοκίνητο του ήταν πολύ τυχερός γιατί οι γυναίκες του χωριού του προσέφεραν από την προίκα τους υφαντά χιράμια πατανίες, προσόμια, φαντές μαντήλες και πετσέτες.
Παρά τη διάνοιξη όμως των δρόμων η επικοινωνία συνέχιζε να ήταν ιδιαίτερα δύσκολη και για οικονομικούς λόγους αλλά και για την έλλειψη επαρκών αυτοκινήτων. Την εξυπηρέτηση των κατοίκων την είχαν αναλάβει καταρχάς οι καρνάβαλοι που ήταν εγκαταλειμμένα γερμανικά στρατιωτικά οχήματα. Παρά την ύπαρξη εν τω μεταξύ δημόσιας συγκοινωνίας με 24άρια λεωφορεία, η μετακίνηση στα νεότερα μαθητικά μας χρόνια γινόταν μόνο για ιδιαίτερα σοβαρό λόγο που δεν επιδεχόταν αναβολή. Γνώρισα ανθρώπους που δεν βγήκαν ποτέ έξω από τα όρια του χωριού μου. ΄Όμως και εγώ πήγα πρώτη φορά στη Βιάννο (και μάλιστα με τα πόδια) όταν έδωσα κατατακτήριες εξετάσεις για το Γυμνάσιο, στο Ηράκλειο όταν έπρεπε να περάσω από ΄"περιοδεύον", στην Αθήνα για να δώσω εξετάσεις για το πανεπιστήμιο και τη Θεσσαλονίκη την είδα πρώτη φορά φαντάρος.
Ολοι εμείς οι μαθητές του Γυμνασίου όπως και οι προκάτοχοι μας πηγαίναμε με τα πόδια από τα χωριά μας στο γυμνάσιο της Βιάννου και χρειαζόμαστε 2 ώρες να πάμε και άλλες 2 να γυρίσουμε. Είχαμε όμως γίνει απίθανοι σαλταδόροι και αν τύχαινε να περνάει κανένα φορτηγό ρισκάραμε τη ζωή μας και κρεμόμαστε από την πόρτα της καρότσας ή στην πίσω σκάρα του λεωφορείου που δεν ήταν εύκολο να μας πάρει χαμπάρι ο οδηγός.
Ο Δημήτριος Καναβάκης
Την ίδια περίοδο περίπου σαν άρχισε να κατεβαίνει ο κόσμος στο γιαλό για την καλλιέργεια των πρωίμων κηπευτικών, τη μεταφορά των επιβατών στην περιοχή μας την είχε αναλάβει το γνωστό σε όλους μας Φέρυμπότ (με οδηγό τον αξέχαστο Μανώλη) που ήταν φορτηγό διαμορφωμένο πρόχειρα με πάγκους σε μεταφορικό μέσο.
Από τότε μέχρι σήμερα η κατάσταση ελάχιστα έχει διαφοροποιηθεί. Αν και οι παραλιακοί οικισμοί έχουν εξελιχθεί σε κωμοπόλεις, αν και έχουν αποκτήσει άσφαλτο, παραμένουν συγκοινωνιακά αποκλεισμένοι ακόμα και με την έδρα του Δήμου μας.
Το λεωφορείο που είχαμε καταφέρει με αγώνα να δρομολογηθεί το 1989 διέκοψε τα δρομολόγια του το 2012 και δυστυχώς χωρίς να υπάρξει καμιά αντίδραση. Αφού εμείς είχαμε αυτοκίνητο δεν νοιαστήκαμε πως θα μετακινούνται οι άλλοι.
Παρότι πήρα πάνω μου την επαναδρομολόγιση του λεωφορείου θεωρώ ότι η προοπτική του υπέροχου αυτού τόπου δεν πρέπει να στηρίζεται σε μεμονωμένες και προσωπικές ενέργειες μόνο.
Ο Δήμος οφείλει να αξιώσει την καθημερινή σύνδεση όλων των παραλιακών οικισμών με λεωφορείο. Όμως και οι δημότες μας που νοιώθουν ότι τους αξίζει καλύτερη τύχη πρέπει να την ΑΞΙΩΣΟΥΝ μεθοδικά, συστηματικά με ενότητα και αποφασιστικότητα και με επεξεργασμένα επιχειρήματα. Καμιά κεντρική εξουσία δεν νοιάστηκε ποτέ και δεν θα νοιαστεί από μόνη της για τον τόπο μας . Το πόσο όμως νοιαζόμαστε εμείς καθορίζει και την πορεία του .
Σημείωση Η Επετειακή φωτογραφία είναι στα φοιτητικά μου χρόνια (εποχή του Πολυτεχνείου) και δείχνει το 24άρι του Χατζοβασιλάκη στο πλάτανο με βοηθό τότε το φίλο Μιχάλη Κικάκη.
Να επισημάνω ότι τα παλιά κύρια οδικά δίκτυα μεταξύ των χωριών της Βιάννου με την ενδοχώρα και τα παράλια τα έχω περιγράψει αναλυτικά στην εισήγηση μου στο 2ο Πανβιαννίτικο συνέδριο και είναι στη διάθεση όποιου έχει σχετικό ενδιαφέρον.
