Ένα έθιμο που ζούσε μέχρι και πρόσφατα στους παραλιακούς οικισμούς της Άρβης και της Ψαρής Φοράδας, δέχεται ένα ισχυρό πλήγμα
Στην Άρβη και στην Ψαρή Φοράδα του Δήμου Βιάννου, δυο φιλόξενα παραλιακά χωριά της νότιας Κρήτης, οι πολιτιστικοί σύλλογοι και οι κάτοικοι κατάφεραν για δεκαετίες να διατηρήσουν ζωντανό ένα έθιμο που θύμιζε τις πιο αγνές και ζεστές πλευρές της κρητικής κοινωνίας: τα γλέντια των γάμων στις πλατείες.
Με δικά τους έξοδα και πολλή προσωπική εργασία, οι τοπικοί πολιτιστικοί σύλλογοι αγόρασαν εξοπλισμό κουζίνας — καζάνια, τραπέζια, καρέκλες, σκεύη, προς όφελος των κοινωνιών. Αυτό περιλάμβανε και το να γιορτάζονται οι γάμοι μαζικά, με τη συμμετοχή όλου του χωριού. Οι συγγενείς και οι φίλοι μαγείρευαν, έστρωναν τα τραπέζια, σέρβιραν το φαγητό και χόρευαν μέχρι το πρωί, σε πλατείες γεμάτες ζωή και αυθεντικότητα.
Σήμερα, ωστόσο, όλα αυτά απειλούνται να γίνουν ανάμνηση. Οι νέες υγειονομικές οδηγίες που επιβάλλουν αυστηρούς περιορισμούς για το ποιος μπορεί να παρασκευάζει και να σερβίρει φαγητό σε μαζικές εκδηλώσεις, ουσιαστικά απαγορεύουν στους ντόπιους να διοργανώνουν οι ίδιοι τα γλέντια τους. Έτσι, τα νέα ζευγάρια αναγκάζονται να στραφούν είτε σε ακριβά κέντρα διασκέδασης είτε σε εταιρείες κέτερινγκ. Θυμίζουμε το παλαιότερο άρθρο μας σχετικά με τους περιορισμούς στις πολιτιστικές εκδηλώσεις, το οποίο μπορείτε να βρείτε εδώ, το οποίο αφορά φυσικά τους πολιτιστικούς συλλόγους σε όλα τα χωριά και όχι μόνο την Άρβη με την Ψαρή Φοράδα.
Καρπαθάκης Γιάννης (Πρόεδρος Πολιτιστικού Συλλόγου Άρβης): "Χτύπημα συνολικά στους πολιτιστικούς συλλόγους"
"Δυστυχώς βλέπουμε πως όσο περνάει ο καιρός, κάθε τέτοιο μέτρο είναι ένα χτύπημα στην παράδοση. Μπορεί να λέγεται πως υπάρχει η πρόθεση για προστασία της δημόσιας υγείας ή η προστασία των κερδών των επιχειρήσεων εστίασης, όμως στην πράξη χαμένη είναι η παράδοση μας. Εδώ στην Άρβη, ο σύλλογος μας παρείχε χωρίς κέρδος τον εξοπλισμό του και για να κρατήσει ζωντανό το έθιμο και για να δώσει την ευκαιρία ακόμα και σε ζευγάρια που δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα για κάποιο κέντρο δεξιώσεων, να περάσουν όμορφα με φίλους και συγγενείς. Είναι γνωστό πως συχνά έκαναν εδώ γάμους και βαπτίσεις οικογένειες που δεν είχαν καταγωγή από τα μέρη μας. Και ήταν χαρά μας να τους φιλοξενήσουμε. Ανεξάρτητα από τους γάμους, θα πρέπει να θίξουμε επίσης το πόσο δυσκολεύουν οι όροι διεξαγωγής πολιτιστικών εκδηλώσεων. Τα μέτρα που σιγά σιγά εφαρμόζονται, θα βλάψουν τη λειτουργία των συλλόγων και κατά συνέπεια θα μειώσουν την προσφορά τους στις τοπικές κοινωνίες"
Τζανάκης Παναγιώτης (Πρόεδρος Πολιτιστικού Συλλόγου Καλαμίου-Σιδωνίας): "Οι ντόπιοι έβαζαν πλάτη - Πολλά ζευγάρια ντόπιων προτιμούσαν το γλέντι στο χωριό"
"Η πλατεία της Ψαρης Φοράδας κάθε καλοκαίρι κατά μέσο όρο φιλοξενούσε 3 με 4 γάμους. Πολλά ζευγάρια που κατάγονταν από την περιοχή επέλεγαν να κάνουν το γλέντι τους στο χωριό, παρά σε κάποιο κέντρο δεξιώσεων. Οι ντόπιοι κάτοικοι έβαζαν πλάτη και αφιλοκερδώς συμμετείχαν όλη την εβδομάδα στην προετοιμασία του γάμου, στα ψησίματα, στο σέρβις και τέλος στην καθαριότητα. Ο καθένας ηξερε το πόστο στο οποίο βοηθουσε και προέκυπτε ένα αποτέλεσμα ποιοτικό και αξιοζήλευτο αφηνοντας ευχαριστημένους τόσο το ζευγάρι όσο και τους καλεσμενους. Ο τελευταίος τέτοιος γάμος έγινε το περασμένο καλοκαίρι και δεν ξέρουμε πότε και αν θα υπάρξει ο επόμενος. Ρολό σε αυτόν έπαιξαν και τα μέτρα τα οποία ίσχυαν, ωστόσο φέτος ήρθαν ξανά στο προσκήνιο"
Οι αδύναμοι πληρώνουν το τίμημα
Επιπλέον, η οικονομική επιβάρυνση δεν είναι αμελητέα. Πολλά νέα ζευγάρια σε μικρά χωριά δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν δεκάδες χιλιάδες ευρώ σε επαγγελματίες διοργανωτές εκδηλώσεων. Το έθιμο της πλατείας έδινε σε όλους τη δυνατότητα να παντρεύονται και να γιορτάζουν χωρίς να χρειάζεται να βυθιστούν στα χρέη.
Αποστείρωση της κοινωνικής ζωής
Πέρα από την παράδοση και την οικονομία, η αλλαγή αυτή αποστειρώνει και την ίδια την κοινωνική ζωή των χωριών. Το γλέντι στην πλατεία είναι ένας τρόπος να βρεθούν όλοι μαζί, να συνεργαστούν, να μαγειρέψουν, να γελάσουν, να χορέψουν. Είναι μια ζωντανή μορφή κοινωνικής συνοχής που καμία τυποποιημένη δεξίωση δεν μπορεί να υποκαταστήσει.
Μια ισορροπημένη λύση
Φυσικά, κανείς δεν λέει ότι πρέπει να αγνοηθούν οι κανόνες υγιεινής. Όμως αντί να απαγορεύονται συλλήβδην τέτοιες πρωτοβουλίες, θα μπορούσαν να βρεθούν λύσεις: εκπαίδευση των συλλόγων σε θέματα υγιεινής, εθελοντική τήρηση βασικών προτύπων, έλεγχοι που να στηρίζουν — όχι να καταπνίγουν — την τοπική αυτοοργάνωση.
Το κρητικό γλέντι δεν είναι απλά μια δεξίωση — είναι μια συλλογική πράξη φιλοξενίας, αλληλεγγύης και γιορτής. Είναι η στιγμή που το χωριό γίνεται μια οικογένεια. Αντικαθιστώντας το με ένα αποστειρωμένο τραπέζι σε ένα μαγαζί ή με ένα τυποποιημένο μενού από κέτερινγκ, χάνεται το στοιχείο της αυθεντικότητας και της συμμετοχής.
Πρέπει να τονίσουμε δε, πως σε γάμους ή σε χοροεσπερίδες, οι ιδιοκτήτες καταστημάτων εστίασης σχεδόν πάντα έκλειναν χωρίς δεύτερη κουβέντα τα καταστήματα τους προς όφελος του γλεντιού.
Γιατί η Κρήτη χωρίς τα γλέντια της, δεν είναι η ίδια Κρήτη.
*Κεντρική Φωτογραφία: Νίκος Κικάκης
**Ο Λευτέρης Σπανάκης είναι ιδιοκτήτης του viannitika.gr και Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Κερατοκάμπου & Καψάλων "Η Βίγλα"
