Η οικογένεια του Σπυρίδωνος Αγαπάκη, διωκόμενη από τους Τούρκους του Οροπεδίου Λασιθίου κατέφυγε στη Βιάννο, όπου γεννήθηκε ο Σπυρίδος το 1842. Νωρίς εντάχθηκε στον αγώνα κατά του κατακτητή και γρήγορα αναδείχθηκε οπλαρχηγός.
Εθεωρείτο ο άνθρωπος φάντασμα. Εκινείτο αθόρυβα και γρήγορα μεταξύ Αρχανών, Λασιθίου, Χάνδακα και Χανίων. Ήταν πάντα αρματωμένος με τουφέκι, πιστόλα και φυσεκλίκια. Με αυτή την εξάρτηση καλλιεργούσε τα χωράφια του, έτοιμος για τη μάχη με τον κατακτητή, σε κάθε στιγμή, αλλά και να τρέξει χωρίς καμιά καθυστέρηση, όπου ήταν ανάγκη.
Η έντονη δραστηριότητα του Καπετάν Σπυρίδωνος Αγαπάκη
Ξεκινά από τη μάχη του Λασιθίου στην οποία ήδη είναι οπλαρχηγός και μεταφέρει διορισμούς άλλων οπλαρχηγών όπως ο ίδιος ενόρκως κατάθεσε σε δικαστήριο επι Κρητικής Πολιτείας, κατ εντολή του Αρχηγού Ανατολικής Κρήτης πολλές φορές και προφορικά αφού τα μέσα της εποχής δεν επέτρεπαν την έγγραφη επίδοσης τους. (Διορισμός Πεντακοσίαρχου Νικολάου Ρολάκη από Κάτω Βιάννο).
Έκτοτε έλαβε μέρος σε όλες τις μάχες εναντίον των Τούρκων μέχρι την απελευθέρωση της Κρήτης.
Διορίστηκε Οπλαρχηγός Πεντακοσίαρχος όλης της Βιάννου το 1978 και στη συνέχεια ως πληρεξούσιος της επαρχίας Ρίζου και Αρχηγός Ρίζου υπό την Γενική Αρχηγεία του Κων. Σφακιανάκη.
Οι πρώτοι πληρεξούσιοι της Συνελεύσεως των Κρητών από τη Βιάννο ήσαν οι: «Ιωάν. Μαρκόπουλος, Νικόλαος Χατζάκης, Πέτρος Κονδυλάκης, Εμμ. Γαληνός, Δημήτριος Παπαμαστοράκης, Σπυρίδωνας Αγαπάκης».
Συμετείχε σε όλες τις πολεμικέςεπιχειρήσεις του 1866-69, του 1878, του 1887-89 και στη μεγάλη μάχη των Αρχανών το 1897 για την οποία ο Ι, Μουρέλος στην Ιστορία της Κρήτης γράφει:
Σελ. 1575. «.....Οι Οθωμανοί ίστανται ακίνητοι, ποιούσι προ των ομμάτων μας δέησιν υπέρ του Προφήτου των και του Πατισάχ και μετά φοβερού και παρατεταμένου αλλαλαγμού αφιχθέντος μέχρι τρίτου ουρανού λυσσωδώς εφορμώσιν εναντίον μας. Η έφοδος γενικεύεται καθ’ όλην την γραμμήν, από του Γιούχτα ο υπολοχαγός I. Κοκκινάκης μετ’ άλλων παλληκαριών επί κεφαλής οπλοφόρων Αρχανιωτών ποιούσι κυριολεκτικώς θραύσιν εις τους επιτιθέμενους., εκ του «Πετροκεφάλου» και «Φουρνί» ο αρχηγός Σπύρ. Αγαπάκης και ο υπολοχαγός Ν. Νταφώτης ουδέ βήμα αφήνουσι να προχωρήση…..»
Σελ. 1576. « ...Από της Δ. πτέρυγος ο αρχηγός Χαρ. Αγγελιδάκης αντιληφθείς του κινδύνου όν διέτρεχον οι της Α. πτέρυγος και επειδή εκ του μέρους αυτού ο εχθρός είχεν απωθηθή, παραλαμβάνει το ήμισυ της δυνάμεώς του και μετά του εκ Βιάννου οπλαρχηγού Ανδρ. Μανούσάκη σπεύδει προς βοήθειαν του Διοικητού των Επιλέκτων καταλειπών την διεύθυνσιν της μάχης εις τον αρχηγόν Σπύρ. Αγαπάκην. »
Σελ. 1696. «… Και σ’ αυτές τις μάχες έλαβαν μέρος πολλοί Βιαννίτες, ανάμεσα στους οποίους και ο αρχηγός Σπύρος Αγαπάκης από την Απάνω Βιάννο, με τους: Ανδρέα Μανονσάκη, Γιάννη Μαρκόπουλο, Νικολή Χατζάκη, Γιάννη Χατζάκη, Ιπποκράτη Μαστορογαμβράκη (γιατρό), Μανόλη Γαλανάκη, Δημήτρη Παπαμαστοράκη, Νικόλα Βασιλικάκη. Όλοι τους έδειξαν μεγάλο ηρωισμό, αυταπάρνηση καιτόλμη στις λυσσώδεις εκείνες μάχες των Αρχανών, αλλά και σε άλλες που έγιναν τότε…»
Ήταν μια από τις θρυλικές μορφές των αγωνιστών στις Κρητικές Επαναστάσεις κατά των Τούρκων κατακτητών.
Για την προσφορά του στον εθνικό αγώνα, επί Κρητικής Πολιτείας, η επί των αγωνιστών του νομού Λασηθίου Επιτροπή, με την υπ’ αρ. 30/ 26-9/1902 Ε.Ε.Κ.Π. τεύχος Γ. απόφασή της ο Καπετάν Σπυρίδος Αγαπάκης κατετάγη στους αγωνιστές α' τάξεως.
Πληρεξούσιος της Επαρχίας Βιάννου, πήρε μέρος σε σύσκεψη που έγινε στη Θέρισο για την Ένωση της Κρήτης με τη μητέρα Ελλάδα.
Από το Αρχείο απογόνου του Σπυρίδου Αγαπάκη (Γιάννη Σπ. Αγαπάκη), παραθέτουμε τα καθήκοντα που η σύσκεψη της Θερίσου του ανάθεσε.
Θέρισος 27 Μαΐου 1905
Αριθ. 280.
Προς τους παρά τη Επαναστατική Συνελεύσει πληρεξουσίους της επαρχίας Βιάννου, κυρίους Ιωάννην Χατζάκην, Σπυρίδωνα Αγαπάκην και Ιωάννην Μηλιαράκην.
Εντελλόμεθα υμίν, όπως μεταβαίνοντες προσωρινώς εις την επαρχίαν σας εργασθήτε εκεί προς διάδοσιν των αρχών του ιερού αγώνος μας, προς μετάδοσιν της πεποιθήσεως εις τον λαόν, ότι καμιά πλέον προσωρινή λύσις του ζητήματος μας δεν είναι δυνατή, παρά μόνο η Ένωσις μετά της μητρός Ελλάδος έστω και συγκαλυμμένη κατά τον τύπον της Ανατ. Ρωμυλίας, και ότι η επιμονή εις τον ιερό αγώνα και η ευπείθεια προς τας διαταγάς της Συνελεύσεως θέλουσιν οδηγήσει θεία συνάρση, την πατρίδα μας εις την εθνικήν αυτής αποκατάστασιν.
Λαμβανομένου δε υπ’ όψιν ότι ο ιερός αγών μας θα εξυπηρετηθή μεγάλος δια της δημοσίας τάξεως, παραγγέλλομεν υμάς ίνα όταν νομίσετε εύθετον την περίστασιν προβήτε εις την διοργάνωσιν διοικητικών επιτροπών και φρουρών, αι οποίαι εν ονόματι του Βασιλέως των Ελλήνων, και υπό τας διαταγάς της Επαναστατικής Συνελεύσεως, να διοικούν την επαρχίαν, φροντίζουσα προ πάντων περί της τηρήσεως της δημοσίας τάξεως, και της προστασίας των περιουσιών των κατοίκων.
Ο Πρόεδρος της Επαναστατικής Συνελεύσεως
I. Α. Παπαγιαννάκης
Ο Γραμματεύς Κ. Μάνος.
Αλλά και στην επόμενη ειρηνική περίοδο ο Σπυρίδων Αγαπάκης προσφέρει τις υπηρεσίες του με νέα καθήκοντα που του ανατεθήκανε στην επαρχία του. Διετέλεσε μέλος της Επιτροπής των αγωνιστών της επαρχίας του με Προεδρεύοντα τον Μιχ.Παναγιωτάκη. Ο Καπετάν Σπυρίδος Αγαπάκης πέθανε σε προχωρημένη ηλικία, φτωχός, αλλά περήφανος, όπως και όλοι οι τίμιοι και αγνοί αγωνιστές σε όλες τις εποχές. Δημιούργησε πολυμελή οικογένεια, οκτώ παιδιά, και σήμερα στη Βιάννο και σε άλλα μέρη ζουν πολλοί απόγονοί του περήφανοι γι’ αυτόν.
Ανάμεσα στα παιδιά του ήταν και ο Ιωάννης Σπ. Αγαπάκης που ακολούθησε τον πατέρα του σε όλες τις μάχες και έγινε Οπλαρχηγός Χιλίαρχος Βιάννου σύμφωνα με πιστοποιητικό της Αρμόδιας Επιτροπής.
