Στη μνήμη του Αγωνιστή Εκπαιδευτικού Γιάννη Συγγελάκη, Αντιπροέδρου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενώσεων Θυμάτων Ναζιστικής Κατοχής, μέλους της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου και του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα
Πέρασαν 40 μέρες από τον ξαφνικό θάνατο του αδελφού μου Γιάννη Συγγελάκη και, ακόμη, δεν μπορούμε να το πιστέψουμε κι ούτε θα μπορέσουμε εύκολα να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι δεν θα έχουμε πια μαζί μας τον σπάνιο σύζυγο, πατέρα, παππού, αδελφό, θείο, συγχωριανό, τον σημαντικό διανοούμενο, τον μαχητή πρώτης γραμμής, τον υπέροχο άνθρωπο, τον μεγάλο Βιαννίτη, Γιάννη Συγγελάκη.
Ως ο μοναδικός εν ζωή αδελφός του αλλά και ως Πρόεδρος της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου, της οποίας ήταν δραστήριο και ενεργό μέλος ο εκλιπών από την ίδρυσή της το 2000 έως τον θάνατό του, έχοντας παράλληλα εκλεγεί Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενώσεων Θυμάτων Ναζιστικής Κατοχής, ενώ ήταν και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα, νιώθω την ανάγκη να μιλήσω γι’ αυτόν.
Ο Γιάννης Συγγελάκης συμμετείχε ενεργά σε όλα τα Πανελλήνια Συνέδρια, ημερίδες και εκδηλώσεις τιμής και μνήμης του Ολοκαυτώματος της Βιάννου τόσο στην Κρήτη όσο και στην Αθήνα. Η ήρεμη παρουσία του, η ευφυΐα και η σοφία του, ο γλαφυρός και αυθεντικός του λόγος, εντυπωσίαζαν τους πάντες. Γιατί εξιστορούσε τα γεγονότα με έναν εξαιρετικά διαυγή και συνεκτικό λόγο αναδεικνύοντας όλες τις πτυχές του Ολοκαυτώματος της Βιάννου και, κυρίως, τα «ψυχικά» τραύματα που προκάλεσε σε όσους επέζησαν καθορίζοντας τη ζωή τους. Και κατέληγε πάντα με την επωδό: Δικαιοσύνη ζητάμε! Δικαιοσύνη απαιτούμε!
Κατοχικές μνήμες ζωντανές σε όλα τα σπίτια της Επαρχίας Βιάννου και σ’ αυτό της Δέσποινας, χήρας Αριστομένους Συγγελάκη, με τα δυο μικρά παιδιά τον Χρύσανθο και τον Γιάννη και τον νεογέννητο Αριστομένη. Φτώχεια, πείνα, ξυπολησιά, σκισμένα και μπαλωμένα ρούχα, έλλειψη τροφής, στέρηση όλων των αγαθών, εκτός από τα ήμερα και άγρια χόρτα. Και η απελπισμένη χήρα μητέρα μας να μας λέει: «φάτε χόρτα να χορτάσετε».
Για μας, τα παιδιά της Κατοχής, η ζωή ήταν ένας ατέλειωτος Γολγοθάς. Και πρώτα απ’ όλα πείνας: το «κατοχικό σύνδρομο» χαρακτήρισε τη γενιά μας. Ο Γολγοθάς της προσφυγιάς, της φτώχειας, της ορφάνιας, μας στέρησε τα τρυφερά μας χρόνια και μας υποχρέωσε να ενηλικιωθούμε βίαια πριν ακόμη ζήσουμε την παιδική μας ηλικία. Το χρέος της ευθύνης μας ανάγκασε να παίξουμε έναν πήδο και από το δημοτικό σχολείο να βρεθούμε ξαφνικά στα 18 χρόνια!
Θυμάσαι Γιάννη που και ο ύπνος μας ήταν δύσκολος: κοιμόμαστε πάνω σε 4 μονές ξύλινες τάβλες, χωρίς στρώμα, στηριζόμενες σε δύο τρίποδα. Εσύ στη μεριά του τοίχου, εγώ στη μέση και ο Χρύσανθος στην άκρη για προστασία. Για να χωράμε στις τάβλες κοιμόμαστε με το πλάι και μόλις κάποιος γύρναγε με την πλάτη βρισκόμαστε πεσμένοι στο χωματένιο πάτωμα. Για χρόνια συνηθίσαμε και όπως ξαπλώναμε ξυπνούσαμε. Έτσι υπενθυμίζαμε το πρόσωπο του κρεβατιού χωρίς στρώμα. Δεν είναι λέξεις κενές περιεχομένου, είναι βίωμα από τάβλα «κούνια» και εύχομαι να μην το ζήσουν άλλα παιδιά.
Ο λύχνος του Γιάννη
«Λύχνε απού μου έφεγγες
γράμματα για να μάθω
όταν θα φύγω από τη ζωή
κοντά μου θα σε πάρω»
Θυμάσαι αδελφέ μου που μόλις επέστρεφα το απόγευμα από το δημοτικό σχολείο (τότε πηγαίναμε και απόγευμα), με ανάγκαζες να τελειώσω το διάβασμά μου γιατί μόλις άρχιζε να νυκτώνει προσπαθούσες να κοιμηθούμε εγώ και η μητέρα μας - ο Χρύσανθος τότε μόλις είχε αρχίσει το μικροεμπόριο - για να έχεις μόνος σου τον λύχνο για διάβασμα και, όπως έλεγες, με ησυχία κατανοούσες καλύτερα τα βασικά σημεία κάθε κεφαλαίου του μαθήματος που μελετούσες. Επειδή όμως το λάδι που είχαμε για φαγητό ήταν λίγο, ο δε λύχνος παλιός με μικρή τρύπα και έσταζε, η μητέρα μας για οικονομία δεν ήθελε να τον ανάβουμε πολύ. Ξέραμε ότι σχεδόν κάθε χρόνο από Αύγουστο δανειζόμαστε 10 οκάδες λάδι και τέλος Οκτώβρη από το πρώτο που βγάζαμε επιστρέφαμε 15. Έτσι Γιάννη χρησιμοποιούσες από κουρούπα (ένα μικρό πιθάρι), το φετσόλαδο (μείγμα από λιοζούμι με ελάχιστο λάδι - περισσότερος κατσίγαρος - κι’ άκουγες ένα δυνατό τσιτσίρισμα, τσιγάρισμα ,γιατί «καβγάδιζαν» το αναμμένο φυτίλι του λύχνου με το φετσόλαδο και τέλος εάν «σφαζόταν» μεταξύ τους, έσβηνε ο λύχνος και πήγαινες για ύπνο.
Από τότε είχες έφεση στα γράμματα, και έγινες μεγάλος σε μόρφωση και κοινωνική καταξίωση. Απέκτησες επτά (7) πανεπιστημιακά πτυχία ξεκινώντας υπό το μηδέν!
Η βοήθεια και η συμπαράσταση της ηρωίδας μητέρας μας Δέσποινας ήταν καθοριστική. Αφοσιώθηκε στην οικογένειά της, στα παιδιά της, με όλες της τις δυνάμεις, ψυχή τε και σώματι! Το μαύρο τσεμπέρι το φόραγε χειμώνα-καλοκαίρι και όταν μας χάιδευε στην ποδιά της έτρεχαν βροχή τα δάκρυα. Όμως παρά τη μεγάλη φτώχεια της οικογένειάς μας έστελνε και τα τρία της παιδιά στο Γυμνάσιο Βιάννου - 12 χιλιόμετρα καθημερινά, χωρίς παπούτσια και παλτό - γιατί ήθελε πάση θυσία να μορφωθούμε και να φύγουμε από την αφόρητη φτώχια και ορφάνια που μας είχε κυριεύσει. Η διορατικότητα και η αφοσίωση της μάνας μας και ο σκληρός αγώνας του Χρύσανθου μας έσωσαν και μας ανέστησαν κυριολεκτικά. Εμείς ήμαστε τα κακορίζικα, που δεν μας άφηναν ακόμα και οι συγγενείς να κάνουμε το ποδαρικό την Πρωτοχρονιά στα σπίτια τους, γιατί είχαμε πολλά θύματα. Που, όμως, τους διαψεύσαμε όλους: με τον σκληρό μας αγώνα επιζήσαμε, δώσαμε ξανά ζωή στο χωριό μας, προκόψαμε επαγγελματικά, φτιάξαμε τις οικογένειές μας, αναθρέψαμε με αρχές και αξίες τα παιδιά μας. Δεν επιτρέψαμε να φωλιάσει το μίσος στην ψυχή μας αλλά δεν ξεχάσαμε.
Ο αδελφός μου ο Γιάννης, ήταν πιο σκληρός από τους τρεις μας απέναντι στους Γερμανούς. «Σε κάθε Γερμανό βλέπω αυτόν που σκότωσε τον πατέρα μου» είχε εξομολογηθεί στους δημοσιογράφους του Σπήγκελ τον Ιούλιο του 2015, σε μία συνέντευξή του που έσπαγε κόκκαλα. Όμως η κίνηση που άλλαξε την εικόνα έγινε το φθινόπωρο του 2013, όταν ο Γιάννης γνώρισε τον Καθηγητή Ιστορίας του Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Βρέμης Christoph Schminck-Gustavus, ο οποίος μιλούσε ελληνικά. Η μειλίχια και γλυκιά φυσιογνωμία του Γερμανού Καθηγητή, ο ζεστός και ανθρώπινος χαρακτήρας του, η αγάπη του για την Ελλάδα και ο αγώνας του για να αναδείξει τα εγκλήματα της Βέρμαχτ και των Ες Ες στη χώρα μας άλλαξε την εικόνα της Γερμανίας στα μάτια του Γιάννη. Και ακολούθησε η γνωριμία και φιλία με τα παιδιά της ομάδας Δίστομο από το Αμβούργο, τον Μάρτιν, τη Γκάμπυ, τη Δέσποινα, τον Λαρς, την Τίνα, για να αλλάξει οριστικά τη γνώμη του για τους Γερμανούς.
Ο Γιάννης Συγγελάκης, μαζί με τον Χρύσανθο, τον Γιώργο Χρηστάκη, τον Λευτέρη Διακάκη, τον Δημοσθένη Ραπτόπουλο, τον Εμμανουήλ Μικρογιαννάκη και όλα τα παιδιά της Κατοχής στα χωριά της Βιάννου και όλης της Ελλάδας μας παραγγέλνουν: «Συνεχίστε τον αγώνα μέχρι την τελική δικαίωση. Εναντιωθείτε στις απόπειρες επανεμφάνισης του φασισμού και του ναζισμού. Αντιστρατευτείτε τις απόπειρες παραχάραξης και πλαστογράφησης της Ιστορίας. Κρατήστε ζωντανή την ιστορική μνήμη. Μείνετε στις επάλξεις του αγώνα για Δικαιοσύνη». Και αυτό θα κάνουμε
Πολυαγαπημένε μου αδελφέ Γιάννη, ευτύχησες μαζί με την πιστή και αχώριστη σύντροφο της ζωής σου, την Κρυσταλλία, να βγάλεις δύο σπουδαία παιδιά, που διακρίνονται στον επιστημονικό, επαγγελματικό και κοινωνικό στίβο, τον Αριστομένη και τη Δέσποινα. Δύο παιδιά που σ’ αγαπούσαν πολύ και για τα οποία δικαίως ήσουν πολύ υπερήφανος!
Ο Γιάννης Συγγελάκης με την λαμπρή εκπαιδευτική, οικογενειακή και κοινωνική του πορεία και την τακτική του παρουσία και συμπαράσταση σε όποιον είχε ανάγκη αποτέλεσε πρότυπο της γενναιότητας, του σθένους, της ευψυχίας των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας, που δεν μας λύγισε η κτηνωδία του Γ’ Ράιχ ούτε μας μετέτρεψε σε ανάλγητους και αντικοινωνικούς ανθρώπους αλλά αντίθετα, βρήκαμε τη δύναμη να επιβιώσουμε και να προοδεύσουμε διατηρώντας στο ακέραιο την ανθρωπιά μας και θέτοντας ως σκοπό τη ζωή μας το συλλογικό καλό. Και φρόντιζε πάντα να κάνει σαφές ότι η διεκδίκηση των Γερμανικών Αποζημιώσεων έχει για μας προτεραιότητα καθώς σημαίνει την δικαίωση του αγώνα της Βιάννου. Για να ηρεμήσουν οι ψυχές των νεκρών μας και να προληφθούν ανάλογα αποτρόπαια εγκλήματα στο μέλλον.
Εμείς, τα μέλη της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου, εκφράζουμε τα πιο θερμά μας συλλυπητήρια στην οικογένεια του εκλιπόντος και δίνουμε όρκο ιερό στη μνήμη του ότι θα συνεχίσουμε αταλάντευτα τον αγώνα μας μέχρι την δικαίωση της θυσίας του Βιαννίτικου λαού. Δεσμευόμαστε, δε, ότι θα τιμήσουμε με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες τη μνήμη του αγωνιστή εκπαιδευτικού Γιάννη Συγγελάκη για την εντιμότητα και τη συνέπειά του, το αίσθημα δικαιοσύνης, την προσήλωσή του στη μόρφωση, τη γενναιοδωρία και τη μεγαλοψυχία του ώστε το παράδειγμά του να συνεχίσει να εμπνέει τις νεότερες γενιές. Ένας σεμνός αγωνιστής της ζωής που ποτέ του δεν φοβήθηκε, ούτε τη γερμανική ναζιστική μπότα, ούτε την πείνα, τη φτώχεια και την εξαθλίωση, ούτε την σκληρότητα της κρατικής αυθαιρεσίας, αλλά ούτε και τα προβλήματα υγείας!
Αγαπημένε μου αδελφέ, σ΄ ευχαριστούμε για όσα γενναιόδωρα μας πρόσφερες, πολλούς χαιρετισμούς στον πατέρα μας που δεν τον γνώρισα, την ηρωίδα μητέρα μας και τον αδελφό μας Χρύσανθο, καλό σου ταξίδι και Αιωνία σου η μνήμη.
*Πρόκειται για τον επιμνημόσυνο λόγο του κ. Αριστομένη Αριστομένους Συγγελάκη
