130 χρόνια λειτούργησε το Δημοτικό Σχολείο Συκολόγου, το οποίο "άντεξε" μέχρι το 1996.
Μέσω των ιστορικών εγγράφων που ανέσυρε ο κ. Μανόλη Μακράκης στο αφιέρωμα του στα σχολεία της Βιάννου, διακρίνουμε κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία της εποχής όπως τον κομματικό φανατισμό στα τέλη του 19ου αιώνα και πως αυτός έφτασε να επηρεάζει τη λειτουργία του σχολείου!
Αμέσως μετά τη λήξη της επανάστασης του 1866, το έτος 1868, κτίστηκε το διδακτήριο και λειτούργησε στο Συκολόγο σχολείο. Σε έγγραφο των ιερέων, δημογερόντων & προκρίτων του Συκολόγου προς την Τμηματική Εφορεία Λασιθίου, έτους 1892, πληροφορούμαστε ότι το έτος 1868, λειτούργησε σχολείο στο Συκολόγο και τα παιδιά από το Καλάμι φοιτούσαν σ’ αυτό(1). Η λειτουργία του σχολείου στο Συκολόγο συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια. Μάλιστα το έτος 1876 το σχολείο λειτουργούσε όπως μας πληροφορεί η έκθεση της Μοναστηριακής Συνέλευσης Λασιθίου. Από την επιστολή της Δημογεροντίας Λασιθίου προς τον Παρθένιο Περίδη, πληροφορούμαστε ότι η Δημοτική Σχολή Συκολόγου, το έτος 1879, δεν λειτουργούσε. Τα Δημοτικά σχολεία εκείνα τα χρόνια συντηρούσαν οι κάτοικοι και η τοπική εκκλησία. Ο επίσκοπος Μελέτιος, αναφέρει στο έγγραφο ότι, επειδή οι κάτοικοι είναι πτωχοί και η εκκλησία αδυνατεί να αναλάβει τη δαπάνη λειτουργίας του σχολείου κάποια μένουν κλειστά. Ανάμεσα στα κλειστά σχολεία ήταν και του Συκολόγου. Φαίνεται ότι λειτούργησε από το 1879. Μετά τη Σύμβαση της Χαλέπας, οι Κρήτες, διαιρέθηκαν σε δύο μεγάλα κόμματα του συντηρητικούς (Καραβανάδες) και τους Φιλελεύθερους (Ξυπόλυτους). Ο κομματικός φανατισμός ήταν ιδιαίτερα έντονος στην επαρχία Βιάννου, στις εκλογές του 1887, σε τόσο μεγάλο βαθμό μάλιστα, που οι αντιμαχόμενοι έφτασαν σε συγκρούσεις και έκτροπα. Ο φανατισμός των κατοίκων είχε αρνητικές επιπτώσεις στην εκπαίδευση
Σε έξαρση ο κομματικός φανατισμός στο Συκολόγο
Το Δεκέμβριο του 1887 ο δήμαρχος Εμμ. Δημητρογιαννάκης και ο Μιχ. Παπαδογιαννάκης, καταγγέλουν στην Τμηματική Εφορεία Λασιθίου τον Πλουμίδη, δάσκαλο του Συκολόγου, ότι υπήρξε γραμματέας των δημογερόντων του ίδιου χωριού. Την κατηγορία, την οποία ο Πλουμίδης θεωρεί εντελώς αβάσιμη, άδικη και εκδικητική, αποδομεί σε επιστολή του προς την Τμηματική Εφορεία τα Χριστούγεννα του 1887, αναφέροντας τους πραγματικούς λόγους για τους οποίους οι προαναφερόμενοι επιθυμούν την απόλυσή του (2). Όπως αναφέρει τον είχαν καλέσει, ως εγγράμματο, οι δημογέροντες του Συκολόγου για να τους συντάξει μία αναφορά-καταγγελία εναντίον κάποιου άνδρα με το όνομα « Γεώργιος Ορφανός» για απόπειρα βιαίας απαγωγής μιας κοπέλας και βιαίας ασέλγειας σε παντρεμένη. Ο ειρηνοδίκης, ως ανακριτής, φυλάκισε τον Ορφανό και τους οπαδούς του (μάλλον συνεργάτες του). Πιθανόν να ανήκαν στο κόμμα των Ξυπόλητων, κάτι που δεν αναφέρεται ρητά στο έγγραφο. Αναφέρεται όμως η λέξη «οπαδός» σε δύο περιπτώσεις δράσης του Ορφανού. Επειδή την υπόθεση «είχε συμβιβασμένη», ο δήμαρχος Ε. Δημοτρογιαννάκης και ο Μιχ. Παπαδογιαννάκης, είχαν δηλαδή πείσει τα θύματα να μην καταγγείλουν την υπόθεση στις αρχές, μιας και ο δράστης ήταν «ακράδαντος φίλων των» και οι προφυλακισθέντες «οπαδοί» συγγενείς και συντέκνοι των και, αφού δεν μπορούσαν να εκδικηθούν τους δημογέροντες του Συκολόγου, που γνωστοποίησαν το γεγονός στις αρχές, βάλθηκαν να εκδικηθούν το δάσκαλο, ο οποίος συνέταξε το έγγραφο, υπακούοντας τους δημογέροντες του χωριού του. Στις προσπάθειές τους αυτές, για παύση του δασκάλου, βρήκαν σύμμαχο το δήμαρχο Μουρνιών Εμμ. Χατζάκη.
Ο Πλουμίδης γράφει για εντελώς αστήρικτες, άδικες και ανύπαρκτες καταγγελίες, αναφέρει ότι εκτελεί επιμελώς και τιμίως το καθήκον του, ως δάσκαλος και, παρακαλεί την Τμηματική Εφορεία να εξετάσει τις κατηγορίες και αν επαληθευτούν «παύεται αυτοδικαίως», ειδάλλως, ζητά να παραμείνει στη θέση του. Για την αλήθεια των λόγων του επικαλείται τις μαρτυρίες των ιερέων & δημογερόντων του Συκολόγου καθώς και τις Εφορείες, Δημοτική και Επαρχιακή.
Η καταγγελία 61 κατοίκων του Συκολόγου κατά του δασκάλου Μιχ. Πλουμίδη
Λίγες μέρες μετά την επιστολή Πλουμίδη φαίνεται πως ο δήμαρχος Αγ. Βασιλείου και ο Μιχ. Παπαδογιαννάκης αναλαμβάνουν δράση για να εκδικηθούν τον Πλουμίδη, ο οποίος, ως φαίνεται, ήταν κομματικά αντίθετος. Στις 3 Ιανουαρίου 1888 καταγγέλλεται από 61 κατοίκους του Συκολόγου Βιάννου ο δάσκαλος Μιχαήλ Πλουμίδης ότι «αμελεί τα καθήκοντά του, δικολαβεί (αναλαμβάνει δηλαδή την υπεράσπιση ανθρώπων ως πρακτικός δικηγόρος στη Βιάννο, κλείνοντας το σχολείο) και είναι μέγας κομματάρχης». (3).
«Έκθεσις των κατοίκων του χωρίου Συκολόγου
Ενώπιον της Τμηματικής Εφορείας Λασιθίου
Έντιμοι Κύριοι !!!!
Διορισθείς παρ’ υμών δημοδιδάσκαλος του χωρίου μας ο Μιχαήλ Πλουμίδης ίνα διδάσκη τους παίδας μας, ούτος όμως δεν έλαβε υπ’ όψιν του το τοιούτον παρά μόνον επαγγέλεται τον δικολάβον, τον κομματάρχην τον μέγαν και άλλα παράτυπα πράγματα. Επειδή ούτος ενασχολούμενος το τοιούτον δεν επιτηρεί το έργον του, Επειδή οι παίδες μας αδικούνται μεγάλως, Επειδή ο περί παιδείας νόμος ουδόλως συγχωρεί αυτά, Διά τούτο εξετούμεθα Αον Να γίνη δεκτή η παρούσα αίτησίς μας, Βον Να αποδιοχθή ο ορισθείς δημοδιδάσκαλος και διορισθή ανθ’ αυτού έτερος ίνα εκπληρεί το καθήκον του.
Συκολόγος 3 Ιανουαρίου 1888 Ευπειθέστατοι οι κάτοικοι»
Πλάγια του εγγράφου υπάρχει η σημείωση
«Κατά την 4ην Ιανουαρίου προσκληθέντες παρά του Ειρηνοδικείου Βιάννου οι κ. Δήμαρχος, Α. & Δημ. & Εμμ. Τσαγκαράκηδες και Εμμ. χατζη Γεώργιος και Νικ. Επιτροπάκης δι’ υπόθεσίν του ναυγούντος πλοίου, έκλεισε το σχολείον του και ευρέθη εις Βιάννον ως δικολάβος».
Ο Δήμαρχος Ε. Γ. Δημητρογιαννάκης
τη 6η Ιανουαρίου 1888»
Ο δήμαρχος Αγ. Βασιλείου συμφωνώντας με τους κατοίκους θεωρεί με τη σφραγίδα του δημαρχείου τις υπογραφές των 61 κατοίκων, αρνείται όμως να πράξει το ίδιο στην έκθεση του Πλουμίδη (με στοιχεία του σχολείου) προς την Εφορεία, επειδή ήταν πολιτικά αντίθετος με το δάσκαλο. Ο Πλουμίδης αναγκάζεται να προσφύγει στον Επίσκοπο Αρκαδίας έχοντας στο πλευρό του τους Δημογέροντες του Συκολόγου, οι οποίοι, μπροστά στον επίσκοπο εκφράζουν τις θερμές τους ευχαριστίες προς τον Πλουμίδη για την επιμέλεια και τις άοκνες προσπάθειές του, αλλά και την απορία τους για τη στάση του δημάρχου. Ο επίσκοπος προωθεί το έγγραφο του Πλουμίδη προς τη Δημογεροντία. Στο έγγραφο του επισκόπου το οποίο συνοδεύει την έκθεση εκφράζεται η απορία των δημογερόντων Συκολόγου για τη στάση του δημάρχου αφού οι δημογέροντες αποδέχονται το έργο του διδασκάλου (4). Γνώριζαν όμως ότι ο δήμαρχος ήθελε μ’ αυτόν τον τρόπο να δείξει ότι δεν αναγνωρίζει ή να εκδικηθεί το δάσκαλο, κάτι που ο επίσκοπος δεν αναφέρει στην επιστολή του την οποία παρουσιάζουμε παρακάτω.
Η επιστολή του επισκόπου Νικόδημου
« Έντιμοι Κύριοι Έφοροι,
Σήμερον ενεφανίσθησαν ενώπιον ημών οι Δημογέροντες και ο Διδάσκαλος του χωρίου Συκολόγου, εκφράζοντες αφ’ ενός μεν ευχαριστείας ως εκ της αόκνου επιμελείας του εαυτών διδασκάλου κυρίου Πλουμίδου, αφ’ ετέρου δε παράπονα, αγνοούντες τινες λόγοι παρέπεισαν τον Δήμαρχον της περιφέρειάς των να μην υπογράψει κατά την υμετέραν διαταγήν τον κατάλογον του Διδασκάλου όστις με παρεκάλεσε προφορικώς και δι’ αναφοράς να σας τον εξαποστείλω, όπως πληροφορηθήτε περί της καταστάσεως του Σχολείου και των μαθητών και απαντήσητε αυτώ τα δέοντα.
Εν Βιάνω τη 10 Ιανουαρ. 1888
Ο επίσκοπος Αρκαδίας
Νικόδημος Κατσαράκης»
Η Τμηματική Εφορεία δεν έλαβε υπόψη τις καταγγελίες των 61 κατοίκων του Συκολόγου και ο Πλουμίδης παρέμεινε στη θέση του αφού τον επόμενο μήνα αποστέλλει την έκθεση Φεβρουαρίου με τα ονοματεπώνυμα των μαθητών (5)
Ο κατάλογος των μαθητών του Συκολόγου το Φεβρ. του 1888
Ο κατάλογος περιλαμβάνει τα ονοματεπώνυμα των 36 μαθητών του σχολείου, τις τάξεις που φοιτούν και την επίδοσή τους. Στο σχολείο δεν φοιτά κανένα κορίτσι! Οι μαθητές φοιτούν στις τάξεις Α’ (13 μαθητές), Β’ (9 μαθητές), Γ’ (7 μαθητές) και Δ’ (7 μαθητές). Τους αναφέρουμε για την ιστορία μέσα στην παρένθεση η επίδοσή τους: Α΄ τάξη : Μιχ. Ε. Χατζάκης (καλώς), με βαθμολογία μετρίως οι : Μιχ. Μυλωνάκης, Νικ. Γ. Χατζάκης και Μιχ. Ε. Στρατάκης. Με βαθμολ. «σχεδόν καλώς» οι Εμμ. Ι. Μακρονικολάκης, Σταύρος Α. Επιτροπάκης, Γεώργ. Αγαπουλάκης, Ιωάννης Μ. Πλουμίδης, Εμμ. Ι. Κωνσταντάκης, Γεώργ. Ι. Κωνσταντάκης και Ιωάννης Γ. Επιτροπάκης. Με βαθμολογία μηδέν ο Γεώργιος Ε. Χατζάκης ο οποίος είχε και 25 απουσίες. Στη Β’ τάξη φοιτούσαν 9 μαθητές. Όλοι είχαν πάρει την ανώτατη βαθμολογία «κάλλιστα» και είχαν προαχθεί τον Ιανουάριο (1888). Ήταν οι : Γεώργ. Πλουμίδης, Ιωάν. Κουφανεγνωστάκης, Εμμ. Ι. Επιτροπάκης, Μιχ. Α. Γιανναδάκης, Εμμ. Μ. Δρακάκης, Νικ. Ε. Μανωλιδάκης, Εμμ. Ζ. Παπαδάκης, Εμμ. Ν. Μανωλιδάκης και Μιχ. Α. Μανουσάκης. Στη Γ’ τάξη φοιτούσαν οι παρακάτω 7 μαθητές: Μιχ. Ι. Πλουμάκης (κάλλιστα), Ιωάννης Ι. Μανουσάκης & Γεώργιος Ε. Τσαγκαράκης (λίαν καλώς), Γεώργιος Ι. Λοράκης (καλώς), Γεώργ. Ε. Επιτροπάκης και Εμμ. Ι. Μανωλιδάκης (σχεδόν καλώς) και ο Εμμ. Γ. Χατζάκης (μετρίως). Στην Δ’ τάξη φοιτούσαν 7 μαθητές. Οι 6 πρώτοι είχαν λάβει βαθμολογία «κάλλιστα», ενώ ο 7ος, ο Εμμ. Ι. Παπαδάκης «λίαν καλώς». Οι μαθητές που είχαν λάβει « κάλλιστα» ήσαν οι: Ιωάννης Τσαγκαράκης, Εμμ. Δ. Τσαγκαράκης, Εμμ. Μ. Πλουμίδης, Στέφ. Ε. Αγαπουλάκης, Ιωάννης Παπαδάκης και ο Εμμ. Σταθάκης. Ο Πλουμίδης αναφέρει για την κατάσταση του σχολείου: «Η εσωτερική κατάστασις της Σχολής έχει καλώς. Υπάρχουσι δηλαδή πάντα τα χρειώδη, οίον μαυροπίναξ, γεωγραφικοί χάρται, θρανία και λοιπά και δη εν καλή καταστάσει. Εν χωρίω Συκολόγος τη 29η Φεβρ. 1888».
Οι Συκολογιανοί διώχνουν το δάσκαλο
Η μη αποδοχή όμως του Μ. Πλουμίδη ως δασκάλου, πιθανότατα για κομματικούς λόγους, αποδεικνύεται από ένα ακόμη έγγραφο-αναφορά του Δημάρχου Αγίου Βασιλείου Ε.Γ. Δημητρογιαννάκη προς τη Δημογεροντία Λασιθίου, με το οποίο εκφράζει την άποψη ότι είναι «δικολάβος», ότι οι κάτοικοι μόλις πληροφορήθηκαν ότι πήγε να αναλάβει τα καθήκοντά του στις 20/9/1888 «… σφόδρα κατεταράχθησαν και μάλιστα απεδίωξαν αυτόν εκ της σχολής ταύτης διά τον λόγον ότι ούτος εστίν κακοήθης, διατταράττη καθημερινώς την κοινήν ησυχίαν των κατοίκων, περιπλέκεται εις τας υποθέσεις του χωρίου, επαγγέλεται τον Δικολάβον και προπάντων και εις άλλα κακά ενασχολείται...», προσκάλεσαν τον επίσης συγχωριανό τους Εμμ. Μιχ. Γραμματικάκη ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα. Τέλος ο Δήμαρχος παρακαλεί την Εφορία να διορίσει το Γραμματικάκη αντί για τον Πλουμίδη εκφράζοντας τους φόβους του ότι σε διαφορετική περίπτωση θα συμβούν έκτροπα και αντεκδικήσεις (6): «…διά να μη γίνη κανένα κακόν εις το χωρίον αυτό και είναι αμαρτίαν διότι νάρχισαν [ημών μερίς της άλλης] και ξεκοιλιάζουν χοίρους και φοβούμενος μήπως συμβή και άλλον κακόν». Η Χριστ. Τμημ. Εφορεία φοβήθηκε τις αντιδράσεις των κατοίκων και υπακούοντας στην έκκληση του δημάρχου μετάθεσε τον Πλουμίδη στο Καλάμι και το δάσκαλο του Καλαμίου Γεώργ. Πυροβολάκη στο Συκολόγο (7). Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ήταν ιδιαίτερα τεταμένο το κλίμα με μίσος και αντεκδικήσεις ανάμεσα σε Καραβανάδες και Ξυπόλητους, που εκφραζόταν με υλοτομήσεις ελαιοδέντρων και σφάξιμο ζώων «άρχισαν [ημών μερίς της άλλης] και ξεκοιλιάζουν χοίρους», αναφέρει ο δήμαρχος Αγ. Βασιλείου.
« Η Τμηματ. Εφορ. Λασιθίου, αριθμ πρωτ. 68
Προς τον δημοδιδάσκαλον Καλαμίου Γεώργ. Πυροβολάκη
Η Εφορεία αύτη διά του υπ’ αριθμ. 67 και ημερ/νία σημερινής πρακτικού μετέθεσε υμάς εν τη δημοτική Σχολή Συκολόγου με τον μισθόν με τον οποίον είσθε διορισμένος αντί του Μιχ. Πλουμίδη μετατιθεμένου εις την θέσιν Σας. Εφ’ ώ καλώ υμάς όπως συμμορφοθήτε προς την απόφασιν ταύτην.
Εν Νεαπόλει τη 7 8/βρίου 1888
Ο γραμματεύς Λυδάκης»
Στην έκθεση επιθεώρησης του σχολείου έτους 1889, ο δήμαρχος Αμιρών Κ. Κονδυλάκης (8) αναφέρει ότι στο σχολείο, φοιτούσαν 29 μαθητές «με δεδολοφονημένον νουν και δελητηριασμένην καρδίαν και διεσπαρμένην εν τη Σχολή αθλιότητα και βδελυγμίαν» (9). Από τους 29 μαθητές μόλις οι 3 γνώριζαν να συλλαβίζουν οι υπόλοιποι γνώριζαν μόνο το αλφάβητο και αυτό όχι ολόκληρο (από το άλφα μέχρι το κάπα). «…Άμα αποπερατωθεισών των εξετάσεων της διαληφθείσης δημοτικής Σχολής μετέβην την αυτήν ημέραν εις την δημοτικήν Σχολήν Συκολόγου την οποίαν το Γιαννιό, όπως εφελκύση προς εαυτόν τους Συκολογιανούς κατέστησε πρωτοβάθμιον με βοηθόν υπό την διεύθυνσιν του παλιοανθρώπου το δημοτικόν μόνον Σχολείον ακούσαντος, ανθρώπου φύσεως ταραχοποιού, ατίμου και αισχρού. Ενταύθα ουδέν άλλο εύρον ή 29 μαθητάς με δεδολοφονημένον νουν και δελητηριασμένην καρδίαν και διεσπαρμένην εν τη Σχολή αθλιότητα και βδελυγμίαν. Εκ των 29 μαθητών 3 μόλις εγίγνωσκον να συλλαβίζουν, πάντες δε οι άλλοι εγνώριζον εις το αλφάβητον από του άλφα μέχρι του κάπα. Ομολογητέον δε ότι ουδείς άλλος άφινε το έργον του επί ολοκλήρους μήνας αγωνιζόμενος εις τα κομματικά, όσον ο πανάθλιος ούτος δημοδιδάσκαλος, εφ’ ώ και πρέπει να τιμωρηθή διά της αποκοπής και της καθυστερημένης μισθοδοσίας του δύο τουλάχιστον μηναίων….».
Χωρίς δάσκαλο ο Συκολόγος
Το έτος 1892 η Τμηματική Εφορεία στο πνεύμα της περικοπής δαπανών δεν διόρισε δάσκαλο στο Συκολόγο, αλλά μόνο στο γειτονικό Καλάμι. Οι Συκολογιανοί, ιερείς δημογέροντες και πρόκριτοι, για να μη μείνουν τα παιδιά τους στάσιμα, ζητούν από την Τμηματική Εφορεία τη μισή ημέρα ο δάσκαλος να διδάσκει στο σχολείο τους και τον υπόλοιπο στο Καλάμι. Είναι ο θεσμός των ημιημερήσιων σχολείων τον οποίο εφάρμοσε λίγα χρόνια αργότερα η Κρητική Πολιτεία. Το έγγραφο έφτασε στη Νεάπολη στις 16 Οκτωβρίου 1892. Από το έγγραφο αυτό αντλούμε την πληροφορία για λειτουργία σχλείου στο Συκολόγο από το έτος 1868 (10)
Αίτησις των ιερέων, Δημογερόντων και προκρίτων του χωρίου Συκολόγου Βιάννου για διορισμό δασκάλου. Το σχολείο λειτουργεί από το 1868 !
«Προς την Σεβαστήν και έντιμον Τμηματ. Εφορείαν του τμήματος Λασιθίου
Μεγίστη τη αληθεία προσγίνεται ημίν αδικία, διότι από του 1868 εκτίσαμεν εν τω χωρίω μας Σχολείον και τα τέκνα των Καλαμιωτών προσήρχοντο και εδιδάσκοντο εν τω Σχολείω μας τούτο μέχρι του 1882. Έκτοτε δε, έκαστον χωρίον είχε το Σχολείον του. Παρά προσδοκία βλέπομεν σήμερον αναγνωρισμένον το Σχολείον των Καλαμιωτών το δ’ ημέτερον εκλείσθη εν ώ και περισσότερα παιδιά διά το Σχολείον έχομεν και ικανότατον Σχολείον από των Καλαμιωτών (11). Αλλ’ αφ’ ού χάριν οικονομίας η Σεβ. Τμηματική Εφορεία κατήργησε μετά άλλων Σχολείων και το ιδικόν μας ικετεύομεν αυτήν θερμώς όπως ευαρεστουμένη αυξήσει κατά μικρόν έτι τον μισθόν του διδασκάλου Καλαμίου και συνάμα διαταχθή να διδάσκη και τους ημετέρους παίδας το ήμισυ του Σχολικού έτους εις το Σχολείον μας και το άλλο ήμισυ εις το των Καλαμιωτών. Πεποιθότες ότι η αίτησις ημών αύτη εισακουσθήσεται υποδιατελούμεν μετά βαθυτάτου σεβασμού.
Εν χωρίω Συκολόγω 1892 Σεπτεμβρίου 27ην
Οι ιερείς και Δημογέροντες Συκολόγου
Παπά Μιχαήλ Σακελλάριος
Βασίλειος Αγαπουλάκης
Παπά Εμμ.΄΄΄ Μιχαήλ Στρατάκης
Παπά Κωνσταντίνος
Εμμ. Ι. Πλουμάκης
Έπονται και λοιπαί υπογραφαί
Πρόκριτοι
Εμμ. Γιανναδάκης, Εμμ. Στρατάκης, Δημήτριος Τσαγκαράκης, Εμμ. Τσαγκαράκης, Γ. Εργινουσάκης, Ιωάννης Πλουμάκης, Ιωάννης Κουφάκης».
Οι δάσκαλοι του Συκολόγου Πλουμίδης και Γραμματικάκης
Τα έτη 1879-82 όπως και 1884-88 δάσκαλος στο Συκολόγο υπηρέτησε ο Συκολογιανός Μιχαήλ Ν. Πλουμίδης, ενώ το 1889-90 ο Εμμ. Μ. Γραμματικάκης επίσης Συκολογιανός, με μισθό 180 γρόσια. Το 1888-89 ο Γ. Πυροβολάκης από το Κεφαλοβρύσι στη θέση του Πλουμίδη μετά από αντιδράσεις των συγχωριανών του και εισήγηση του δημάρχου Δημητρογιαννάκη (12) Το 1895-96 ο Μιχ. Πλουμίδης διορίστηκε στο Συκολόγο με μισθό 100 γρόσια όπως μας πληροφορεί η έκθεση του Τμηματικού εφόρου Βιάννου Ι. Μαρκόπουλου (13)
Ο Μιχαήλ Ν. Πλουμίδης γεννήθηκε στο Συκολόγο το 1855. Αποφοίτησε από το Σχολαρχείο Βιάννου. Το 1881 πέρασε με επιτυχία τις εξετάσεις της εξεταστικής επιτροπής και διορίστηκε στο Συκολόγο. Τον Αύγουστο του 1882 διδάχτηκε τη Νέα Μέθοδο από το Δ/ντή της προτύπου Σχολής Νεαπόλεως Νικ. Πολυχρονίδη. Τα έτη 1882-84 υπηρέτησε στους Μεσελλέρους (14). Ο Εμμ. Μ. Γραμματικάκης γεννήθηκε στο Συκολόγο το 1864. Απόφοιτος του Σχολαρχείου Βιάννου και της Α΄ τάξεως Γυμνασίου Ηρακλείου, διέκοψε τις σπουδές του το 1885 «ελλείψει των αναγκαίων» και διορίστηκε δάσκαλος στο Καλάμι χωρίς όμως να πληρωθεί: «μηδέ οβολόν λαβών απέναντι των δεδουλευμένων μηνιαίων μου»(15)
ΚΡΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ
Το Δ. Σ. Συκολόγου ιδρύθηκε ως 1/τάξιο 11/87/7-10-1899, 78/51/1900, ως αδιαίρετο 103/67/3-9-1901, ως Β/θμιο αδιαίρετο 41/42/28-7-1903. Υποβιβάστηκε σε Γ/θμιο 18/15/3-3-1904. Προήχθη σε Β/θμιο 80/56/6-12-1904. Ιδρύθηκε Β/θμιο παρθεναγωγείο 172/60/24-11-1910. Ιδρύθηκε 2/τάξιο μεικτό 102/51/30-7-1911.
Η έκθεση του 1899 για το διδακτήριο του Συκολόγου
Το Διδακτήριο του Δημοτικού Σχολείου του Συκολόγου σε έκθεση του δασκάλου Εμμ. Δ. Αγγελάκη με ημερ/νία 22-11-1899, ήταν ανώγειο (οντάς) με μικρή είσοδο και στενή πέτρινη σκάλα. Στερούνταν αύλειου χώρου, τζαμιών, με επτά μόνο θρανία, ένα καναπέ, ένα τραπέζι, ένα άχρηστο μαυροπίνακα και ένα κουδούνι (16). «…Το διδακτήριον, κτήμα της κοινότητος, τυγχάνει ανώγειον μήκους 11 μέτρων, εύρους 4 και ύψους 3,22. Φωτίζεται διά 5 μικρών παραθύρων άνευ υαλοστασίων, η οροφή αυτού επισκευασμένη διά σανίδων στηρίζεται επί τριών κιόνων. στερείται αυλής. εισέρχονται δε και εξέρχονται οι μαθηταί διά στενής διόδου αφού πρώτον αναβώσι μικράν λιθίνην κλίμακα. Έπιπλα δε κ΄ διδακτικά όργανα εύρον εν αυτώ τα εξής : επτά θρανία, έν ανάκλιντρον (καναπέ), μίαν τράπεζαν, ένα κώδωνα μικρόν κ΄ ένα μαυροπίνακα, άχρηστον προς λειτουργίαν».
Οι εκθέσεις των ετών 1908 & 1909
Ο δάσκαλος του Δημ. Σχολείου Συκολόγου Ιωάν. Μιχελογιαννάκης στο με ημερ/νία 2 Φεβρ. 1908 έγγραφό του προς το Γενικό Επιθεωρητή Αντ. Γιάνναρη αναφέρει για την κατάσταση του διδακτηρίου και τα εποπτικά μέσα και έπιπλα: «…Η κατάστασις του Σχολείου δεν είναι αρκετά καλή, καθ’ ότι στερείται Αναγνωστηρίου, Αριθμητηρίου και άλλων πολλών επίπλων…». Σε έκθεση επιθεωρήσεως του Δ/ντή του Ανώτερου Δημ. Σχολ. Αγ. Βασιλείου Χαράλ. Παπαδημητρόπουλου, το έτος 1909, αναφέρονται τα εξής για το Δ.Σ. Συκολόγου. (17)
Δημοτικόν σχολείον Συκολόγου «…α΄) Ήρχισε λειτουργούν από 1 Σ/βρίου […] …δ΄) Το διδακτήριον είναι κοινοτικόν. Σύγκειται εκ 1 αιθούσης. Περιέχει τα εξής έπιπλα, σκεύη και όργανα. 16 θρανία νέου συστήματος, 2 καθίσματα, 1 τράπεζαν, 1 μαυροπίνακα, 4 χάρτας, 2 εικόνας, εξ’ ών μία της Αγίας Τριάδος και μία του Πρίγκιπος Γεωργίου, 1 ελληνικήν σημαίαν, τους νόμους και τα διατάγματα περί Παιδείας. ε΄) έχει αγροκήπιον κοινοτικόν στ΄) το προσωπικόν απαρτίζεται εκ του Γεωργίου Τσαγκαράκη τελειοφοίτου του Γυμνασίου έχοντος 1 έτους πείραν…».
Τα πρώτα έτη του 20ου αιώνα υπηρέτησε δάσκαλος ο Εμμ. Σωχωράκης από το Καλάμι. Από το 1910- 1913 ο Χαραλ. Τζανάκης από την Κάτω Βιάννο. Το διδακτήριο Αρχικά στεγάστηκε σε μικρό ανώγειο όπως μας δείχνουν οι εκθέσεις των ετών 1899 και 1908. Βρισκόταν 3 μ. βόρεια του ναού του Τιμίου Σταυρού στη κάτω μεριά του χωριού. Η κατάσταση δεν φαίνεται να βελτιώθηκε τα επόμενα χρόνια όπως φανερώνουν οι εκθέσεις των επιθεωρητών Αναστ. Χαραλαμπόπουλου & Ι. Βαλέγρα των ετών 1926 και 1932.
Ο Χαραλαμπόπουλος επισκέφτηκε το Συκολόγο στις 6 Αυγ. 1926. Αναφέρει την ανάγκη ανοικοδόμησης νέου διδακτηρίου, την οποία επεσήμανε κατά τον εκκλησιασμό των κατοίκων. Πέτυχε τη συνεδρίαση του Κοινοτικού Συμβουλίου το οποίο αποφάσισε την επιβολή φόρου 2% στο ελαιόλαδο, επί 4 έτη για να συγκεντρωθούν τα απαιτούμενα για την ανέγερση 2/ταξίου διδακτηρίου χρήματα.
Η επίσκεψη του επιθεωρητή Ι. Βαλέγρα.
Έξι χρόνια αργότερα από την επίσκεψη Χαραλαμπόπουλου το διδακτήριο χαρακτηρίζεται από τον επιθεωρητή Ι. Βαλέγρα «ετοιμόρροπο» και ερείπιο, με στέγη υποβασταζόμενη από στύλους και με ελάχιστο φωτισμό. Μέμφεται τους κατοίκους επειδή έχουν δοθεί «ψυχή και σώματι» στην ανέγερση εκκλησίας εγκαταλείποντας το σχολείο. Η σχολική εφορία συνεδρίασε με την άφιξη του επιθεωρητή και τα μέλη της πρότειναν την εξεύρεση οικήματος για την ενοικίασή του, ως διδακτήριο, και την αντικατάσταση της στέγης του υπάρχοντος διδακτηρίου από νέα στέγη με μπετόν. Ο επιθεωρητής αντιτάχτηκε και σύστησε ως προσωρινή τη λύση του ενοικίου και την ανοικοδόμηση νέου σχολείου: « …Το Σχολείον είναι ερείπιον και ετοιμόρροπον. Η στέγη του υποβαστάζεται διά στύλων. Ο φωτισμός του ελάχιστος και η θέσις του όχι κατάλληλος, διότι ευρίσκεται όπισθεν και εις απόστασιν 3 μόλις μέτρων από του Ναού του χωρίου. Όλη η προσοχή των κατοίκων έχει στραφή εις τον ναόν τούτον, κατηρτίσθη δε μεγάλη Επιτροπή, εκ των εξεχόντων κατοίκων του χωρίου, μεταξύ των οποίων καταλέγεται, εις ιατρός και δύο δικηγόροι, η οποία, προ ολίγου ακόμη συνεφώνησε την αμμοκονίασιν της Εκκλησίας, αντί 92 χιλιάδων δραχμών, και τοιουτοτρόπως ουδεμία υπάρχει ελπίς βελτιώσεως της καταστάσεως. Σήμερον παρέστημεν εις συνεδρίαν της Σχολικής Εφορείας καθ’ ήν συνεζητείτο το θέμα της εξευρέσεως οικήματος επ’ ενοικίω διά τον χειμώνα και η αντικατάστασις της στέγης του Διδακτηρίου κατά το μεταξύ διάστημα διά πλακός εκ μπετόν αρμέ. Εις την άποψιν ταύτην αντετάχθην και συνέστησα το πρόχειρον μέσον ενοικίου και την ριζικήν λύσιν του ζητήματος δι’ ανεγέρσεως νέου». Διδακτήριο τελικά ανεγέρθηκε στο Συκολόγο τα μεταπολεμικά χρόνια στη θέση Αγκαθιάς Β.Δ. του οικισμού. Στο κτήριο αυτό στεγάστηκαν οι μαθητές μέχρι το 1996, έτος κατάργησης του σχολείου (ΦΕΚ. 472/1996 τ. Α΄).
Παραπομπές
1.Αριθμ. εγγράφου ΑΔΗ DSCN 0596/27-09-1892).
2. Α.Χ.Δ.Λ. Η με ημερ/νία 25-12-1887 επιστολή του Μιχαήλ Πλουμίδη δασκάλου Συκολόγου προς την Τμηματική Εφορία Λασιθίου
(3). Α.Χ.Δ.Λ. 3β/03-01-1888, Κατηγορίες κατοίκων του χωρίου Συκολόγου κατά του δλου Μ. Πλουμίδη ότι παραμελεί τα καθήκοντά του, είναι δικολάβος και μέγας κομματάρχης.
(4). ΑΧΔΛ 07/10-01-1888, Σε άρνηση του Δημάρχου Αγ. Βασιλείου Βιάννου να θεωρήσει κατάσταση στοιχείων του Σχολείου Συκολόγου, τη διαβιβάζει ο επίσκοπος Αρκαδίας
5. ΑΧΔΗ αποστολή του με αριθμ. εγγράφου DSCN 3882-3883/29-02-1888) του δασκάλου Μ. Πλουμίδη με τα ονοματεπώνυμα των 36 μαθητών και την κατάσταση της Σχολής του.
6. ΑΧΔΛ με 150/22-09-1888 Έγγραφο του δημάρχου Αγ. Βασιλείου Ε.Γ. Δημητρογιαννάκη με το οποίο περιγράφει τα γεγονότα στο Δ.Σ. Συκολόγου και συστήνει στην Εφορία το διορισμό του Γραμματικάκη, φοβούμενος ότι σε αντίθεση περίπτωση θα υπάρξουν σοβαρά επεισόδια.
7 . ΑΧΔΛ Έγγραφο με αριθμ. DSCN 4289/7-10-1888 της Τμημ. Εφορείας Λασιθίου με το οποίο μεταθέτει τον Πλουμίδη από το Συκολόγο στο Καλάμι και τον Γ. Πυροβολάκη από το Καλάμι στο Συκολόγο.
8. Ο Κονδυλάκης Κων/νος υπήρξε οπλαρχηγός (94/17 Μαΐου 1878) ‘διορισμός οπλαρχηγού Αμιρών Κωνστ. Κονδυλάκη’ Γενικό Αρχηγείο Ανατολικών επαρχιών, Αρχείο ιστορικών εγγράφων Ιστορικού Μουσείου Κρήτης. Επίσης πληρεξούσιος δηλ. βουλευτής τη δεκαετία του 1880 και δήμαρχος Αμιρών.
9. ΑΧΔΛ 021/10-07-1889, Έκθεση επιθεώρησης σχολείων του Δήμου Αγίου Βασιλείου Βιάννου (Πεύκου, Αμιρών, Καλαμίου, Συκολόγου) από το Δήμαρχο Κων/νο Κονδυλάκη, προς την Τμηματική Εφορία Λασιθίου
10. ΑΔΗ/0596/27-09-1892. Αίτησις των ιερέων, Δημογερόντων και προκρίτων του χωρίου Συκολόγου Βιάννου.
11.Το έτος 1881 ο Συκολόγος κατοικούνταν από 110 οικογένειες και 381 ψυχές ενώ το Καλάμι από 107 οικογένειες και 344 κατοίκους
12.ΑΔΗ, DSCN 4289/7-10-1888, Η Τμημ. Εφορεία διατάζει αμοιβαία μετάθεση Πλουμίδη και Πυροβολάκη.
13. Πρόταση του επαρχιακού εφόρου Βιάννου Ι. Μαρκόπουλου για διορισμό δασκάλων στην επ./ Βιάννου (1895)
14.ΑΔΗ, DSCN 2680-81/13-08-1886, ΑΔΗ-DSCN /1303-1304/3 -08-1892 αίτησις διορισμού του Μιχαήλ Ν. Πλουμίδη προς την Τμημ. Χριστ. Εφορεία Λασιθίου
.15 ΑΔΗ DSCN 2260/27-08-1886, αίτησις του Εμμ. Μ. Γραμματικάκη προς την Τμημ. Εφορεία για διορισμό στο Συκολόγο ή « άλλως όπου αν βούλησθε »
16. ΙΑΚ Ανωτέρα Διεύθυνσις της Παιδείας, φάκελλος έτους 1899. Το με ημερ/νία 22-11-1899 έγγραφο του δασκάλου του Δημ. Σχολείου Συκολόγου Εμ. Δ. Αγγελάκη,
17. ΙΑΚ Ανωτέρα Δ/νσις της Παιδείας. Φάκελλος εγγράφων 1909, ‘ Έκθεσις επιθεωρήσεως του αρρεναγωγείου και Παρθεναγωγείου Αμιρών, των δημοτικών σχολείων Καλάμι και Συκολόγου γενομένων κατά την 4ην και 5ην Ν/βρίου 1909 υπό του Διευθυντού του Ανωτέρου δημοτικού σχολείου Αγίου Βασιλείου Βιάννου Χ. Παπαδημητρόπουλου’
*Ο Μανόλης Κ. Μακράκης είναι διδάκτορας του Παν/μίου Ιωαννίνων, συγγραφέας και υπηρετεί ως Διευθυντής Α/θμιας Εκπ/σης του νομού Λασιθίου
