Όταν 4 παιδιά σκοτώθηκαν από χειροβομβίδα στο Μουρί

Βαρδάκης Ιωάννης του Σωκράτη(10 ετών), Βαρδιατζάκης Μιχαήλ του Εμμανουήλ (8 ετών), Κονσολάκης Ιωάννης του Γεωργίου (8 ετών), Σταυρακάκης Εμμανουήλ του Ιωάννη (7 ετών). Τα 4 αυτά παιδιά, σκοτώθηκαν στις 17 Νοέμβρη του 1944 στο Μουρί Αμιρά, από Γερμανική χειροβομβίδα.

Η θλιβερή ιστορία των παιδιών αυτών, έχει καταγραφεί από τον Γεώργιο Δ. Χρηστάκη, ο οποίος με επιστολή του είχε ζητήσει από το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Βιάννου, την ένταξη τους στις καταστάσεις των θυμάτων της Γερμανικής Κατοχής.

Η επιστολή-μαρτυρία του Γεωργίου Χρηστάκη:

Το σχολικό έτος 1944-1945 υπηρετούσα δάσκαλος στο Δημοτικό σχολείο Αμιρά, μαζί με την αείμνηστη δασκάλα Άννα Κονταξάκη. Στις 17 Νοεμβρίου 1944, μετά το τέλος των μαθημάτων έφυγαν τα παιδιά για τα σπίτια τους. Κλείσαμε το Σχολείο (τότε ήταν στο παλιό διδακτήριο δίπλα από την εκκλησία της Παναγίας), φύγαμε κι εμείς για φαγητό για να επανέλθουμε για τα απογευματινά μαθήματα. Περνώντας από το τότε καφενείο του Μαστρογιώργη, λίγα μέτρα πιο πάνω από το σχολείο, μας κάλεσε ο γιατρός Μιχάλης Βερυκοκάκης, να μας κεράσει καφέ. Παρέα του αν θυμάμαι καλά, ο Νικόλαος Στρατάκης, Γεώργιος Τσαγκαράκης, και Μανόλης Πεδιαδιτάκης.

Πριν προλάβει ο καφετζής να μας φέρει τον καφέ, ακούσαμε ένα δυνατό κρότο, στην περιοχή κάτω από την εκκλησία του Τιμίου Σταυρού. Οι έμπειροι από τον πόλεμο στην Αλβανία, τον απέδωσαν σε χειροβομβίδα και τρέξαμε όσο μπορούσαμε πιο γρήγορα στο σημείο αυτό. Τρομερή η εικόνα που αντικρίσαμε: Έξι παιδιά, που πριν από λίγη ώρα κάθονταν στα θρανία του σχολείου, τώρα ήταν αιμόφυρτα και ακίνητα, ξαπλωμένα στις όχθες του καταπότη, κάτω από την εκεί μεγάλη καρυδιά.

Ο γιατρός διαπιστώνει το θάνατο των πιο πάνω αναφερθέντων παιδιών, ενώ τραυματισμένοι ήταν ο Νικόλαος Χαριδήμου Κονσολάκης και Ελευθέριος Ιωάννου Σταυρακάκης. Τους πρόσφερε τις πρώτες βοήθειες και μεταφέρθηκαν στο Ηράκλειο, όπου τελικά ο Κονσολάκης έχασε το ένα του μάτι και ο Σταυρακάκης έμεινε τυφλός και από τα δύο.

Τα τέσσερα νεκρά παιδιά μεταφέρθηκαν στο νεκροταφείο του Αγίου Νικολάου. Τοποθετήθηκαν πάνω σε ένα σεντόνι κι ο παπάς διάβασε τη νεκρώσιμη ακολουθία μέσα σε απερίγραπτες σκηνές σπαραγμού, από το σύνολο των κατοίκων, που είχαν συγκεντρωθεί γύρω από τα τέσσερα νεκρά αγγελούδια. Θυμήθηκαν τη σκηνή που διαδραματίστηκε στον ίδιο χώρο, πριν από ένα χρόνο περίπου, με τον ενταφιασμό των θυμάτων από τις ομαδικές εκτελέσεις και ξέσπασαν σε ομαδικό θρήνο που ράγιζε την πιο σκληρή καρδιά. Όλοι κλαίγαμε.

Η επιβεβαίωση ότι το μακελειό είχε γίνει από χειροβομβίδα που είχαν τα παιδιά του σχολείου, μας τρόμαξε και μας προβλημάτισε όλους. Τι θα γινόταν αν η έκρηξη λάμβανε χώρα μέσα στην τάξη; Ο προβληματισμός και η ανησυχία γι’ αυτό κράτησε πολλές ημέρες, μέχρι να γίνει γνωστό το πώς βρέθηκε στα χέρια των παιδιών η χειροβομβίδα και πώς έγινε η έκρηξη της.

Λίγους μήνες πριν εγκαταλείψουν οι Γερμανοί την Επαρχία Βιάννου το καλοκαίρι του 1944, μια στρατιωτική μονάδα Γερμανών είχε μείνει, δυο ή τρεις μέρες, στα λιόφυτα που βρίσκονται πιο πέρα από τα σπίτια στο Μουρί. Στο χώρο αυτό τα παιδιά πήγαιναν και έπαιζαν τα παιγνίδια τους. Κι όταν μια μέρα βρήκαν μερικούς κάλυκες όπλων που είχαν πέσει από τους πυροβολισμούς των Γερμανών, προς εκφοβισμό των κατοίκων των γύρω χωριών, τους μάζευαν. Τους πήραν τα παιδιά για τα παιγνίδια τους, χωρίς να σταματήσουν να ψάχνουν και για άλλους. Στις 16 του Νοέμβρη, μεταξύ των καλύκων, βρήκαν κι ένα στρογγυλό σκληρό αντικείμενο. Δεν ήξεραν τι ήταν και το πήραν μαζί τους. Πηγαίνοντας το πρωί στο σχολείο, επειδή φοβήθηκαν μήπως τους το πάρουν τ’ άλλα παιδιά, το έκρυψαν στον τοίχο πάνω από τον καταπότη, που περνά κάτω από την καρυδιά.

Όταν έφυγαν από το σχολείο έτρεξαν στο σημείο αυτό, πήραν το κρυμμένο αντικείμενο και άρχισαν να το περιεργάζονται, μέχρι που έγινε η έκρηξη με το πολύνεκρο αποτέλεσμα.

Τα τέσσερα παιδιά, δεν στήθηκαν μπρος το εκτελεστικό απόσπασμα. Σκοτώθηκαν όμως με το φονικό όπλο των Γερμανών, που είτε από αμέλεια ή περισσότερο σκόπιμα, εγκατέλειψαν στο χώρο του καταυλισμού τους.

Για τους λόγους αυτούς σας καλώ, με ομόφωνη απόφασή σας να ενταχθούν τα τέσσερα αυτά παιδιά στην κατάσταση των θυμάτων Αμιρά, για να ανέλθουν τα θύματα στον αριθμό 118 και το σύνολο της περιοχής των χωριών της Βιάννου και της Ιεράπετρας σε 465, αντί για 461 που μνημονεύονται τα τελευταία χρόνια. Αποδίδεται έτσι, στα αθώα αυτά παιδιά, θύματα των Ναζί, η τιμή που τους ανήκει. Κι ας ευχηθούμε ή μάλλον ας αγωνιστούμε να μην περάσει ξανά, τέτοιες στιγμές, η ανθρωπότητα στο μέλλον.

Γ. Δ Χρηστάκης