Η Ένωση που περίμεναν 5 ολόκληρα χρόνια οι αδάμαστοι κρητικοί και ο τότε Πρωθυπουργός Γ. Παπαμαστοράκης
Ο Γεώργιος Παπαμαστοράκης γεννήθηκε στην Άνω Βιάννο το 1863 και πέθανε στη Νεάπολη Λασιθίου, στις 19 Δεκεμβρίου 1923. Ήταν το πρώτο από τα 5 παιδιά του Ιωάννη Γ. Παπαμαστοράκη, οπλαρχηγού και πληρεξούσιου της επαρχίας Βιάννου, που σκοτώθηκε 17 Ιουνίου στην Ιεράπετρα, κατά την επανάσταση του 1878,[1] και της Κυριακής Σερμάκη από τον Χόνδρο Βιάννου. Γιατρός, βουλευτής επί σειρά ετών, επαναστάτης πρώτου μεγέθους και ο αδελφός του Δημήτρης Ιωάννου Παπαμαστοράκης.
Διέμενε στον Άγιο Νικόλαο και στη Νεάπολη, όπου και είχε τα δικηγορικά του γραφεία. Επολιτεύετο στον νομό Λασιθίου από το 1897, όπου τον συναντάμε στην συνέλευση του Μελιδονίου, στις 16 Οκτωβρίου του 1897, που ήταν καθοριστική για την όλη πορεία του κρητικού ζητήματος. Έπαρχος της επαρχίας Λασιθίου και με την άφιξη του Πρίγκιπα Γεωργίου το 1898 μετακινήθηκε στην επαρχία Σητείας, που βρίσκονταν και οι προγονικές του ρίζες με το επώνυμο Βίδος ή Βιδάκης. Θεωρείται από τους μακροβιότερους του Κρητικού Κοινονουλίου κατά τη διάρκεια της Κρητικής Πολιτείας.
Διαπρεπής δικηγόρος και διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Διακρίνονταν για την εντιμότητα και ακεραιότητά του, μακράν από ρουσφέτια και μικροπολιτικές.
«Γ.Ι. Παπαμαστοράκης πρόεδρος κυβερνήσεως και υπουργός Δικαιοσύνης:
Κυβέρνησις η οποία θα επιδιώκει την σύμπνοιαν εις τους διορισμούς και τας παύσεις, αυτή δεν είναι άξια να κυβερνά. Η ομοφωνία της κυβερνήσεως, επαναλαμβάνω, πρέπει να εκδηλούται εις όσα αποβλέπουν εις το κοινόν του τόπου συμφέρον επί των αρχών τας οποίας έχει και τας οποίας πρόκειται να εφαρμόσει και όχι επί των διορισμών επί των τελωνείων. Θα είναι μάλιστα ευκτέον εάν φθάσωμεν εις το σημείον, ώστε η κυβέρνησις να μην έχει κανένα διορισμόν, καμία παύσιν, να καθορίσωμεν τοιαύτα προσόντα των υπαλλήλων, να θέσωμεν τοιαύτας βάσεις επί του διορισμού και της απολύσεως αυτών, ώστε η κυβέρνησις να έχει φθάσει εις το σημείον εκείνον ώστε εξ αυτής να μην εξαρτάται ουδέ εις κλητήρ. Οφείλομεν επομένως εις τούτο να φθάσωμεν, ώστε η κυβέρνησις να μην ασχολήται περί παύσεις και διορισμούς, αλλά περί τα πραγματικά αυτής καθήκοντα, τα οποία είναι μόνον και μόνον πώς θα δυνηθεί να εξυπηρετήσει το αληθές του τόπου συμφέρον».
(Πρακτικά 6/10/1907 Κρητικής Βουλής)
Υπηρέτησε την πατρίδα αφιλοκερδώς, με την πίστη ότι η εκπλήρωση του χρέους προς τον λαό δεν πρέπει να έχει όρια. Στις εκλογές θριαμβευτής και πάντα στις πρώτες θέσεις μεταξύ των πολιτευομένων του νομού Λασιθίου, σύμφωνα με τα εκλογικά αποτελέσματα. Μέλος της Συντακτικής Επιτροπής, που εκπόνησε το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας το 1906 και ψηφίστηκε το 1907. Υπουργός Εσωτερικών, Δικαιοσύνης και Πρωθυπουργός επί Κρητικής Πολιτείας 1907-1908.
Ο Γεώργιος Παπαμαστοράκης υπήρξε από γεννησιμιού πρωταγωνιστής, για να μην πω επαναστάτης από οικογενειακή παράδοση. Στο διάστημα της πρωθυπουργίας του ψηφίστηκαν και εφαρμόστηκαν οι πιο δημοκρατικοί νόμοι, αγροφυλακής, πολιτοφυλακής για την ασφάλεια και την τάξη στα χωριά και στις πόλεις και άλλοι.
Ακολουθούσε πιστά την Πλατωνική κραυγή και προσταγή: «Οι φιλόσοφοι πρέπει να κυβερνούν ή οι κυβερνώντες να φιλοσοφούν» που σημαίνει καθαρό και δυνατό νου και καθαρά χέρια. Ήταν όπως ορθά χαρακτηρίζονταν ο Λασιθιώτης Βιαννίτης Πρωθυπουργός (η Βιάννος ανήκε τότε μέχρι το 1932 στο Νομό Λασιθίου), που στην πιο κρίσιμη περίοδο του Σεπτεμβρίου του 1908, για το κρητικό ζήτημα, κήρυξε την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, μετά τα συνταρακτικά γεγονότα που συνέβαιναν στους υπόδουλους λαούς της Βαλκανικής, με την Αυστροουγγαρία να προσαρτά την Βοσνία και την Ερζεγοβίνη, στις 22-9-1908 και την πλήρη ανεξαρτησία της Βουλγαρίας από τον ηγεμόνα της, στις 23-9-1908. Την επομένη ημέρα, ο τότε πρωθυπουργός της Κρήτης Γεώργιος Ι. Παπαμαστοράκης, μετά από συνεννόηση με τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας Γ. Θεοτόκη εκήρυξε την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, στα Χανιά, στις 24-9-1908, σε μια κρητική λαοθάλασσα, πλημμυρισμένη από υπερηφάνεια και ενθουσιασμό.
« Η ένωσις της Κρήτης μετά του ελευθέρου βασιλείου της Ελλάδος είναι η μόνη οριστική και δικαία λύσις του κρητικού ζητήματος. Υπέρ της λύσεως ταύτης θα εργασθώμεν δι όλων μας των δυνάμεων, τιθέμενοι υπεράνω των ανθρωπίνων παθών και των κομματικών συμφερόντων, διότι το πρόγραμμα τούτο, ως Εθνικό, δεν πρέπει να γίνηται κομματική σημαία, η οποία δεν ανήκει ούτε εις τα κόμματα ούτε εις τα άτομα αλλ’ εις το Έθνος και παρ’ αυτού και μόνο πρέπει να διευθύνηται».
(Γεώργιος Ι. Παπαμαστοράκης,10 Μαΐου 1907)
Πατρίδα μου η δάφνη σου η αιματοποτισμένη,
που’ ναι στη γη στον ουρανό στον κόσμο ξακουσμένη
δεν θα βρεθεί τραγουδιστής για να την τραγουδήσει
ανθίζουν στην Ανατολή μυρίζουνε στη Δύση.
Μόνος εγώ δειλά – δειλά, την τραγουδώ και λέω
Ένωση, Ένωση γλυκειά και απ΄τη χαρά μου κλαίω (Ι.Βουκικλάκης)
Φίλος και στενός συνεργάτης του Γ. Παπαμαστοράκη.
Η κυβέρνηση του Γ.Ι. Παπαμαστοράκη, με υπουργούς τους: Εμμ. Μουδάτσο και Χ. Πωλογιώργη, πρόεδρο της Βουλής τον Αντώνη Μιχελιδάκη και αρχηγό της αντιπολίτευσης τον Ελευθέριο Βενιζέλο, αντικατέστησε την ονομασία Κρητική Πολιτεία με την ονομασία Βασίλειον της Ελλάδος και προχώρησε στο ακόλουθο ψήφισμα της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα.
Από τότε η Κρήτη κυβερνώνταν μέχρι την 1η Δεκεμβρίου 1913 που ενωθήκαμε τυπικά και επίσημα πια εν ονόματι του Βασιλέως των Ελλήνων και κάτω από το Σύνταγμα της Ελλάδας γιατί το Σύνταγμα της Κρήτης του 1907 είχε καταργηθεί.
Αυτήν την Ένωση περίμεναν 5 ολόκληρα χρόνια οι αδάμαστοι κρητικοί και ο τότε Πρωθυπουργός Γ. Παπαμαστοράκης. Αιτία της μακρόχρονης αυτής αναμονής ήταν τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων, ο 1ος Βαλκανικός Πόλεμος που τερματίστηκε με τη συνθήκη του Λονδίνου στις 30-5-1913, σε βάρος της Τουρκίας και άνοιξε τον δρόμο προς την ένωση και η άψογη στάση που τηρούσε η Κυβέρνηση της Αθήνας προς την Τουρκία. Στο διάστημα αυτό ο Γεώργιος Παπαμαστοράκης δεν σταμάτησε να πρωτοστατεί, να αγωνίζεται και να αγωνιά, μέχρι και το 1912, ως Πρόεδρος ή αντιπρόεδρος Επαναστατικών Επιτροπών ή Επαναστατικών Συνελεύσεων, για την ίδια ένωση που είχε υπογράψει ως πρωθυπουργός στις 24 Σεπτεμβρίου 1908 και είχε στηρίξει σύσσωμος ο λαός της Κρήτης, σύμφωνα με τα αδιαμφισβήτητα ιστορικά κείμενα που ακολουθούν. «Ο τότε πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας πέτυχε και την Ένωση να διακηρύξει, παρά τις διεθνείς αντιδράσεις, και τα έκτροπα να αποτρέψει, και την ελληνική κυβέρνηση να μην εκθέσει και να αποσοβήσει τον κίνδυνο ξενικής επέμβασης στην Κρήτη.» Μ. Χαλκιαδάκης, Μεταδιδάκτορας Ιστορίας, Αίθουσα Ανδρόγεω, 5-12-2011.
Ιστορία σημαίνει ακριβή γνώση των ιστορικών γεγονότων και αναφέρεται σε τόπο, χρόνο, πρόσωπα και γεγονότα. Είναι αυτή αύτη η ανάσταση του παρελθόντος κατά το Γάλλο σοφό και ακαδημαϊκό Μισελέ. Νεκρανασταίνει το παρελθόν για να το παραδώσει στο τώρα και στο αύριο της χώρας μας, γι’ αυτό και οι προσεγγίσεις μας πρέπει να είναι σαφείς και ακριβείς και πάντα με σεβασμό στα αδιαμφισβήτητα ιστορικά ντοκουμέντα.
Ο Γεώργιος Παπαμαστοράκης, δικηγόρος στο γραφείο του στη Νεάπολη το 1903
[1] Σχετικό απόσπασμα στις σελίδες 299 και 300 του βιβλίου μου, από την ιστορία του Βασιλείου Ψιλάκη τ. 4ος σελ. 460-461
*Το κείμενο είναι του αείμνηστου Μανώλη Γ. Παπαμαστοράκη, Φιλολόγου και συγγραφέως και έχει δημοσιευτεί στην "Ηχώ της Βιάννου"
