Το χειμερινό ηλιοστάσιο, συνήθως πέφτει στις 20 ή στις 21 Δεκεμβρίου κάθε έτους και γιορτάζεται από την αυγή της ανθρωπότητας, ως η "γέννηση του ήλιου".
Η λέξη προκύπτει από τον "'Ηλιο" και το "στέκομαι", επειδή αυτή την περίοδο ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια, μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αντιστρέφεται.
Μάλιστα, αυτή η "στάση" του Ηλίου, φαίνεται να διαρκεί τρεις ημέρες, μέχρι να αρχίσει και πάλι να μεγαλώνει η ημέρα, δηλαδή να ξαναγεννηθεί ο Ήλιος, ο οποίος από εκείνες τις ημέρες έπαυε να χαμηλώνει την τροχιά του και άρχιζε να επανέρχεται ψηλά στον ουρανό ως θριαμβευτής, για να ξαναφέρει τη ζέστη και τη ζωή στην παγωμένη φύση και φυσικά τους καρπούς στους ανθρώπους (Άνοιξη).
Πολλοί ανθρώπινοι πολιτισμοί εόρταζαν (και εορτάζουν) τόσο το χειμερινό, όσο και το θερινό ηλιοστάσιο, όπως και τις ισημερίες, πράγμα που αντικατοπτρίζεται και σε κοντινές ημερολογιακά φαινομενικά άσχετες θρησκευτικές εορτές.
Το γνωστότερο παράδειγμα φυσικά για το χειμερινό ηλιοστάσιο είναι τα... Χριστούγεννα!
Ο Χριστιανισμός υιοθέτησε την ημερομηνία (επισήμως από τον 6ο αι.) αλλάζοντας το τιμώμενο πρόσωπο, «Ήλιο», με τον Ιησού Χριστό, οπότε ο λαός δεν δυσκολεύθηκε να αλλάξει και πολύ τις εορταστικές του συνήθειες.
