Με τις αναμνήσεις, μ’ αυτές που θα είσαι κοντά μου, που θα σε κρατώ ζωντανό στη σκέψη μου, σε αποχαιρετώ φίλε μου.
Είμαι βέβαιος Ερρίκο, γίνεται πιο καθαρό όσο προσχωρούμε προς το τέλος της διαδρομής, πως ζωή είναι η συνεχής ανασκαφή στη μνήμη.
Το είχαμε συζητήσει το καλοκαίρι, καλέ μου φίλε, όταν μου είχες εκμυστηρευτεί πως άρχισες να γράφεις, ανιχνεύοντας από το λαβύρινθο του νου, την περπατησιά σου στον οδικό χάρτη της ζωής.
Από μαθητές, στο Γυμνάσιο της Βιάννου, είχαμε έντονο δεσμό, κοινές αθλητικές και πολιτικές επιδιώξεις. Επιδιώξεις που στο πυκνό σκοτάδι που επικρατούσε τότε παντού, δεν ήταν δυνατό να γίνουν ανεκτές από τους καθηγητές μας, οι περισσότεροι των οποίων ήταν φοβισμένοι και, μερικοί, γνωστοί και μη εξαιρετέοι, όργανα και υπηρέτες των νικητών.
Φύγαμε Ερρίκο, εγώ νωρίς για την Αθήνα και εσύ αργότερα για το Καστέλι. Εκεί, όπου συνάντησες ξανά τον κοινό μας φίλο, το φωτοδότη μαθηματικό, Μιχάλη Φερετζάκη.
Ζήσαμε και στην Αθήνα για λίγο μαζί. Συναντιόμασταν συχνά στη γιάφκα του Δημήτρη Ραπτάκη. Απελλού 4, στον ημιώροφο, βρισκόταν το μικρό γραφειάκι, όπου ο θείος Μήτσος, πολλές φορές και ο στρατηγός Μάντακας, κήρυτταν τη μοναδική αλήθεια, έτσι πιστεύαμε τότε, εκείνη του κομμουνισμού! Δεν πάψαμε ποτέ την περισσευούμενη ενέργεια, εκείνη των νεανικών χρόνων, να τη διοχετεύομε στον αθλητισμό. Εσύ στο χώρο της Γυμναστικής Ακαδημίας, στη Δάφνη, εγώ στον Πανελλήνιο Γ.Σ. στο Πεδίο του Άρεως. Αλησμόνητες οι συναντήσεις στη ταβέρνα του Λαθούρη, στην Ακαδημία Πλάτωνος, εκεί που πήγαινε για φαγητό η χρυσή νεολαία της Βιάννου. Όλα τα Βιαννιτόπουλα από την Παλαμηδίου και την ευρύτερη περιοχή.
Θυμάμαι ένα από τα πολλά-κοινά μας γεύματα, μια περιποιημένη φασολάδα, η οποία γράφτηκε στο τεφτέρι του Λαθούρη για να εξοφληθεί το Σάββατο που θα πληρωνόσουν, το βδομαδιάτικο.
Ένα διάστημα που ήσουν νυχτοφύλακας σε εργοστάσιο παραγωγής χαλβά στου Ρέντη, σε επισκεφτήκαμε με τον σύντεκνό μου, τον καλό μας φίλο Γιώργο Τρουλή, ήσουν στο κρεβάτι με ένα βαρύ κρυολόγημα. Φεύγοντας αρπάξαμε ένα μεγάλο κομμάτι χαλβά, με μαφιόζικη μαεστρία. Σε είχε καταλάβει ακατάσχετο, μέχρι δακρύων γέλιο (το συνήθιζες όταν σου διηγούμουν κάποιο ευτράπελο από την καθημερινότητά μου) όταν μετά την ανάρρωση, σου είχαμε περιγράψει την όλη «επιχείρηση».
Όταν ήρθες αργότερα στο ΓΚΡΑΤΣ για σπουδές, το πρώτο που μου ζήτησες ήταν να σε συνδέσω με την οργάνωση της ΕΔΑ και τον φοιτητικό σύλλογο, στον οποίο είχε μεταφερθεί η βαριά άρρωστη πολιτική ζωή της δεκαετίας του ’60. Μόνιμες έριδες, χαφιεδισμοί, προετοίμαζαν κι εκεί, όπως σε όλες τις εκφάνσεις τις πολιτικής και κοινωνικής ζωής, την καταιγίδα της 21ης του Απρίλη. Δώσαμε μάχες δυναμικές. Δημιουργήσαμε ασπίδα μαζί με τον Παναγιώτη το Μανιάτη (Μοχάμεντ Άλι!!) στις επιθετικές διαθέσεις των φασιστικών στοιχείων που είχαν αρχηγούς τον «Αττίλα» και τον «Καπίκια». Μαζί με τον Γιάννη, τον Σπύρο, το Μπάμπη, το Νίκο, τον Άρη, τον Θανάση, το Νίκο, τον Αλέκο, το Λευτέρη, το Νότη, το Σωτήρη, την Ελένη, την Έλσα και άλλους συντρόφους, δουλέψαμε μεθοδικά, εξαντλητικά πολλές φορές, μέχρι που σε συνεργασία με τους φίλους Σοσιαλιστές κερδίσαμε τις εκλογές και την ηγεσία του συλλόγου.
Δύο φίλοι από τα Χανιά ο Γιάννης Σκουντριδάκης και ο Θοδωρής Χαζίρης («έφυγε» πρόσφατα κι αυτό, το χαμηλών τόνων μα υψηλού φρονήματος, παλικάρι) ήταν οι Πρόεδροι που αναδείξαμε εκείνη την περίοδο. Όταν ιδρύθηκαν, λίγους μήνες πριν την επιβολή της δικτατορίας, οργανώσεις από το παράνομο ΚΚΕ, βρεθήκαμε στον ίδιο πυρήνα με υπεύθυνο τον Τάκη Παπαδόπουλο, γαμπρό αργότερα του Φλαμπουράρη. Την πεντάδα συμπλήρωναν ο Βουλγαρόπουλος και ο Σταφυλίδης. Την εντολή για την ίδρυση των οργανώσεων είχαν πάρει από τον Κολιγιάννη, Γ.Γ. του ΚΚΕ, στο Ανατολικό Βερολίνο, κορυφαία στελέχη της ΕΔΑ μεταξύ των οποίων, και ο εκλεκτός-στενός μας φίλος Νίκος Μπανιάς.
Δεν άργησε Ερρίκο να έρθει η καταιγίδα της χούντας που βρήκε εντελώς απροετοίμαστη την Αριστερά.
Πιάστηκε σχεδόν όλη η ηγεσία στον ύπνο, λες και δεν είχε προηγηθεί η απροκάλυπτη προετοιμασία των δυνάμεων του σκότους από το 1961, μέσω της οποίας το παρακράτος είχε φροντίσει να εξευτελίσει όλους τους δημοκρατικούς θεσμούς. Είχαμε μάλιστα και δυο νεκρούς την περίοδο αυτή, τον Λαμπράκη και τον Πέτρουλα. Με αφορμή αυτή την κομματική ολιγωρία ξέσπασε θύελλα στο Κόμμα. Τα αίτια ήταν παρά πολλά, κυρίως όμως, επικεντρωνόταν στην αυταρχική, συγκεντρωτική λειτουργία του κόμματος. Αυτήν που καλυπτόταν από την ωραία-εύηχη έκφραση: ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΣΜΟ. Η διάσπαση του ΚΚΕ με πρωταγωνιστές τον Ζωγράφο, το Δημητρίου και τον Παρτσαλίδη δεν άργησε να πραγματοποιηθεί. Η οργάνωσή μας στην συντριπτική της πλειοψηφία τάχθηκε με το ΚΚΕ εσ. Ήταν Ερρίκο η άνοιξη της Πράγας (Ντούπτσιε), ο ξεσηκωμός στα Πανεπιστήμια που κορυφώθηκε τον Μάη, η ερμηνεία του Μαρξισμού από τους νεομαρξιστές, όπως ο Φίσερ, και ο Γκαροντί, που έδειχναν πως κάτι σοβαρό, εξυγιαντικό, μπορούσε να γεννηθεί. Πως η Δημοκρατία και σ’ εκείνο τον άλλο κόσμο του ανυπάρκτου! όπως απεδείχθη σοσιαλισμού, ήταν δυνατό να αναγεννηθεί.
Ερρίκο εκπροσωπήσαμε εσύ, εγώ και ο Τάκης ο Σλίμπας στην συνδιάσκεψη του Μονάχου την οργάνωση του Γκράτς. Εκεί οριστικοποιήθηκε με δραματικό και επαίσχυντο τρόπο η διάσπαση των οργανώσεων της Δυτικής Ευρώπης. Θυμάμαι το δράμα που έζησε ο Μίμης Δεσποτίδης (Πνευματική οντότητα, εκδότης-υπεύθυνος για τις εκδόσεις Θεμέλιο), από τις ανοίκειες επιθέσεις της άλλης πλευράς.Ήταν φρικτό αυτό που ζήσαμε. Ο εμφύλιος, επιβεβαιώθηκε και στο Μόναχο, είναι ο πιο ανελέητος πόλεμος.
Εκεί γνωρίσαμε τον Κώστα Διαφωνίδη, σύζυγο της Μαρίκας Φουρναράκη. Συμμετείχε με την αντιπροσωπία του Παρισιού. Μας τον γνώρισε ο Κώστας Φουρναράκης (ένα άλλο μεγάλο κομμάτι στο ψηφιδωτό των βιωμάτων και του συναισθηματικού μας κόσμου), ένα βράδυ που μας έβγαλε για φαγητό μαζί με τον «κολλητό μας», το Μιχάλη Μάστορα.
Μετά από λίγους μήνες πήρες το δίπλωμα του Γυμναστή και έφυγες για τη Σουηδία όπου συνέχισες τις σπουδές σου ως Φυσικοθεραπευτής. Είχες κι εκεί έντονη κομματική και αντιδικτατορική δράση. Συνεργάστηκες με κορυφαία κομματικά στελέχη. Είχαν μαζευτεί πολλοί σύντροφοι στη φιλόξενη Σοσιαλδημοκρατική Χώρα. Ήταν ο Ούλαφ Πάλμε, ο Βίλι Μπράντ, ο Κράισκυ, οι ηγέτες που ξεχώριζαν στα Σοσιαλιστικά κόμματα της Ευρώπης. Είναι αυτοί που παρείχαν κάθε είδους βοήθεια στον αντιδικτατορικό αγώνα των Ελλήνων που ζούσαν στο εξωτερικό.
Οι συνθήκες ζωής στη Σουηδία ήταν γνώριμες από τα τέλη της δεκαετίας του ’50, σ’ εμάς τους φοιτητές των Πανεπιστημίων της Αυστρίας, γιατί υπήρχε σύμβαση μεταξύ των δύο χωρών που επέτρεπε να εργαζόμαστε εκατό μέρες το χρόνο δίχως να πληρώνουμε το φόρο, που σχεδόν μηδένιζε την αμοιβή της υπερωριακής εργασίας.
Ερρίκο στη χώρα αυτή άσκησες με επιτυχία το επάγγελμα του Φυσικοθεραπευτή. Δούλεψες στο μεγαλύτερο και αρτιότερο Νοσοκομείο της Ευρώπης, το ΚΑΡΟΛΙΝΣΚΑ, όπου απέκτησες σημαντικές επαγγελματικές εμπειρίες. Εκεί, στην Σουηδία, απέκτησες από τον πρώτο σου γάμο δύο εξαιρετικά παιδιά την Πόπη και το Σταύρο. Εκεί γνώρισες και τη δεύτερη σύζυγο, την Κατερίνα Βαγιωνή. Είχε έρθει με υποτροφία, ως αριστεύσασα στη Γυμναστική Ακαδημία Αθηνών, για μεταπτυχιακές σπουδές. Με την Κατερίνα απέκτησες το τρίτο σου παιδί, το Μιχάλη. Τον λεβέντη Μιχάλη, το καλό παιδί που κλαίγοντας μου έδωσε την πρώτη πληροφορία για την πορεία της ασθένειάς σου.
Ερρίκο ήσουν συγκλονιστικός όταν ζήτησες να μου μιλήσεις τελευταία, για να μου πεις πως η Κατερίνα και ο Μιχάλης είναι δίπλα σου, φύλακες- άγγελοι. Με την Κατερίνα μιλούσα καθημερινά τις τελευταίες μέρες και ήξερα πως ήταν συνεχώς κοντά σου, ήθελες όμως από τα δικά σου χείλη να ξέρουν οι φίλοι σου πως, τις δύσκολες ώρες που περνούσες δεν ήσουν μόνος.
Είχες δίπλα σου τα πιο αγαπημένα σου πρόσωπα, το Μιχάλη και την Κατερίνα.
Ερρίκο με τηλεγραφική γραφή πέρασα τα σημαντικά κομμάτια των κοινών μας βιωμάτων. Θα μπορούσαν να γραφτούν κι άλλα πολλά, ενδιαφέροντα, γιατί ζήσαμε έντονα τις πολύ δύσκολες περιόδους της νεότερης ιστορίας, μα και εκείνες της ευημερίας.
Καλέ μου φίλε, συγκλονισμένος στέκομαι μπροστά στο αναπότρεπτο πεπρωμένο και με βαθιά θλίψη, ανείπωτο πόνο, σε αποχαιρετώ. Σε αποχαιρετούν μαζί μου όλοι οι φίλοι, οι σύντροφοι, από την Αθήνα, την Θεσσαλονίκη, το Γκρατς, την Βιέννη, την Στοκχόλμη, αυτοί με τους οποίους μαζί ονειρευτήκαμε και αγωνιστήκαμε για ένα καλύτερο- δικαιότερο κόσμο.
