Μια μέρα σαν σήμερα το 1947, άφησε την τελευταία του πνοή μόλις στα 54 του χρόνια, ένα από τα πιο λαμπρά μυαλά που έβγαλε ποτέ η Βιάννος, ο Κατωβιαννίτης γιατρός, Μάνος Γ. Μανδαλάκης.
Ο γιατρός Μάνος Μανδαλάκης πέρα από σοβαρός (με όλη τη σημασία της λέξης) επιστήμονας, υπήρξε φλογερός πατριώτης και μεγάλος αλτρουιστής.
Αγάπησε με πάθος και όσο λίγοι την ιδιαίτερη πατρίδα του την Κάτω Βιάννο και συνολικά την περιοχή της Βιάννου και την Κρήτη, και πρόσφερε απλόχερα ζεστασιά και φιλοξενία σε όλους τους Κρητικούς της Αθήνας.
Προσωπικότητες με το εκτόπισμα του Μάνου Γ. Μανδαλάκη δεν μπορεί και δεν πρέπει να ξεχνιούνται. Αντίθετα, πρέπει να φωτίζονται όλες οι πτυχές τους, να προβάλλεται το πολυσχιδές τους έργο, να γίνει όσο γνωστότερη είναι δυνατόν η πορεία τους, η αφοσίωσή τους στον άνθρωπο και στις επιστήμες.
Ο Γ. Δ. Χρηστάκης στο βιβλίο του «Μνήμες Βιαννιτών Γιατρών» μεταξύ των άλλων αναφέρει:
«Ο Μάνος Γ. Μανδαλάκης γεννήθηκε στην Κάτω Βιάννο το 1893 και ήταν γιος του Γεωργίου Δ.Μανδαλάκη και της Αικατερίνης Βαβουρανάκη.
Φοίτησε στο σχολείο της Βιάννου και κατόπιν στο Ηράκλειο όπου ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές. Στη συνέχεια διορίστηκε τηλεγραφητής, όμως, μετά τη μετάθεσή του στην Αθήνα γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή και ολοκλήρωσε τις σπουδές του εργαζόμενος.
Ειδικεύτηκε κατ’ αρχήν στο Νοσοκομείο «Συγγρού» στη Δερματολογία-Αφροδισιολογία και ακολούθως έφυγε για το Παρίσι όπου μετεκπαιδεύτηκε στην Υδροκλιματολογία, ειδικότητα που αφορούσε στις θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών υδάτων και του μικροκλίματος. Η πρωτοποριακή αυτή για την εποχή της ειδικότητα, εξελίχθηκε στις μέρες μας στη σύγχρονη Ρευματολογία».
Ο Μάνος Μανδαλάκης ήταν ο ειδικός επιστήμονας που κατάφερε σε ελάχιστο χρόνο να αναδείξει τα ιαματικά λουτρά της Αιδηψού και των Μεθάνων και να τις καταστήσει από τις πλέον επισκέψιμες λουτροπόλεις της χώρας μας.
Το 1939 ανακηρύχθηκε με βαθμό «άριστα» Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Αθήνας για τη διατριβή του «Ιαματική ιλύς και ιαματικά ιλυόλουτρα».
Παρά ταύτα την ίδια χρονιά μετατέθηκε δυσμενώς στα Λουτρά του Καϊάφα για τον εξής φαιδρό λόγο που δείχνει τις άθλιες επικρατούσες πολιτικές συνθήκες, αλλά και βέβαια το ήθος και την ευγένειά του. Ένας υπάλληλος λοιπόν των λουτρών του απηύθυνε το λόγο με τη φράση: «διατάξτε γιατρέ», και ο ευγενής γιατρός του απάντησε: «Εγώ παιδί μου δε διατάζω, παρακαλώ δημοκρατικώς»!!
Ο Μάνος Μανδαλάκης έχει δημοσιεύσει πλήθος εργασιών με απήχηση και αναγνώριση όχι μόνο στον ιατρικό κόσμο της χώρας μας αλλά και στο εξωτερικό.
Νεαρός ακόμα γιατρός εξέδωσε το 1925 το βιβλίο «Εγκόλπιον Ιατρού».
Έχει ακόμη δημοσιεύσει τις εργασίες:
Περί της εμφανίσεως εν γένει της λουτροπόλεως Αιδηψού (1929
Η Αιδηψός ως υδροκλιματολογικός θεραπευτικός σταθμός (1930)
Αι ιαματικαί πηγαί Μεθάνων (1934)
Κλιματολογικές και υδρολογικές παρατηρήσεις εν τη λουτροπόλει των Μεθάνων το 1932
Το ιλυόλουτρον των Μεθάνων (1934)
Το θειούχον ιλυόλουτρον των Μεθάνων (1934)
Ενδείξεις και αποτελέσματα των θειούχων αλιπηγών Μεθάνων
LES BOUES MINERALES METHANA-LES-BAINS (1935)
Μελέτη Μεθάνων (1936)
Εισπνεύσο Θεραπεία των Ιαματικών Πηγών (1937)
Τα τεχνητά και Μετακομιζόμενα ιαματικά λουτρά (1937)
Ιαματική Ιλύς και Ιαματικά Ιλυόλουτρα (1940)
Ιαματική Υδροθεραπεία (1940)
Τα θειούχα ιαματικά ύδατα (1947)
Εργασίες του Ε.Γ. Μανδαλάκη αναφέρονται στα κάτωθι βιβλία:
Φυσικομεταλλικοί Όροι Πολλαπλής Βιολογικής &Θεραπευτικής Δράσεως, παρασκευαζόμενοι εκ των μεταλλικών υδάτων των ιαματικών πηγών, των Ι. Καμινοπέτρου-Μ. Περτέση.
Ιαματικαί Πηγαί της Ελλάδος, του Ν. Λεούση, έκδοση ΕΟΤ, 1996
Δυστυχώς ο πόλεμος ήταν τροχοπέδη στο επιστημονικό και ερευνητικό του έργο. Σαν άνθρωπος πίστευε βαθύτατα στις ανθρωπιστικές και δημοκρατικές αξίες, σεβόταν τη γυναίκα και πίστευε στην ισότητα των δύο φύλων.
Όπως προαναφέρθηκε ήταν φλογερός πατριώτης και ανθρωπιστής. Ήταν από τους πρώτους που εντάχθηκε στην Εθνική Αντίσταση και προσέφερε εθελοντικά τις ιατρικές του υπηρεσίες σε δύο Καταφύγια Επειγούσης Περιθάλψεως που είχε ιδρύσει
ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών. Το σπίτι του έβρισκαν καταφύγιο όχι μόνο οι Κατωβιαννίτες αλλά και πολλοί συνεπαρχιώτες μας.
Το ασίγαστο πάθος για το χωριό του και τους ανθρώπους του ήταν αυτό που τον ώθησε όχι μόνο να είναι ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου Βιαννιτών της Αθήνας «ο Διαβάτης» αλλά και το καταστατικό του συλλόγου υπογράφηκε στο σπίτι του στη οδό Αγίου Κωνσταντίνου.
Το 1945 υποβλήθηκε σε μια λεπτή και σοβαρή χειρουργική επέμβαση. Με την ανάρρωσή του είχε διακαή πόθο να «κατέβει» στην Κρήτη, να χαρεί το αναγεννημένο πατρικό του χωριό και να το βοηθήσει. Παράλληλα ήθελε να γνωρίσει η κόρη του την πατρώα γη, και να της μεταλαμπαδεύσει την αγάπη του.
Ο Μ.Γ Μανδαλάκης είχε παντρευτεί την Ευαγγελία (Λίνα) Γεωργίου Παπακυριακού, οδοντίατρο, και απέκτησαν μία κόρη την κ. Τιτίκα Μανδαλάκη, ιατρό αιματολόγο ομότιμη επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου, γνωστότατη για τα αισθήματα φιλοπατρίας της και την αμέριστη αγάπη της προς τον αιματοβαμμένο μας τόπο. (Για την σπουδαία συμπατριώτισσά μας) θα αναφερθούμε εκτενώς σε ειδικό αφιέρωμα).
Η κ. Λίνα, η θαυμάσια σύντροφος του Μάνου .Γ. Μανδαλάκη αφοσιώθηκε και αυτή στην Κάτω Βιάννο τιμώντας όσο ζούσε την υπόσχεση που είχε δώσει σε μια συγκλονιστική στιγμή: Κατεβαίνοντας με την κόρη της στην Κάτω Βιάννο μετά την απώλεια του συζύγου της, ολόκληρο το χωριό τις υποδέχθηκε μοιρολογώντας μαυροντυμένο: «Είχαμε ένα θάρρος στην Αθήνα και το χάσαμε» είπε ένας χωριανός.
«Όχι, δεν το χάσατε, είπε, το σπίτι μου θα είναι πάντα ανοιχτό για όλους σας»! Και την υπόσχεση αυτή την τήρησε. Αγάπησε τους Κατωβιαννίτες και αυτοί ανταπέδωσαν την αγάπη τους.
Ένας άλλος σπουδαίος Βιαννίτης ο Στέφανος Παπαγιαννάκης έγραψε στα Βιαννίτικα Νέα για το Μάνο Μανδαλάκη: «Ο Μάνος Μανδαλάκης ήταν επιστήμονας με πανελλήνια και διεθνή ακτινοβολία. Κάτοχος τεσσάρων ξένων γλωσσών (Αγγλικής, Γαλλικής, Γερμανικής και Ιταλικής) με σπάνια προσόντα συγγραφέα και ερευνητή, διακρίθηκε στην Αθήνα σαν γιατρός. Στην Ελλάδα ήταν ο πρώτος που ασχολήθηκε σοβαρά και αποτελεσματικά με την Υδροθεραπευτική και ήταν ο πρωτεργάτης της οργανώσεως των λουτροπόλεων Αιδηψού και Μεθάνων». «…». «Μα η προσωπικότητα του Μανδαλάκη συμπληρώνεται και με τον αληθινό και βαθύ ανθρωπισμό του και την αγάπη του στην Ελλάδα και στην Κρήτη και τη Βιάννο. Μετά τον Απρίλη του 1941 οι Κρήτες ήρωες των αλβανικών βουνών έφταναν στην Αθήνα ρακένδυτοι, πεινασμένοι, ψειριασμένοι και άρρωστοι ή ανάπηροι, χωρίς κανένα μέσο επιβίωσης. Στις δύσκολες αυτές μέρες το σπίτι του Μανδαλάκη είχε γίνει κυριολεκτικά στρατώνας, όπου πολλοί Βιαννίτες και άλλοι Κρητικοί έβρισκαν στέγη, τροφή, ρούχα και κάθε είδους βοήθεια και περίθαλψη».
Ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος πέθανε δυστυχώς νεότατος στερώντας την επιστήμη από ένα άοκνο και ανιδιοτελή εργάτη, και τον τόπο μας από ένα αιώνια ερωτευμένο παιδί της. Ένα παλιό έλκος του στομάχου που είχε εξελίχθηκε ταχύτατα σε κακοήθεια και έφυγε για πάντα σε ηλικία μόλις 54 ετών...
*Έχει δημοσιευτεί στην Εφημερίδα "Ηχώ της Βιάννου"
