Η κτηνωδία της Οδού Πλάνης
Πρόκειται για τον διαχρονικά, ομορφότερο δρόμο του Ηρακλείου. Έναν δρόμο που έχει αλλάξει πολλά ονόματα, από τα οποία το σύγχρονο του, συνοδεύεται από μια θλιβερή ιστορία.
Μια τέτοια μέρα πριν 121 χρόνια, στη σημερινή οδό 25ης Αυγούστου, έλαβε χώρα μια κτηνωδία, η οποία όμως επηρέασε μια σειρά από εξαιρετικά σημαντικά γεγονότα. Η σφαγή 17 Άγγλων στρατιωτών, του υποπρόξενου της Αγγλίας Λυσίμαχου Καλοκαιρινού και εκατοντάδων Κρητικών, είχε σαν αποτέλεσμα να γίνει αποδεκτό το αίτημα του λαού της Κρήτης, ώστε να απομακρυνθεί μια για πάντα ο Οθωμανικός Στρατός από τη Μεγαλόνησο και φυσικά να γίνει ένα τεράστιο βήμα για την Ένωση με την Ελλάδα.
Η 25ης Αυγούστου, είναι ο δρόμος ο οποίος ενώνει το κέντρο της πόλης με το λιμάνι. Δρόμος τεράστιας εμπορικής σημασίας, έχει κρατήσει από την Ενετοκρατία τη φινέτσα και τη γοητεία του. Τότε τον έλεγαν "Ρούγα Μαϊστρα, ενώ επί Τουρκοκρατίας λεγόταν "Βεζίρ Τσαρσί".
Είναι ο δρόμος οπού βρίσκεται ο Άγιος Τίτος, η Λότζια, τα Λιοντάρια αλλά και μερικά πανέμορφα νεοκλασικά κτίρια.
Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ιστορίες που συνδέονται με τον δρόμο, είναι η αλλαγή του ονόματος του σε "Οδός Πλάνης". Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, αυτό συνέβη διότι μετά τα τραγικά γεγονότα και τις καταστροφές του 1898, κτίστηκαν μεγάλα κτίρια, ώστε ο επισκέπτης ή ο έμπορος ο οποίος έφτανε στο λιμάνι, να θεωρεί πως πρόκειται για μια ανεπτυγμένη μεγαλούπολη, ενώ στην πραγματικότητα, εντός του Ηρακλείου, υπήρχαν χιλιάδες παράγκες και φυσικά πολύ φτώχεια. Έτσι λοιπόν η 25ης Αυγούστου, πλάνευε τον ξένο...
Τα τραγικά γεγονότα
Μετά την ταπεινωτική ήττα της Ελλάδας στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897, οι Κρητικοί, που είχαν ξεσηκωθεί για μία ακόμη φορά κατά του Οθωμανού δυνάστη, δεν μπορούσαν να διεκδικήσουν τίποτα περισσότερο από την αυτονομία, που τους προσέφεραν οι Μεγάλες Δυνάμεις.
Όπως αναφέρει το sansimera.gr, στις 18 Ιουλίου 1898 η Συνέλευση των Κρητών εξέλεξε εκτελεστική επιτροπή, το «Εκτελεστικόν Κρήτης», που θα αναλάμβανε τη διακυβέρνηση της νήσου για το χρονικό διάστημα μέχρι την άφιξη του ύπατου αρμοστή πρίγκηπα Γεωργίου, δευτερότοκου γιου του βασιλιά των Ελλήνων Γεωργίου Α’. Το αποτελούσαν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Ιωάννης Ζαχαράκης, ο Ιωάννης Σφακιανάκης, ο Εμμανουήλ Μυλωνογιαννάκης, ο Νικόλαος Γιαμαλάκης και ο Αντώνιος Χατζηδάκης.
Η εξέλιξη αυτή ανησύχησε, όπως ήταν φυσικό, τους Τουρκοκρητικούς (γηγενείς μουσουλμάνους, ως επί το πλείστον), που αποτελούσαν περί το 15% του συνολικού αριθμού των κατοίκων της μεγαλονήσου. Κι ενώ απόσπασμα του αγγλικού στρατού εγκαθιστούσε στο Ηράκλειο υπαλλήλους τού Εκτελεστικού, σύμφωνα με την απόφαση των ξένων ναυάρχων, ο εξαγριωμένος τουρκικός όχλος της πόλης εξετράπη σε πράξεις πρωτοφανούς βαρβαρότητας.
Στις 25 Αυγούστου 1898, εκατοντάδες χριστιανοί σφαγιάστηκαν και μαζί τους 17 άγγλοι στρατιώτες και ο πρόξενος της Αγγλίας στο Ηράκλειο Λυσίμαχος Καλοκαιρινός. Πυρπολήθηκαν καταστήματα και συνοικίες χριστιανών και η εικόνα επανέφερε στη μνήμη τις σκληρότερες στιγμές της τουρκικής θηριωδίας.
Η Αγγλία αντέδρασε αμέσως και δυναμικά. Απαγχονίστηκαν 17 σημαίνοντες Τουρκοκρητικοί, πρωταίτιοι των βανδαλισμών, άλλοι απελάθηκαν ή φυλακίστηκαν και ο τουρκικός στρατός υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την Κρήτη. Στις 2 Νοεμβρίου 1898 και ο τελευταίος τούρκος στρατιώτης εγκατέλειπε το κρητικό έδαφος.
Η ελευθερία της Κρήτης ήταν πλέον γεγονός. Οι Μεγάλες Δυνάμεις ανέλαβαν την προστασία της νήσου και η μακραίωνη περίοδος της δουλείας είχε τελειώσει οριστικά. Η Κρητική Πολιτεία που συστάθηκε αποτέλεσε το μεταβατικό στάδιο πριν από την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα την 1η Δεκεμβρίου 1913.