Ο Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου στον Κόρνια και η περιοχή στην οποία είναι χτισμένος, παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον
Η εκκλησία βρίσκεται σε μια περιοχή που αγροτικά δραστηριοποιούνται κάτοικοι του Κεφαλοβρυσίου και του Πεύκου, ενώ γεωγραφικά βρίσκεται αρκετά κοντά στον Ιερό Ναό της Παναγίας της Κεραλιμενιώτισσας στο Καλάμι.
Σύμφωνα με αφηγήσεις παλαιότερων οι οποίες κινούνται ανάμεσα στον θρύλο και τα ιστορικά στοιχεία, οι δύο ναοί είχαν σύνδεση μέσω μιας υπόγειας κρύπτης. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η μαρτυρία του καθηγητή Γ.Μαργαριτάκη (Βιαννίτικα Νέα φ.18) σύμφωνα με την οποία ο ίδιος επισκέφθηκε τον ναό το 1962 ως έκτακτος επιμελητής αρχαιοτήτων Βιάννου για να διαπιστώσει αν έχουν βάση οι ιστορίες των γέρων τότε Κεφαλοβρυσανών, σχετικά με την ύπαρξη της κρύπτης.
Τότε, πήρε μαζί του τον ηλικιωμένο Γιώργο Ε. Στεφανάκη, στου οποίου όπως αναφέρει το χωράφι, ήταν χτισμένος ο ναός και κάποιους ακόμη ντόπιους. Αφού εντόπισαν την είσοδο της κρύπτης στα δυτικά της εκκλησίας, εισήλθαν και διαπίστωσαν ότι ήταν γεμάτη κόκαλα ανθρώπων και ζώων, τα οποία άρχισαν να αφαιρούν. Η προσπάθεια δεν συνεχίστηκε για πολύ καθώς "υπήρχε ο κίνδυνος να πέσει η εκκλησία", ωστόσο ο καθηγητής εξήγαγε κάποια συμπεράσματα.
Φωτογραφία: Νίκος Κικάκης
Ο ρόλος της κρύπτης
Σύμφωνα με τον καθηγητή λοιπόν:
1) H κρύπτη υπήρξε κρυφός λατρευτικός χώρος των πρώτων χριστιανών της περιοχής, όταν ακόμη κυριαρχούσε η πίστη στους παλιούς θεούς.
2) μέσα στην κατακόμβη, θάφτηκε ένας μοναχός την περίοδο που λειτουργούσε ως μοναστήρι, σύμφωνα με τη συνήθεια οι μοναχοί να θάβονται στον αυλόγυρο των μοναστηριών.
3) Όταν ο Χριστιανισμός επικράτησε, χτίστηκε το μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου
4) Όταν η κρύπτη έπαψε να παίζει τον ρόλο του "κρυφού" ναού, άρχισε να χρησιμοποιείται ως καταφύγιο για τους ζωοκλέφτες, οι οποίοι έτρωγαν εκεί μέσα τα κλεψιμαία (εξού και τα πολλά κόκαλα ζώων).
Σύμφωνα με τον Εμμανουήλ Δ. Καδιανάκη (Βιάννος 20ος αιώνας), αρχαιολογικά ίχνη πιστοποιούν την ύπαρξη μεγάλου χωριού με ακμή κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, ενώ στο ίδιο άρθρο στα Βιαννίτικα Νέα, ο Γ.Μαργαριτάκης αναφέρει πως ο "μεγάλο χωριό του Άγιο Δημητρίου" ερημώθηκε μετά την αποβίβαση των Σαρακηνών στην Κρήτη, η οποία έγινε από την Ψαρή Φοράδα. Οι κάτοικοι για να γλιτώσουν από τους πειρατές μεταφέρθηκαν βορειότερα, ενώ ο οικισμός εγκαταλείφθηκε οριστικά την περίοδο της Ενετοκρατίας.
Αξιοσημείωτο είναι πως γύρω υπάρχουν ακόμη οικοδομήματα όπως φούρνος, αρχαίο ελαιοτριβείο, στάβλος κ.α.
