Η Βιάννος δεν έλειψε ποτέ από κανένα προσκλητήριο αντίστασης
Δεν είναι τυχαίο που διαχρονικά η αντίσταση σε κάθε κατακτητή ριζώνει πρώτα στις βουνίσιες ψυχές και ύστερα περνάει από τις καμπίσιες χωρίς να σημαίνει ότι οι τελευταίες στερούνται θάρρους και παλικαριάς.
Όχι μόνο γιατί τα βουνά και τα δυσπρόσιτα μέρη είναι καταφύγια αλλά γιατί τα ίδια διαμορφώνουν ατίθασους χαρακτήρες και ράτσες ξεχωριστές.Η Κρήτη ευλογήθηκε να έχει τρεις κύριες οροσειρές, αλλά και άλλα μικρότερα βουνά και στα σπηλιαράκια τους φιλοξενήθηκε κάθε αντιστασιακή πρωτοβουλία. Λευκά όρη, Ψηλορείτης, Αστερούσια και Δίκτη, ήταν κέντρα αντίστασης για κάθε κατακτητή.
Η Βιάννος, ο τόπος μας στα ριζά της Δίκτης, με το ανάγλυφο της, ματώνει τους κατοίκους της, γιατί εκεί όλα μπορεί να είναι όμορφα αλλά και ταυτόχρονα δύσκολα γιατί δεν έχει τις ανέσεις και τις ευκολίες του κάμπου. Αυτές οι δυσκολίες όμως και το αίσθημα της ελευθερίας που παρέχει το βουνό μπόλιασαν και τον Βιαννίτικο χαρακτήρα. Έτσι πολύ πριν την επανάσταση του 1821, σχεδόν μετά την ολοκληρωτική κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους καταφεύγουν στα βουνά οι πρώτοι Χαίνηδες, (οι αρματολοί της Κρήτης) που ήταν στην αρχή τιμωροί και το αποκούμπι των Χριστιανών που αρνήθηκαν να αλλαξοπιστήσουν.
Στα 1770 ακολουθεί η επανάσταση του Δασκαλογιάννη. Με την εκδήλωση της επανάστασης του 1821 το αίσθημα της ελευθερίας και του ξεσηκωμού είχε παγιωθεί στον λαό, και στις 29 Μαϊου 1821 (σημαδιακή μέρα ) οι κρητικοί κηρύττουν την επανάσταση εναντίον των Τούρκων στην Παναγία τη Θυμιανή στα Σφακιά. Μέχρι την αυτονομία της Κρήτης το 1987 και την ΄Ενωση της με την υπόλοιπη Ελλάδα το 1913, αρκετές ήταν οι φρικαλεότητες των Τούρκων, αλλά και αρκετοί και ιδιαίτερα αιματηροί οι ξεσηκωμοί των Κρητικών.
Από τους πρώτους Χαϊνδες στην περιοχή μας, ήταν μια μεγάλη αντιστασιακή μορφή ο Χατζηαναγνώστης ο Συμιακός (ο Νικόλαος Συγγελάκης) από την Σύμη και από τους τελευταίους Καπεταναίους της Βιάννου ήταν ο Σπυρίδων Αγαπάκης από την Άνω Βιάννο.
Υπήρξαν φυσικά και αρκετοί άλλοι, αλλά για την οικονομία αναφέρω μόνο τον πρώτο και τον τελευταίο. Όλοι όμως θα αναφερθούν στην ημερίδα που διοργανώνεται από το Πνευματικό κέντρο της Βιάννου στα πλαίσια των εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821 και αξίζουν ιδιαίτερα συγχαρητήρια και στο Πνευματικό κέντρο της Βιάννου και στην πρόεδρο του Μαρία Χρηστάκη, που πήρε την πρωτοβουλία να αναδειχθεί η συμβολή της Βιάννου στην επανάσταση για την αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού.
Η Βιάννος δεν έλειψε ποτέ από κανένα προσκλητήριο και είναι γνωστό το ολοκαύτωμα της από τα ναζιστικά στρατεύματα που άφησαν στο πέρασμα τους 10 χωριά καμένα και 361 νεκρούς στο απόσπασμα στο 3ήμερο, 12 έως 15 Σεπτεμβρίου του 1943. Παρά την υπέρμετρη θυσία της όμως, ελάχιστα έχουν καταγραφεί για την περίοδο της Τουρκοκρατίας κι έτσι η δουλειά των εισηγητών γίνεται ιδιαίτερα δύσκολη. Στην πορεία όμως αποκτούμε σημαντική γνώση από αρχεία και από φίλους που μας τροφοδοτούν με πληροφορίες που συναντούν στις δικές τους έρευνες. Ένα τέτοιο στοιχείο με την αναγγελία του θανάτου του Σπυρίδωνα Αγαπάκη μου έστειλε ο φίλος και ερευνητής Νικόλαος Φουκαράκης και εξίσου ουσιαστική ήταν η βοήθεια της Βικελαίας Βιβλιοθήκης για συμπλήρωση και διευκρινήσεις.
ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΑΓΑΠΑΚΗΣ: Γενικός αρχηγός Βιάννου το 1896. Τo παρακάτω κείμενο είναι απο την εφημερίδα της εποχής Η ΗΔΗ 31.7.1913 που φυλάσσετε στα αρχεία της Βικελαίας Βιβλιοθήκης. Η φωτό είναι απο το Βιβλίο του Εμμ. Καδιανάκη (Βιάννος 20ος αιώνας)
Εν τη κωμοπόλει της Ανω Βιάννου, μετά μακράν νόσον, υπέκυψεν την παρελθούσαν Κυριακήν εις το μηραίον τέλος, εις εκ των επιφανών ανδρών της Κρήτης ο Καπετάν Σπυρίδον Αγαπάκης,Γεννηθείς ο αείμνηστος εν τη κωμοπόλει το 1843 . Δεν έτυχον μεν επιστημονικής μορφώσεως ,κατά τους μαύρους εκείνους χρόνους ,κατά τους οποίους ,εγεννήθη και ανατράφει, Εμορφώθει όμως Πατριωτικώς και θρησκευτκώς ,ως εγνώριζον οι αοίδικοι πατέρες μας να μορφώνουν τα τέκνα τους.
Ονειρευόμενος την απελευθέρωσιν, και το μεγαλείον της πατρίδος μας, μετέσχεν προς πραγματοποίησην τούτου,εις πάσας τας μετέπειτα κατά της τυραννίας εξεγέρσεις και ηγωνίσθη ,ηρωίκότατα κατά μεν το 1866 ως οπλαρχηγός, το δε 1878 ως αρχηγός του Δήμου Βιάννου, και το 1896 ως γενικός αρχηγός της επαρχίας Βιάννου.
Αντιπροσώπευσεν ταύτην επανειλημμένως ως πληρεξούσιος και βουλευτής ,Διορίσθη δε και ως Δήμαρχος Βιάννου,μετα την νέαν αποκατάστασιν των πραγμάτων,παρα της Α.Β.Υ του Πρίγκηπος Γεωργίου. Διεκρίνετο δια την δραστηριότητα,και τον ακραιφνή πατριωτισμό του υφ΄ού πάντοτε ενεπνέετο εις τας πράξεις του,γιαυτό και απελάμβανε μεγάλης και γενικής υπολήψεως. Ο κ Δημάρχος παρηγγέλθη ,όπως εκ μέρους της Γενικής Διοικήσεως καταθέσει Στέφανον. Επικηδείους λόγους εξεφώνησαν οι κκ Ιωάννης Γ Παπαμαστοράκης Δικηγόρος και Δημήτριος Ι Παπαμαστοράκης Ιατρός
Παρότι δεν θα είμαι ο εισηγητής για τον συγκεκριμένο αγωνιστή, νοιώθω την υποχρέωση να το παρουσιάσω σήμερα για τον εξής λόγο: Στη μάχη για την απελευθέρωση των Αρχανών τον συντονισμό της οποίας είχε ο απότακτος Αξιωματικός Γιάννης Νταφώτης, έλαβαν μέρος αρκετοί Βιαννίτες, με επικεφαλής τον Αγαπάκη στην δύναμη του οποίου συμμετείχε και ο παππούς μου και σε αυτή την νικηφόρα μάχη έχασε το μάτι του στο ύψωμα ΤΣΕ δυτικά από τις Πατσίδες.
Ο παππούς μου τότε Eμμανουήλ Μπαρμπαγαδάκης, συντοπίτης και συμπολεμιστής με τον Αγαπάκη.΄Εζησαν και οι δυό όλη εκείνη τη δύσκολη περίοδο με διαρκείς εξεγέρσεις, με διαρκείς απογοητεύσεις. Έζησαν τα τραγικά γεγονότα με τη σφαγή του Ηρακλείου στα τέλη Αυγούστου του 1898. ΄Εζησαν όμως και την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων, την αυτονομία αρχικά της Κρήτης το 1898 και αργότερα την ΄Ενωση της με την Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 1913. ΄Οχι μόνο δεν αλλαξοπίστησαν όπως ήταν τότε του συρμού αλλά αντιστάθηκαν και νίκησαν
Το ένα μάτι το χάρισε για την ελευθερία, με το άλλο την απόλαυσε
Όμως εκατοντάδες άλλοι έχασαν τη ζωή τους και σαν Βιαννίτης αισθάνομαι αγανάκτηση που στον τόπο μου τιμώνται μόνο τα θύματα της ναζιστικής κατοχής και ποτέ τα θύματα των άλλων πολέμων. Ποτέ οι αγωνιστές και οι αγώνες τους με αποτέλεσμα η πλειονότητα να αγνοεί παντελώς την ιστορία του τόπου πριν την Γερμανική κατοχή αλλά και αρκετά νέα παιδιά να έχουν αμβλυμμένη γνώση για τις πρόσφατες σχετικά ναζιστικές θηριωδίες.
Από αυτή την άποψη η απόφαση για την διοργάνωση της ημερίδας έχει βαρύνουσα σημασία για τον τόπο μας και προσδοκούμε βοήθεια γνώσης από όλους τους ερευνητές ώστε να καταγραφεί πληρέστερα και ενιαία η ιστορία μας εκείνη τη ζοφερής περιόδου.
