Δημοτικό Σχολείο Πεύκου

Συνεχίζουμε το αφιέρωμα μας στα σχολεία της περιοχής της Βιάννου, μέσα από ντοκουμέντα που έφερε στο φως το κ. Μανόλης Κ. Μακράκης.

Το Δημοτικό Σχολείο Πεύκου είχε ιστορία 100 ετών, πριν καταργηθεί το 1984 λόγω μειωμένου αριθμού μαθητών και οι μαθητές συνεχίσουν να φοιτούν στο Δημοτικό Σχολείο Αμιρά, μέχρι πριν λίγα χρόνια αφού σήμερα φοιτούν στο Δημοτικό Σχολείο Άνω Βιάννου.

Το αφιέρωμα αφορά στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του σχολείου, αφού τα ντοκουμέντα που παραθέτει ο κ. Μακράκης αφορούν τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, μέχρι και τη δεκαετία του 1920, με διδακτηριακές εκθέσεις, αιτήσεις δασκάλων και έγγραφα επιθεωρήσεων.

Το κτίριο του σχολείου που έκλεισε πριν 4 δεκαετίες, βρίσκεται σε μια πανέμορφη τοποθεσία στη βόρεια πλευρά του οικισμού.

«Δυστυχώς κακός δαίμων ενέβαλε ζηλοτυπίαν εις ολίγους τινάς του χωρίου μας και ήρχιξαν οικοδομήν νέας Σχολής […] εμποδίζουν δε και τον διδάσκαλον να εισάξη τους μαθητάς εντός της προ δύο ετών ετοίμου Σχολής».

Απόσπασμα επιστολής των δημογερόντων Πεύκου & Κ. Σύμης προς την Τμηματική Εφορία Λασιθίου (Μάιος 1888)

Τα έτη 1886-1898

Το Δημοτικό Σχολείο Πεύκου ιδρύθηκε και λειτούργησε για πρώτη φορά το έτος 1886. Πρώτος δάσκαλος του σχολείου υπήρξε ο Νικόλαος Κονδυλάκης από Αμιρά (1). Το επόμενο έτος (1887-88) υπηρέτησε ο Μιχαήλ Μαστρογιωργάκης, ενώ το 1888-89 ο Γεώργιος Χαμηλάκης από τη Σύμη, ο οποίος διορίστηκε με μισθό 200 γρόσια. Ο δάσκαλος αυτός, με θετικές κρίσεις από όλους τους επιθεωρούντες, υπηρέτησε το σχολείο του Πεύκου ως το 1896.

Ο δάσκαλος Μιχαήλ Μαστρογιωργάκης ζητά τους μισθούς του (1888)

Από το αρχείο της Δημογεροντίας Λασιθίου αντλήσαμε έγγραφο – αίτηση του δασκάλου Πεύκου Μιχαήλ Μαστρογιωργάκη για τη μη καταβολή μισθού τους δύο πρώτους μήνες του διορισμού του. Αναφέρει ότι εργάζεται «αόκνως και επιμελώς» και προσμένει την αμοιβή του για να βιοποριστεί, αφού είναι πάμφτωχος, «πένης πενήτων, στερούμενος και αυτού του ημερησίου άρτου» όπως αναφέρει χαρακτηριστικά. Παραθέτουμε παρακάτω το πλήρες κείμενο της επιστολής (2) :

Αίτηση του δασκάλου Μιχ. Μαστρογιωργάκη για τη μη καταβολή του μισθού του

«Προς την έντιμον και Σεβαστήν Τμηματ. Εφορίαν του Τμήματος Λασιθίου

Λαβών υπ’ όψιν μου τον παρά της εντίμου Τμηματικής Εφορείας Λασιθίου σταλέντα μοι, διορισμόν διά να διδάσκω εν τω χωρίω Πεύκω Βιάννου, όθεν μετά την παραλαβήν αυτού μετέβην εις το ειρημένον χωρίον και από τότε διδάσκω αόκνως και επιμελώς όσα το εις εμέ ανατιθέν ιερόν καθήκον επιτρέπει. Λοιπόν έκαστος εργάτης περιμένει να ζήσει εκ του ημερησίου μισθού του και εγώ ως πένης πενήτων εργάζομαι, να ζήσω. Δύναται η έντιμος εφορία, ως άλλος φαεινός αστήρ, να εξετάση αν εργάζομαι ή όχι. Και σήμερον πληρωθέντος του μισθού 8/βρίου 1886 εγώ παρηγκωνίσθην και ουδέν έλαβον. Παρακαλώ λοιπόν την έντιμον εφορίαν, επισπεύσει την αποστολήν του πληρωθησομένου μισθού μου, διότι αμοιρώ και αυτού του ημερησίου άρτου. Εύελπις ότι η αίτησίς μου εισακουσθήσεται, Διατελώ και μένω δ’ όλως ημέτερος Δημοδιδάσκαλος Πεύκου. Μιχ. Μαστρογιωργάκης

Πεύκος Βιάννου 20 Ιανουαρίου 1887

Η αφοιτησία παρούσα και στον Πεύκο (1887-88)

Το σχολ. έτος 1887-88 διδάσκει ο Ιωάννης Ν. Βασιλάκης. Στη κατάσταση των μαθητών Μαρτίου –Απριλίου την οποία διαβιβάζει προς την Δημογεροντία, αναφέρει ότι υπάρχουν 4 θρανία, 37 μαθητές (εκ των οποίων μία μόνο μαθήτρια, η Ελένη Εμμ. Χαρκιαδοπούλα 5 ετών), στις τάξεις Γ (4), Β (12) και Α (21) μαθητές). Η ηλικία των μαθητών είναι 5-16 ετών. Ο δάσκαλος αναφέρει ότι υπάρχουν κι άλλοι μαθητές, τους οποίους οι γονείς δεν στέλνουν στο σχολείο, ενώ αποδίδει την έλλειψη θρανίων, γεωγραφικών χαρτών και πινάκων αναγνώσεως στην οικονομική δυσπραγία των κατοίκων: «… εισί δε κατάλληλοι ίνα προσέλθωσι 10 έτι μαθηταί, ένεκα δε της δυσχερούς οικονομικής καταστάσεως των κατοίκων δεν υπάρχουσι περισσότερα θρανία, πίνακες γεωγραφικοί, πίνακες της αναγνώσεως, δυνάμει όμως της προθυμίας και φιλομουσίας των κατοίκων προμηθεύσοντες και ούτοι όσον ούπω. Τοιουτοτρόπως υπήρξαν κατά τον μην Μάρτιος και Απρίλιον του έτους 1888.

Εν χωρίω Πεύκω τη 29 Απριλίου 1888

Διατελώ ευπειθέστατος ο δημοδιδάσκαλος Πεύκου

Ιωάννης Ν. Βασιλάκης

Ο δάσκαλος ζητά ίση αμοιβή με τους συναδέλφους του

Το Φεβρουάριο του 1888 ο δημοδιδάσκαλος Πεύκου Ιωάννης Ν. Βασιλάκης με την ευκαιρία της αποστολής της ονομαστικής κατάστασης των μαθητών, οι οποίοι φοίτησαν στο σχολείο τον Ιανουάριο, διαμαρτύρεται προς την Τμηματική Εφορεία, επειδή ο μισθός του είναι 150 γρόσια, ενώ των άλλων δασκάλων 200 γρόσια (3). Τονίζει χαρακτηριστικά ότι « […] είναι όμως άδικον πράγμα να έχη κανείς δύο τέκνα και του ενός να δώσει περισσότερην περιουσίαν, του δε άλλου ολιγώτερην. Αυτό το πράγμα έγινεν και δι’ εμέ. Δηλαδή οι άλλοι δημοδιδάσκαλοι λαμβάνουν μισθόν διακόσια (200) γρόσια και εγώ να λαμβάνω εκατόν πεντήκοντα (150) γρόσια. Διά ταύτα παρακαλώ την έντιμον Τμηματικήν Εφορίαν, ίνα εγκρίνει και διά τον μισθόν τον ιδικόν μου αν είναι δίκαιον να λαμβάνω κι εγώ διακόσια γρόσια». Να σημειώσουμε ότι υπήρχαν πολλές κατηγορίες δασκάλων με διαφορετικές σπουδές και ότι οι αποδοχές των εξαρτώνταν από τις σπουδές τους.

Η χωροθέτηση του διδακτηρίου διχάζει τους Πευκιανούς– Ομάδα κατοίκων ανεγείρει νέο διδακτήριο (1888)

Ένα έγγραφο το οποίο αποστέλλουν οι δημογέροντες Κάτω Σύμης και Πεύκου προς την Τμηματική Εφορία, το Μάιο του 1888, μας πληροφορεί για την ανέγερση δύο διδακτηρίων στον Πεύκο (4). Αναφέρουν ότι μετά από πρόταση του επισκόπου και σύμφωνη γνώμη των δημογερόντων των δύο χωρίων, συμφωνήθηκε η ανέγερση του διδακτηρίου στον Επάνω Πεύκο κοντά στο βυζαντινό ναό του Αγ. Γεωργίου «εις θέσιν μαγευτικωτάτην». Αυτό έγινε κατά την προσωπική μας άποψη, επειδή ο αριθμός των μαθητών τόσο στον Πεύκο όσο και στην Κάτω Σύμη ήταν μικρός. Στο νέο διδακτήριο ασφαλώς θα εγγράφονταν περισσότεροι μαθητές αφού θα φοιτούσαν από δύο χωριά Πεύκο και Κάτω Σύμη. Η επιλογή της θέσης στον Επάνω Πεύκο έγινε επειδή ο Επ. Πεύκος είναι πλησιέστερα προς την Κάτω Σύμη, για να αποφεύγουν οι μαθητές από τη Σύμη οι οποίοι είχαν μεγαλύτερη απόσταση να διανύσουν, να επιβαρυνθούν με μεγαλύτερη και ανηφορική στην επιστροφή διαδρομή, αν κατέβαιναν στα Χάνια ή στον Κάτω Πεύκο που λειτουργούσε (μέχρι τότε). Η χωροθέτηση του σχολείου στον Επάνω Πεύκο, το οποίο είχε τελειοποιηθεί από το 1886, προκάλεσε την αντίδραση μερίδας Πευκιανών «κακός δαίμων ενέβαλε ζηλοτυπίαν εις ολίγους τινάς του χωρίου μας και ήρχιξαν οικοδομήν νέας Σχολής», οι οποίοι, για αντιπερισπασμό άρχισαν να οικοδομούν νέο διδακτήριο σε ακατάλληλο, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς τους, μέρος «εις το οποίο μεγάλως θα υποφέρει η υγεία των μαθητών». Εκτός όμως από την ανοικοδόμηση της νέας Σχολής εμποδίζουν το δάσκαλο να κάνει μάθημα στο νέο διδακτήριο στον Επάνω Πεύκο. Εκφράζουν τη λύπη τους, επειδή υπάρχει έτοιμο διδακτήριο και μάλιστα νεόδμητο, ενώ οι μαθητές στεγάζονται σε ένα υπόγειο του οποίου η στέγη υποβαστάζεται από εννέα στύλους. Ζηλούν τέλος από την Τμηματική Εφορία να διατάξει ταχέως το δάσκαλο να διδάσκει στο νέο διδακτήριο του Επ. Πεύκου, αφού εκεί γίνονταν τα μαθήματα, σ’ αυτό και οι εξετάσεις τα δύο τελευταία χρόνια. Παραθέτουμε αυτούσια την επιστολή :

« Προς την έντιμον και Σεβαστήν Τμηματ. Εφορίαν του Τμήματος Λασιθίου

Έντιμοι Κύριοι !

Οι μετά σεβασμού υποσημειούμενοι κάτοικοι των χωρίων Πεύκου και Κάτω Σύμης σπεύδομεν να εκδηλώσομεν προς την υμετέραν εντιμότητα, ότι τη προτάσει του τε αρχιερέως, των δημογερόντων και προκρίτων αμφοτέρων των χωρίων εκρίθη ως κατάλληλον μέρος η θέσις Άγιος Γεώργιος, όπως οικοδομηθεί η υπό της Υμετέρας εντιμότητος επιτραπείσα ημών Σχολή. Νυν δ’ ότε αύτη ετελειοποιήθη λίαν καταλλήλως εν τω μεταξύ εκκλησίας και περιφήμου πηγής, της οποίας το κελάρυσμα και ο αήρ των πέριξ πλατάνων καθιστώσιν μαγευτικωτάτην την θέσιν ταύτην, ώστε να είναι αδύνατον ο διαβάτης να μην προσηλώσει βλέμμα επί της θέας ταύτης, συμβαίνουσι τα εξής. Δυστυχώς κακός δαίμων ενέβαλε ζηλοτυπίαν εις ολίγους τινάς του χωρίου μας και ήρχιξαν οικοδομήν νέας Σχολής εις μέρος καταπληκτικόν και όλως ανάρμοστον εις το οποίον μεγάλως θα υποφέρει η υγεία των μαθητών ένεκα του ακαθάρτου μέρους. Και προβαίνουν μεν ούτοι επί της οικοδομής, εμποδίζουν δε και τον διδάσκαλον να εισάξη τους μαθητάς εντός της προ δύο ετών ετοίμου Σχολής. Λυπηρόν τη αληθεία θέμα είναι να βλέπει τις, κενήν ασπραπήσυλον Σχολήν, οι δε μαθηταί να ευρίσκονται εντός ετοιμορρόπου υπογείου στηριζομένου υπό 9 στυλών. Προς διόρθωσιν λοιπόν πάντων τούτων και δι’ ασφάλειαν της υγείας των παίδων, παρακαλούμεν την έντιμον Τμηματικήν εφορείαν όπως διατάξει τον διδάσκαλον να εισέλθει μετά των μαθητών εις την ετοίμην Σχολήν, εις την οποίαν και κατά τα δύο παρελθόντα έτη εν αυτή εδιδάσκοντο οι μαθηταί και εν αυτή εγένοντο αι εξετάσεις. Πιστεύομεν αδιστάκτως ότι η φιλόμουσος εφορία θέλει ενεργήσει ταχέως τα αιτούμενα.

Πεύκος 10 Μαΐου 1888

Υποσημειούμεθα βαθυσεβάστως οι Δημογέροντες, πρόκριτοι Πεύκου και Κάτω Σύμης (ακολουθούν 58 υπογραφές δημογερόντων προκρίτων και κατοίκων Πεύκου και Κάτω Σύμης)

Οι εξετάσεις θέρους στον Πεύκο στην έκθεση Κ. Κονδυλάκη (1889)

Στην έκθεση Κονδυλάκη το 1889 τονίζεται η πολύ καλή οργάνωση του σχολείου από τον «εκ Σύμης» δάσκαλο Γεώργιο Χαμηλάκη, καθώς και η πρόοδος των μαθητών. Να σημειώσουμε ότι το Σχολείο του Πεύκου ήταν το μοναδικό, για το οποίο ο δήμαρχος και πρώην οπλαρχηγός Κωστής Κονδυλάκης (Κοντυλοκωστής) διατυπώνει θετικές κρίσεις: « [...] Περατωθεισών των εξετάσεων της δημοτικής ταύτης Σχολής εντός 10 λεπτών μετέβην την αυτήν ημέραν, ήτοι το Σάββατον εις την Σχολήν του Πεύκου. Την σχολήν ταύτην ευρισκομένην υπό την διεύθυνσιν του εκ Σύμης Γεωργίου Χαμηλάκη εύρον πολύ διαφέρουσαν της σχολής των Αμιρών. Αύτη ηρίθμει 38 μαθητάς διηρημένους εις τέσσαρας τάξεις. Η ανωτάτη τάξις απετελείτο από 4 μαθητάς οίτινες εξετασθέντες ευρέθησαν άπαντες άξιοι διά το ελληνικόν Σχολείον. Και αι άλλαι τάξεις εξετασθείσαι απέδειξαν διά καθαράς αναγνώσεως και δι’ ευστόχων, προς τας γινομένας εις αυτούς ερωτήσεις απαντήσεων, ότι ο δημοδιδάσκαλος ούτος δεν παρεμέλησεν επί τοσούτον κατά τας εκλογάς, όπως ο διδάσκαλος των Αμιρών, το διδασκαλικόν αυτού έργον….».

Η διδακτηριακή έκθεση του 1892

Και ενώ η έκθεση του δημάρχου Κ. Κονδυλάκη αναφέρει το 1889 ότι τα διδακτήρια των σχολείων βρισκόταν σε σχετικά καλή κατάσταση μια αναφορά του ίδιου δασκάλου, Γ. Χαμηλάκη, προς τη δημογεροντία Λασιθίου, τρία χρόνια αργότερα, το έτος 1892, μαρτυρεί τα αντίθετα, περιγράφοντας ως οικτρή την κατάσταση της σχολής (5). Η σχολή στερείται θρανίων, εποπτικών μέσων, διαθέτει μόνο τους τοίχους, χωρίς κλειδωνιά. Τις εργάσιμες ημέρες είναι σχολείο, τις εορτές χορευτήριο και σταύλος για τους χοίρους. Οι ενέργειές του προς το Δήμαρχο Εμμ. Κονδυλάκη απέβησαν άκαρπες. Παρακαλεί την Εφορία να τον απαλλάξει από τη βέβαια φθίση που θα του προκαλέσει η διαμονή σε ένα τέτοιο κτίριο. Παραθέτουμε αυτούσια την επιστολή επειδή παριστάνει χαρακτηριστικά την κατάσταση στην οποία βρισκόταν τα πλείστα των διδακτηρίων της Κρήτης εκείνη την περίοδο:

«…Εν τω καταλόγω του ούτινος προΐσταμαι Δημοτικού Σχολείου ενεγράφησαν κατά την έναρξιν των μαθημάτων είκοσι και δύο μαθηταί ώντινες περί έτερα έργα μάλλον ή περί μαθήματα καταγίνονται. Περί της εσωτερικής τε κ΄ εξωτερικής καταστάσεως της Σχολής, αδύνατον να παραστήση τις, έστω και ειδήμων περί τα τοιαύτα, το οικτρόν : Ου μόνον ουδέν των εσωτερικών αναγκαίων επίπλων υπάρχει, αλλά κ΄ υπό της βροχής, ωσεί εν υπαίθρω εδίδασκον, προσβάλλομαι εγώ τε και οι μαθηταί. Τας μεν εργασίμους ημέρας η άνευ κλείθρου οικοδομή αύτη η τους τοίχους μόνον έχουσα, ως προλέγω, είνε διδασκαλείον τας δ’ εορτάς χορευτήριον κ΄ σταύλος διά τους χοίρους. Απετάθην πολλάκις προς τον κύριον Δήμαρχον Εμμανουήλ Κονδυλάκην, όστις υποσχέσεις μεν διατελεί δίδων, ουδέν δ’ ενεργεί. Εύελπις ότι η Σεβαστή τμηματική εφορεία θα μ’ απαλλάξη της βεβαίας φθίσεως της εκ της εν τοιαύτης οικίας διαμονής μου».

Τραγική η κατάσταση του διδακτηρίου – Για «ασύγνωστον αμέλειαν» κατηγορεί τους Πευκιανούς ο επιθεωρών το σχολείο (1892)

Το σχολείο επιθεώρησε τον Ιούλιο του 1892 ο ελληνοδιδάσκαλος Βιάννου Χαράλαμπος Δημ. Κονδυλάκης, ετεροθαλής αδελφός του λογοτέχνη Ιωάννη Κονδυλάκη. Έφτασε στον Πεύκο αμέσως μετά την επιθεώρηση του σχολείου της Άνω Βιάννου. Στην έκθεσή του, επιβεβαιώνονται όσα αναφέρει ο δάσκαλος Γ. Χαμηλάκης για την κακή κατάσταση του διδακτηρίου (6). Αναφέρει ότι εξετάστηκαν 21 από τους 28 εγγεγραμμένους μαθητές. Όλοι προβιβάστηκαν. Ο δάσκαλος εκτελούσε το καθήκον του, παρά τα μεγάλα εμπόδια που συναντούσε. Αναφέρει ακόμη την έλλειψη εποπτικών μέσων διδασκαλίας κατηγορώντας τους Πευκιανούς για «ασύγνωστον αμέλειαν». Απευθύνθηκε στους κατοίκους και τους συνέστησε την τακτική φοίτηση των τέκνων τους καθώς και τη βελτίωση του διδακτηρίου, υπόσχεση που υλοποίησαν το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου. Παραθέτουμε παρακάτω απόσπασμα της έκθεσης του Χαράλ. Κονδυλάκη, προς τον Πρόεδρο της Τμημ. Εφορίας, επίσκοπο Πέτρας, το οποίο αφορά στο Δημ. Σχολ. Πεύκου:

« Ενώπιον του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Αγίου Πέτρας ως Προέδρου της Τμημ. Εφορείας Λασιθίου

Θεοφιλέστατε Κύριε Πρόεδρε

[…] Κατά δε την 20ην του αυτού μηνός (εννοεί Ιουλίου) μετέβη όπως παρευρεθώ εις τας εξετάσεις και της Δημοτικής Σχολής του χωρίου Πεύκου. Εν τη Σχολή ταύτη εύρον εν τω μαθητολογίω ως μαθητάς εγγεγραμένους το όλον είκοσι και οκτώ. Εκ τούτων δε απεφοίτησαν κατά διαφόρους εποχάς οκτώ, εναπελείφθησαν δε ως τακτικοί μαθηταί είκοσι και εις. Εκ τούτων εις ανήκων εις την ανωτέραν τάξιν έλαβεν απολυτήριον διά το Ελληνικόν Σχολείον, οι δε λοιποί ανήκοντες εις τας άλλας τάξεις προβιβάσθησαν και αυτοί, εις τας αμέσως ανωτέρας τάξεις. Και εις την Σχολήν ταύτην κατενόησα ότι ο διδάσκαλος (σημ. συγγραφέα εννοεί το Γεώργ. Χαμηλάκη) εξετέλει το καθήκον του μ’ όλα τα προσκόμματα τα οποία απάντησε. Διότι όχι μόνον δεν είχεν ανάλογον αριθμόν μαθητών διά να σχηματίσει τας απαιτουμένας τάξεις ούτε τα προς διδασκαλίαν χρήσιμα, οίον γεωγραφικούς χάρτας, πίνακας αναγνώσεως κλπ. αλλά και το κατάστημα της Σχολής εις ελεεινήν κατάστασιν όν, προς περιστεριώνα μόνον δύναται να παρομοιωθεί. Ταύτα πάντα προέρχονται από την ασύγνωστον αμέλειαν των κατοίκων του ειρημένου χωρίου, προς ούς απηύθυνα τας δεούσας παρατηρήσεις. Μοι υπησχέθησαν δε ότι εν τω μέλλοντι θα φροντίζωσιν διά το Σχολείον των να το διατηρώσιν εις καλήν κατάστασιν και τα παιδιά των να στέλλωσι τακτικά εις το σχολείον. Ως δε κατ’ αυτάς πληροφορούμαι από τούδε ήρχισαν την επιδιόρθωσιν του οικοδομήματος της Σχολής και των λοιπών χρειωδών […]

Εν Βιάννω τη 4η Αυγούστου 1892

Της Υμετέρας Θεοφιλίας ταπεινώτατος θεράπων

Χ. Δ. Κονδυλάκης

Το κτίριο του σχολείου σήμερα (Φωτογραφία: Λευτέρης Σπανάκης)

Το έτος 1895 ο ο Τμημ. Έφορος επαρχίας Βιάννου Ι. Μαρκόπουλος πρότεινε το διορισμό για το Δημ. Σχολ. Πεύκου τον Γεώργιο Χαμηλάκη με μισθό 100 γρόσια με το ήμισυ δηλ. του μισθού που λάμβανε 8 χρόνια πριν (7)

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ (1898-1913)

Επί Κρητικής Πολιτείας το Δ.Σ. Πεύκου ιδρύθηκε ως 1/τάξιο 11/87/7-10-1899, 78/51/15-91900, ως αδιαίρετο 103/67/39-1901, ως Α/θμιο αδιαίρετο 41/42/28-7-1903 και ως μεικτό 188/76 /11-10-1911. Προήχθη εις 2/τάξιο 190/31-8-1918.

Η διδακτηριακή έκθεση του 1899

Το διδακτήριο ήταν ιδιοκτησία της Κοινότητας, σύμφωνα με την έκθεση του δασκάλου Αριστομένη Μηλιαράκη την οποία αποστέλλει στις 22-11-1899. Απαιτεί ασβέστωμα, τζάμια, πίνακες, χάρτες και τα αναγκαία διδακτικά όργανα και θρανία αφού βρήκε μόνο εννέα (8). «…κατά την πρώτην μηνός τούτου αναλαβών καθήκοντα διδασκάλου εν τη Σχολή Πεύκου εύρον εν αυτή. 9 θρανία, 2 πίνακας άνευ βαφής, 1 έδραν, 1 τραπέζιον. Η Σχολή δε, είναι κτήμα της Κοινότητος του αυτού χωρίου, απαιτεί δε το οίκημα τούτο ασβέστωμα, υέλους και τα λοιπά αναγκαία έπιπλα και διδακτικά όργανα».

Οι διδακτηριακές εκθέσεις των ετών 1909 & 1913

Το 1909 επιθεώρησε το σχολείο ο Δ/ντής του Ανώτερου Δημοτικού σχολείου Βιάννου Κων/νος Πλατάκης και περιγράφει την κατάσταση του σχολείου (9): «Το διδακτήριον αποτελούμενον εκ μιάς αιθούσης είναι κοινοτικόν, ευρίσκονται δε εν αυτώ τα εξής σχολικά έπιπλα, ήτοι: Θρανία14 νέου συστήματος και 3 παλαιού, 4 γεωγραφικοί χάρται πεπαλαιωμένοι και σχεδόν άχρηστοι, μία τράπεζα, εις πίναξ, εν κάθισμα και μία θρησκευτική εικών. Αγροκήπιον υπάρχει κοινοτικόν και αρδεύσιμον…». Από έγγραφο του δασκάλου Ι. Μιχελογιαννάκη προς τον Δ/ντή του Ανώτερου Δημ. Σχολείου Αγίου Βασιλείου, με θέμα τη μετάβασή του στα χωριά Αμιρά και Πεύκο για να διαπιστώσει αν πραγματοποιήθηκαν οι αναγκαίες επισκευές στα Σχολεία των παραπάνω χωριών πληροφορούμαστε ότι τον Αύγουστο του 1913 κατασκευάστηκαν τα απαιτούμενα θρανία, θα γίνονταν επισκευές στη στέγη του διδακτηρίου, θα έμπαιναν υαλοπίνακες και γίνονται προσπάθειες για την απόκτηση νέου Διδακτηρίου: «…Βον Δημ. Σχολείον Πεύκου:Και εν τούτω έχουν γίνει επισκευαί τινές τ.έ. κατεσκευάσθησαν τα απαιτούμενα θρανία και εν ερμάριον, εντός δε του τρέχοντος θα γίνωσι και απαιτούμεναι επισκευαί της στέγης και η συμπλήρωσις των ελλειπόντων υαλοπινάκων. Καθώς δε αντελήφθην καταβάλλονται μεγάλαι προσπάθειαι προς ανέγερσιν νέου εκπαιδευτηρίου, καθ’ όλους τους κανόνας της υγιεινής και της παιδαγωγικής, όπερ πάντως θα έχη περατωθεί κατά το επόμενον Σχολικόν έτος». Πράγματι την επόμενη χρονιά (1914) ανοικοδομήθηκε το υπάρχον διδακτήριο.

Η επιθεώρηση του Χαραλαμπόπουλου (1926)

Δώδεκα χρόνια αργότερα από την ανοικοδόμησή του, το διδακτήριο, έχρηζε επισκευής, τόσο στον εσωτερικό τοίχο (μεσότοιχο) όσο και στο δάπεδο, σύμφωνα με έκθεση του επιθεωρητή Δημοτικής εκπαίδευσης Μεραμβέλλου Αναστ. Χαραλαμπόπουλου, ο οποίος επισκέφτηκε το σχολείο το θέρος του 1926. Συνέστησε την επισκευή του δαπέδου και του μεσότοιχου. Οι κάτοικοι υποσχέθηκαν να εργαστούν αφιλοκερδώς για το σχολείο. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης των κατοίκων ο πρόεδρος της κοινότητας υποσχέθηκε επιβολή φορολογίας υπέρ του σχολείου. Από την έκθεσή του πληροφορούμαστε: «…Τοσούτον οι κάτοικοι όσον και ο Διευθυντής του Σχολείου, (σημ. συγγραφέα εννοεί το Χαράλαμπο Παπαδημητρόπουλο) όστις μεγάλως επί των κατοίκων επιβάλεται, υπεσχέθησαν ότι θέλουσιν εργασθή υπέρ του σκοπού τούτου το δε κοινοτικόν Συμβούλιον υπεσχέθη ότι εν περιπτώσει μη συμμορφώσεως των κατοίκων θέλει επιβάλει φορολογίαν ειδικήν προς τον σκοπόν τούτον […] ».

Από το 1947 ως το 1974 το σχολείο λειτούργησε ως διθέσιο. Από το 1974 μέχρι το 1984 ως μονοθέσιο. Καταργήθηκε το 1984 λόγω μειωμένου αριθμού μαθητών και οι μαθητές συνέχισαν να φοιτούν στο Δημοτικό Σχολείο Αμιρά.

Παραπομπές

1. ΑΧΔΛ, αριθμ. εγγράφου DSCN 2169/17-08-1886, αίτηση προς την Τμημ. Εφορία Λασιθίου του δασκάλου Ν. Κονδυλάκη για διορισμό

2. ΑΧΔΛ, αριθμ. εγγράφου ΗΡΙΜ 7299/201-1-1887, αίτηση προς την Τμημ. Εφορία Λασιθίου του δασκάλου Μιχ. Μαστρογιωργάκη για τη μη καταβολή του μισθού του

3.ΑΧΔΛ αριθμ. εγγράφου DSCN 5089/29 Φεβρ. 1888, αίτηση προς την Τμημ. Εφορία Λασιθίου του δασκάλου Ι. Βασιλάκη για εξίσωση του μισθού του

4.ΑΧΔΛ, αριθ. εγγράφουν DSCN 4227/10-5-1888, έγγραφο των δημογερόντων Πέυκου & Κ. Σύμης προς την Τμημ. Εφορία Λασιθίου με το οποίο την πληροφορεί για ανέγερση νέου διδακτηρίου από μερίδα κατοίκων

5. ΑΧΔΛ. Αριθμ. εγγράφου DSCN 0802/26-01-1892, Έκθεση του δασκάλου Πεύκου Γ. Χαμηλάκη προς την Τμημ. Εφορία Λασιθίου για την τραγική κατάσταση του Διδακτηρίου

6. ΑΧΔΛ, αριθμ εγγρ. DSCN 1045, 1046, 1047/1045/4-8-1892, έκθεση επιθεώρησης του Χ. Κονδυλάκη ελληνοδιδασκάλου ο οποίος επιθεώρησε το σχολείο του Πεύκου κατά τις θερινές εξετάσεις

7. ΑΧΔΛ, Η με χρονολογία 5 Οκτωβρ. 1895 πρόταση του Ι. Μαρκόπουλου Τμηματικού Εφόρου Βιάννου προς την Τμηματική Εφορεία για το διορισμό δημοδιδασκάλων και ελληνοδιδασκάλων στην επ. Βιάννου

8. Ιστορικό Αρχείο Κρήτης (Χανιά), Ανωτέρα Διεύθυνσις της Παιδείας, φάκελλος έτους 1899. Το με αρ. 22-11-1899 έγγραφο του δασκάλου του Δημοτικού Σχολείου Πεύκου Α. Μηλιαράκη προς το Νομαρχιακό Επιθεωρητή Λασιθίου.

9. ΙΑΚ. « Έκθεσις περί της καταστάσεως του Παρθεναγωγείου Βιάννου και των Δημ. Σχολείων Χόνδρου, Κάτω Βιάννου και Πεύκου συμφώνως τη υπ’ αριθ. 4089/2747 εγκυκλίω της Σεβ. Ανωτέρας Διευθύνσεως » συνταχθείσα υπό του διευθυντού του Ανωτέρου Δημ. Σχολείου Βιάννου Κ. Πλατάκη προς το Νομαρχιακό Επιθεωρητή Λασιθίου. Εν Βιάννω τη 10 Νοεμβρίου 1909

*O Mανόλης Κ. Μακράκης είναι διδάκτορας του Παν/μίου Ιωαννίνων, συγγραφέας και υπηρετεί στη θέση του Δ/ντή Α/θμιας Εκπ/σης νομού Λασιθίου