Υπάρχουν αυτοί που, εκ των υστέρων και εκ του ασφαλούς, κρίνουν όσους βρίσκονται στη «σωστή» ή τη «λάθος» πλευρά της ιστορίας. Υπάρχουν, όμως, και εκείνοι που βίωσαν τη φωτιά στο καμίνι της ιστορικής συγκυρίας. Βρέθηκαν εκεί που γεννιούνται οι ήρωες της ιστορίας και της ζωής. Σε μια τέτοια προσωπικότητα αφιερώνεται αυτός ο αποχαιρετισμός.
Το «φευγιό» του Γιάννη Αριστομένους Συγγελάκη από τον κόσμο των θνητών για την Αθανασία δεν είναι μια στιγμή, μια ακόμη οδυνηρή απώλεια. Είναι μια τομή στην ιστορία, ο ύστατος αποχαιρετισμός της γενιάς των πατέρων μας που η μοίρα, το ήθος και το πατριωτικό χρέος όρισαν να ανυψωθούν σε έμβλημα αγωνιστικότητας και ανθρωπιάς.
Ο Γιάννης της Συγγελάκαινας, ο "Καδιάνης", όπως ήταν γνωστός στα Αμιρά, δεν πρόλαβε παιδική ηλικία. Από νήπιο φρόντισαν οι Γερμανοί κατακτητές να του αφαιρέσουν το δικαίωμα στο γέλιο και τη χαρά. Η πρώτη ανάμνησή του ένα καλαθάκι αβγά που του έδωσε η μάνα του να τα πάει, προς εξευμενισμό, στα «κτήνη» που θα εκτελούσαν τον πατέρα του και όλους τους ενήλικους συγγενείς του τον μαύρο Σεπτέμβρη του ΄43. Οι εικόνες που θα συνοδεύσουν ανεξίτηλα τη ζωή του είναι οι νεκροί, οι ομαδικοί τάφοι, οι μαυροντυμένες γυναίκες, αρχαίος Χορός ενός απίστευτου δράματος, η φωνή της κορυφαίας αυτής της τραγωδίας, της μάνας του «έλα,, σκότωσαν τον πατέρα σου...», ο χλευασμός των άνανδρων υβριστών στα μνήματα και απέναντι στον σπαραγμό των γυναικών «Παναγία μου…».
Πού βρίσκει τη δύναμη να ζήσει, να «χτίσει» πάνω στα ερείπια μιας καταματωμένης ζωής, από τα ερείπια της θυσίας του τόπου μας, των ανθρώπων της Βιάννου που δε ρώτησαν ποτέ με ποια πλευρά της Ιστορίας είσαι! Αυτή η μοίρα όρισε τον Γιάννη ήρωα, τέκνο ηρώων!
Από εδώ και πέρα, ωστόσο, ο Γιάννης Συγγελάκης, που μίσεψε, είναι και ο «δικός» μας Γιάννης, ο γλυκός άνθρωπος, ο αγωνιστής, ο περήφανος Κρητικός, ο αδελφικός φίλος του πατέρα μου, που μου εξιστορούσε τα απίστευτα πάθη της γενιάς τους, που δεν έμεινε κανένα να μη το ζήσει ο Γιάννης!
Η πείνα, πρώτο από όλα! Τα χωριά καταληστεύθηκαν και κάηκαν από τους αδίστακτους κατακτητές και το φαγητό ήταν Αγώνας! «Γιώργο μου» μου είπε ο Γιάννης, τον Σεπτέμβρη, που τον είδα τελευταία φορά… «με τον πατέρα σου τρώγαμε τα σάλια μας! Πεινούσαμε!» Αμέτρητες φορές έχω ακούσει την ιστορία με το «φρίο», που ο Γιάννης, σταλμένος από τη Δέσποινα να κόψει ένα λάχανο από το νοικιασμένο χωραφάκι, για να έχουν κάτι να φάνε, το έπαιρνε, χαιρετούσε τον πατέρα μου, έφευγε και μετά από πέντε λεπτά ξαναρχόταν, γιατί το είχε μασουλήσει στο δρόμο από την πείνα και έπρεπε να κόψει άλλο για να πάει κάτι στο σπίτι. Χορταίνουν τα παιδιά με φρία;
Ο απίστευτος αγώνας για το σχολείο και τα γράμματα έγιναν για τον Γιάννη Συγγελάκη άθλος, ίσως και απωθημένο, που ο Γιάννης εκπλήρωσε πάνω από όλα! Τα παιδιά ξυπόλυτα πήγαιναν στο κακοτράχαλο μονοπάτι για το Γυμνάσιο της ‘Ανω Βιάννου και όταν φυσούσε στην Κερά κρατιούνταν μεταξύ τους για να μην τους πάρει ο αέρας, υποσιτισμένα, βρεγμένα μέχρι το κόκκαλο, για να γυρίσουν το απόγευμα νηστικά και να διαβάσουν στον λύχνο το δανεικό βιβλίο!
Έτσι μαθήτευσαν στην ανθρωπιά και την αλληλεγγύη. Ο Γιάννης «διάβαζε» τον πατέρα μου, καθώς ήταν μεγαλύτερος.Τον περίμενε να έρθει, να σκάψει στο νοικιασμένο χωραφάκι της ανάγκης, άλλοτε μόνος, άλλοτε με τη μάνα του, να μοιραστούν ένα ντακουλάκι, μια κουβέντα, την πολύτιμη γνώση του σχολείου. Έτσι ανατράφηκε ο Γιάννης, ο Χρύσανθος, ο κοιλιάρφανος Αριστομένης, όλα τα παιδιά του χωριού που μετέβαλαν την καταστροφή σε δημιουργικότητα!
Δάσκαλος πια ο Γιάννης δίνεται ολόψυχα στη διάδοση της γνώσης και της αμέριστης αγάπης σε όποια εσχατιά και «εργατιά» του επιφυλάσσει η υπηρεσία. Από αυτό το μετερίζι θα γνωρίσει τη Κρυσταλία του, θα αναθρέψει την οικογένειά του και τίποτα δε θα μπορέσει να ανακόψει τη δημιουργική ορμή του. Σπουδάζει συνεχώς σαν ακούραστος (!) φοιτητής, αποκτά πτυχία, διακρίνεται, προάγεται και μεταδίδει τη θετική αύρα του σε όλους… «το κακορίζικο», το ορφανό από τα Αμιρά που δε το θέλανε ούτε για ποδαρικό στο σπίτι τους μετά την καταστροφή!
Θυμάμαι ότι, μόλις πήρα το πτυχίο μου, πήγαμε και βρήκαμε τον Γιάννη, μαζί με τον πατέρα μου, στην οδό Λυκούργου, προϊστάμενο εκπαίδευσης. Δε με άφηνε να φύγω πριν συμπληρώσω κάθε έντυπο για να προσληφθώ ως καθηγητής. Μας σύστησε σε όλους τους υπαλλήλους της Διεύθυνσης και ήταν περήφανος που φιλοξενούσε τους συγχωριανούς του.
Στο ζήτημα του αγώνα για την απόδοση των Γερμανικών Οφειλών ο Γιάννης μπήκε πάλι μπροστά. Αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, πολιτικοί, εκπρόσωποι των μαρτυρικών τόπων δεν ένιωθαν ότι πήγαν σε Συνδιάσκεψη για το μεγάλο αυτό θέμα, αν δε φωτογραφίζονταν με τους Συγγελάκηδες, τους «δικούς» μας, τα παιδιά που πεινούσαν και περίμεναν να φάνε ένα φρίο για βραδινό. Όσοι, όμως, ξέρουμε τον πόνο της γενιάς τους, βλέπαμε τη μελαγχολία της αδικίας στα μάτια τους. Κανείς, βέβαια, δε χρησιμοποιούσε όρους, όπως «μετατραυματικό σοκ», κανείς ποτέ δεν άκουσε τι είναι να στέκεσαι μπροστά στο βάραθρο του θανάτου και να αποτελεί αυτό το μοναδικό μονοπάτι της ζωής σου!
Τα τελευταία χρόνια, θυμάμαι, όταν ο Γιάννης έσμιγε με τον πατέρα μου, γέροντες πια, κάνανε σα μικρά παιδιά, αυτοί που είχαν χάσει όλη την παιδικότητά τους, δεν είχαν νοιώσει καμιά ξεγνοιασιά, αυτοί που μέχρι να πάνε στο Γυμνάσιο, νόμιζαν ότι οι γυναίκες φορούσαν μόνο μαύρα ρούχα!
Ο Γιάννης έφυγε, ήσυχα, δίπλα στην οικογένειά του, όπως ταιριάζει σε έναν τέτοιο ήρωα. Στα μάτια των παιδιών του, του Αριστομένη και της Δέσποινας, βλέπουμε τα δικά του μάτια, αντικρίζουμε το μεγαλείο της γενιάς του. Θα είναι μαζί μας και ας είναι μακριά μας!
Η μνήμη του, η μνήμη τους, η υπενθύμιση, η άσβεστη φλόγα της Ιστορίας θα είναι το μνημόσυνο που του αξίζει.
Αναγγελία: Την Κυριακή 5 Μαρτίου 2023, στην Άρβη και στον ναό των Αγίων Αποστόλων στις 9.00 π.μ., θα τελεστεί το τεσσαρακονθήμερο μνημόσυνο για την ανάπαυση της ψυχής του πολυαγαπημένου πατέρα μας Ιωάννη Αριστομένους Συγγελάκη.
*Ο Γιώργος Στρατογιαννάκης, είναι Φίλολογος, Προέδρος του Συλλόγου Βιαννιτών Αττικής "ο Διαβάτης".
