Πώς τα καταφέρνουν οι αγρότες ή μάλλον πώς τους εξαναγκάζουν οι αρμόδιοι, ώστε να τα καταφέρνουν έτσι, με τα προϊόντα τους;
Φυσικά εννοώ το σύνολο των αγροτών και κυρίως, τους αγρότες του νησιού μας, παρότι τα προϊόντα τους είναι τόσο ποιοτικά, εντούτοις, οι τιμές τους παραμένουν χαμηλές, καθιστώντας τα αζήτητα. Ένα από αυτά είναι και το κρητικό ελαιόλαδο, «χρυσάφι» για πολλούς, αλλά η τιμή του παραμένει χαμηλή, δίνοντας την εντύπωση στον κάθε ελαιοπαραγωγό, ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται για το προϊόν τους. Δεν ξέρω αν κάποτε θα μπουν κάποια πράγματα στη θέση τους, ούτε κι αν κάποιοι αρμόδιοι, επιτέλους, θα ασχοληθούν σοβαρά με τα θέματα αυτά. Εννοώ τους κυβερνώντες, αυτούς που ασκούν εξουσία. Όταν εξουσιάζουν αδιαφορούν κι όταν βρεθούν στη θέση της αντιπολίτευσης, τότε ενδιαφέρονται για τον αγρότη, για τη διάθεση των αγροτικών προϊόντων, για την ενίσχυση της παραγωγής και ο λαός, πάντα πείθεται και πιστεύει. Ας είναι όμως… Με τους αγρότες θα ασχοληθώ ξανά και συγκεκριμένα με τους κιτροπαραγωγούς της Βιάννου, αφού γυρίσω αρκετές δεκαετίες πίσω και συγκεκριμένα στις αρχές της δεκαετίας του τριάντα, προτού ξεσπάσει ο πόλεμος του σαράντα. Αφορμή παίρνω από ένα δημοσίευμα της Ηρακλειώτικης καθημερινής εφημερίδας «Η Δράσις».
Αρθρογράφος είναι ο Εμμανουήλ Λ. Κόμης, από την Άνω Βιάννο και το συγκεκριμένο άρθρο έχει ημερομηνία 23 Μαΐου 1933. Είναι η περίοδος που ο αγροτικός κόσμος της Βιάννου και συγκεκριμένα οι κιτροπαραγωγοί της περιοχής βρίσκονται σε απόγνωση, αφού ούτε τα κίτρα δεν διατίθενται, ενώ καθημερινά βλέπουν τα δέντρα τους να καταστρέφονται.
Γράφει λοιπόν ο Εμμανουήλ Λ. Κόμης: «Ουδεμία περιγραφή θα ήτο ικανή ν’ αποδώσει το μέγεθος της δυστυχίας η οποία από έτους και πλέον μαστίζει την ωραίαν αλλά και πολύπαθον επαρχίαν της Βιάννου. Θα απητήτο χώρος πολύς, αλλά και χρόνος, δια να εξιστορήσει κανείς την κατάστασιν, δίδων ούτω αμυδράν την εικόνα του Βιαννίτικου δράματος. Αλλά προς τι να καταναλίσκει τις και χώρον και χρόνον, αφού δεν ελπίζει παρ’ ουδενός να ακουσθεί; Όλαι αι μέριμναι της Κυβερνήσεως στρέφονται προς άλλα σημεία, επουσιώδη ίσως, ουχί όμως προς το ουσιωδέστατον και ζωτικότατον ζήτημα μιας επαρχίας του Ελληνικού Κράτους η οποία, από ετών τώρα, στενάζει υπό το βαρύ πέλμα της οικονομικής ανεχείας. Πολλάκις παρεπονέθημεν, διεμαρτυρήθημεν, ηπειλήσαμεν χωρίς να κατορθώσωμεν να τύχωμεν και της ελαχίστης μερίμνης. Πλην των άλλων ζωτικών προβλημάτων είναι και το χρονίζον ζήτημα των κιτροπαραγωγών. Οι δυστυχείς ούτοι ευρίσκονται εν τελεία απογνώσει. Επί μήνας τώρα αναμένουν τα πωληθεί το προϊόν των εκ μέρους της Κιτρικής διά να εισπράξουν και να πληρώσουν όπου οφείλουν, αλλά εις μάτην. Η απόγνωσίς των τους ωθεί πολλάκις μέχρι του σημείου να προβούν εις την καταστροφήν των δέντρων των. Ούτω καθημερινώς ογκούται η δυσφορία και αγανάκτησις των κατοίκων, οι οποίοι έχουν αποβάλλει πάσαν ελπίδα βελτιώσεως των συνθηκών των».
Πράγματι, εκείνη την περίοδο η Ένωση Κιτροπαραγωγών με μία οργιώδη πολιτική απαθλίωσε για δύο συνεχόμενα χρόνια την τάξη των κιτροπαραγωγών Κρήτης. Έγιναν διάφορα σκάνδαλα και αναγκάστηκε να παρέμβει ο εισαγγελέας προκειμένου να διαλευκανθούν. Μεγάλες ποσότητες κίτρων δεν ζυγιζόταν και εξίσου μεγάλες ποσότητες δεν συντηρούνταν σωστά με αποτέλεσμα να σκάβουν τεράστιους λάκκους και να τα θάβουν. Επίσης τα διάφορα συνεργεία συσκευασίας που είχαν ορισθεί, κάθε άλλο παρά να κάνουν συσκευασία εγνώριζαν. Οι ζημιές οι οποίες έγιναν σε βάρος των μελών της Ένωσης των Κιτροπαραγωγών Κρήτης υπολογίζονταν εκείνη την περίοδο σε πολλά εκατομμύρια. Δεν αποκλείονταν δε η αληθής κατάσταση να είχε ακόμη μεγαλύτερη έκταση και οι ζημιές να ήταν πιο μεγάλες, σε σημείο που κιτροπαραγωγοί να στερούνται ακόμη και το ψωμί. Αποτέλεσμα όλης αυτής της κατάστασης ήταν η προσαγωγή του διευθυντή της Ένωσης Μύρωνα Γουναλάκη, ο οποίος, επί τετράωρον υποβλήθη σε λεπτομερέστατη ανάκριση. Σίγουρα οι ανακαλύψεις που ήρθαν στο φως ήταν συγκλονιστικές, σίγουρα οι καλλιεργητές υπέστησαν πολλά, υπέφεραν, πείνασαν, χωρίς καν να πληρωθούν για το μόχθο τους. Φυσικά δεν τιμωρήθηκε κανείς, αλλά και κανείς δεν βρήκε το δίκιο του. Το σίγουρο είναι, ότι αφενός με τις φυσικές καταστροφές και εξαιτίας των διαφόρων ασθενειών που προέκυψαν στην πορεία, αφετέρου λόγω της κακής διαχείρισης, ο παραγωγικός αυτός κλάδος έκλεισε άδοξα τον κύκλο της παραγωγικής αγροτικής διαδικασίας του.
* Ο κ. Δημήτρης Χ. Σάββας είναι προϊστάμενος στην Βικελαία Βιβλιοθήκη Ηρακλείου
