14η Σεπτέμβρη
Τα γεγονότα, πρέπει να φωτίζονται από διαφορετικά οπτικά σημεία για να αυξάνονται οι πιθανότητες στον αναγνώστη, με σχετική ακρίβεια να προσεγγίσει την ιστορική πραγματικότητα
Κάθε χρόνο αυτές τις μέρες, τον μελαγχολικό Σεπτέμβρη, μας προσκαλούν οι αθώοι νεκροί στο χώρο που έχει οπτική επαφή με τα περισσότερα σημεία των ομαδικών εκτελέσεων, το Σελί.
Φέτος ήταν ξεχωριστή η ημέρα μνήμης για τρεις λόγους :
Πρώτον: ήταν αφιερωμένη στην ηρωίδα Γυναίκα, Μάνα, Σύζυγο, αυτή που πήρε στον ώμο της το δυσβάστακτο φορτίο της ορφάνιας, της ανέχειας και της φρίκης που άφησε πίσω της η εκτέλεση των περισσοτέρων ανδρών της περιοχής.
Δεύτερον: γιατί ο λόγος που εκφώνησε ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ανδρέας είχε γενικότερες ιστορικές αναφορές και τη φρεσκάδα της πολυδιάστατης ακαδημαϊκής του παιδείας.
Τρίτον: την τελετή κοσμούσε με την σεμνή παρουσία της και το μεστό, όπως άλλωστε μας έχει συνηθίσει, λόγο, η πρώτη γυναίκα Πρόεδρος της Δημοκρατίας, κυρία Σακελλαροπούλου.
Θα αναφερθώ λίγο στα πολυσυζητημένα.
Οι εκτελέσεις άρχισαν από το Βαχό. Εκεί βρισκόμασταν και τα τρία παιδιά του Κατσαράκη, στο σπίτι της γιαγιάς μας. Η εντολή ήταν να μη μείνει τίποτε ζωντανό.
Θυμάμαι, ήμουν 3,5 χρόνων, και πως όλοι οι κάτοικοι του κάτω Βαχού παρατεταγμένοι σε φάλαγγα οδηγούμεθα στον τόπο της εκτέλεσης. Μου έκανε εντύπωση πως, όλα τα αγαπημένα πρόσωπα, ο παππούς ,η γιαγιά, οι συγγενείς, τα παιδιά που παίζαμε τις προηγούμενες μέρες και πλημμύριζε το χωριό με τη χαρά της ζωής, αμίλητοι, σκυθρωποί κινιόταν παρατεταγμένοι προς τον Αφέντη Χριστό.
Φρουρούμενοι δεξιά και αριστερά από βλοσυρούς, ανέκφραστους, ομοιόμορφα ντυμένους νέους, που κρεμόταν μπροστά στο στήθος τους κάτι περίεργα μεταλλικά παιγνίδια που, αργότερα έμαθα πως, με αυτά σκότωσαν τον παππού μου, τον θείο μου, και τους άλλους συγχωριανούς μας.
Βαδίζοντας συντεταγμένα προς τον θάνατο φτάσαμε λίγο πριν το τόπο της εκτέλεσης κάτω από το σπίτι του Βαγγέλη Νιταδωράκη. Εκεί μας πρόλαβε αλαφιασμένος ένας, ντυμένος με την ίδια στολή με εκείνους που μας οδηγούσαν. Ήρθε είπαν, από τον ασύρματο που βρισκόταν στην Άνω Βιάννο και μετέφερε την εντολή «τα παιδιά κάτω των δεκατεσσάρων χρόνων και οι γυναίκες να γυρίσουν στα σπίτια τους. Οι άνδρες να ακολουθήσουν το δρόμο των δημίων προς το θάνατο».
Λέγεται πως ο αγγελιοφόρος ήταν Αυστριακός . Το πιθανότερο είναι, να του δόθηκε αυτή η υπηκοότητα επειδή δεν ήθελαν να ταυτίσουν τον άγγελο της καλής είδησης με τα ΡΟΜΠΟΤ των ΝΑΖΙ.
Τους ονομάζω «ρομπότ» γιατί, ήταν έτσι διαπαιδαγωγημένοι που στερούντο όποιας ανθρώπινης ιδιότητας και χαρακτηριστικών. Τους είχε αφαιρεθεί η συνείδηση και η κριτική σκέψη. Εκτελούσαν ότι τους είχαν προγραμματίσει, δίχως οποιοδήποτε δισταγμό ή συναίσθημα.
Είχα μια συζήτηση, τα φοιτητικά μου χρόνια στην Αυστρία ,με τον αδελφό μιας καλής μου φίλης, της Jlse, τον οποίο λόγω των σωματικών του προσόντων τον είχαν κατατάξει στα S.S. Mου αποκάλυψε ο Walter πως, την πρώτη φορά που έλαβε μέρος στη δολοφονία αμάχων στη Ρωσία, λιποθύμησε. Μετά από μερικούς μήνες, ήταν ενεργούμενο. Τη σκανδάλη τη χειριζόταν κάποιος άλλος!! Δεν ήταν ο ίδιος άνθρωπος.
Οι αθώοι άνθρωποι που βρήκαν τον θάνατο ξεγελάστηκαν από την άνανδρη, ναζιστική προπαγάνδα που διαβεβαίωνε τους φιλήσυχους πολίτες πως, όσοι βρεθούν μέσα στα χωριά, δεν έχουν να φοβηθούν τίποτε.
Χαρακτηριστική η περίπτωση του πεθερού μου, Στάθη Μάστορα, ο οποίος όντας πολύγλωσσος, μαθηματικός, μουσικοσυνθέτης και ποιητής, δηλαδή και με τις τέσσερεις αυτές ιδιότητες γνώστης του Γερμανικού πολιτισμού της περιόδου του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, δεν υπάκουσε στην ενστικτώδη αντίδραση της συζύγου του να κρυφτεί για να σωθεί.
Είναι χαρακτηριστική η φράση με την οποία προσπάθησε να καθησυχάσει τη σύζυγο του: «Έλα καημένη Κατίνα, πολιτισμένοι άνθρωποι είναι κι αυτοί»...
Λίγα λεπτά αργότερα έπεφτε νεκρός τραγουδώντας τον εθνικό ύμνο και φωνάζοντας μαζί με όλους τους άνδρες του Αγίου Βασιλείου «Ζήτω η Ελλάδα».
Δεν μπορούσε ο πολιτισμένος άνθρωπος να φαντασθεί πως, οι απόγονοι του Μπετόβεν, του Σίλερ, του Χίλμπερτ είχαν μετατραπεί σε μηχανές θανάτου.
Για τα αίτια της τραγωδίας έχουν γραφτεί και ειπωθεί πολλά. Τα έχουν περιγράψει στο περίφημο βιβλίο τους ο Γιώργος Χρηστικής και ο Κώστας Στεφανάκης.
Στις δακτυλογραφημένες αναμνήσεις του ο Γιάννης Κοντάκης περιγράφει επίσης τη θλιβερή περίοδο.
Μου είναι αδύνατο να προσπεράσω αυτό το όνομα με μια απλή αναφορά.
Το Γιάννη Κοντάκη, πρώην αξιωματικό και δικηγόρο, το γνώριζα από μικρό παιδί. Ήταν συχνά προσκεκλημένος στο σπίτι μας, στη Βιάννο.
Ήταν παλληκάρι, ομαδάρχης του ΕΛΑΣ, και ύψωσε το ανάστημά του στον καπετάν Μανώλη, όταν διαφώνησε έντονα μαζί του για τις απόψεις του καπετάνιου, ο όποιος ήθελε να στήνονται ενέδρες στις περιπολίες των στρατευμάτων κατοχής. Προέβλεπε ο Κοντάκης τι θα συνέβαινε στους αμάχους εάν γινόταν αυτό!!
Στις αναμνήσεις του πατέρα μου αναφέρεται η κυνική άποψη που ακούστηκε στον έντονο διάλογο που υπήρξε μεταξύ των δυο ανδρών. «Γάμος χωρίς κρέας δεν γίνεται…», αποφάνθηκε ο Καπετάνιος…
Σκηνοθετήθηκε και εκτελέσθηκε ο περίφημος «γάμος» ένα μήνα αργότερα, με επακόλουθο την τρομερή καταστροφή.
Να συνεχίσω όμως, μετά τη μακροσκελή παρένθεση για τον Κοντάκη, με τις ιστορικές πηγές.
Υπάρχουν τα απομνημονεύματα του Μπαντουβά, τα βιβλία για τον Ραυτόπουλο και την οργάνωση που φέρει το όνομά του. Ήταν η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση στο νησί . Επίσης εκδόθηκαν τελευταία οι αναμνήσεις του πατέρα μου που περιέχουν αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία και για τις δύο οργανώσεις στις οποίες συμμετείχε (Ραυτόπουλου και ΕΑΜ).
Αυτά τα τελευταία εκδόθηκαν με προσωπική επιμονή και μεθοδική δουλειά από την πολύ καλή μου φίλη την Άννα Μανουκάκη-Μεταξάκη. Η οικογένειά μου της χρωστά δημόσιο «ευχαριστώ», γιατί, δίχως την επιμονή της δεν θα υπήρχε το μικρό, μα ουσιαστικό, πιστεύω, γραπτό αποτύπωμα του Πατέρα μου.
Η Άννα έχει κάνει την πιο συστηματική δουλειά για τα γεγονότα της Βιάννου. Έχει ψάξει βιβλιοθήκες και αρχεία σε όλη την Κρήτη.Τις λείπουν οι απόψεις των αγωνιστών του ΕΛΑΣ, Ποδιά και Παππά, που, απ’ ότι μου λέει, βρίσκονται στο αρχείο του ΚΚΕ και περιμένει να εκδοθούν- δημοσιοποιηθούν για να συμπληρωθεί με όλα τα χρώματα η περιγραφή των γεγονότων.
Κλείνω με μια διαπίστωση: Απόλυτες ιστορικές αλήθειες δεν υπάρχουν. Τα γεγονότα, πρέπει να φωτίζονται από διαφορετικά οπτικά σημεία για να αυξάνονται οι πιθανότητες στον αναγνώστη, με σχετική ακρίβεια να προσεγγίσει την ιστορική πραγματικότητα.
Πιστεύω πως η Άννα, διαθέτει τις γνώσεις, τη μεθοδικότητα και κυρίως το ήθος, για να το διασφαλίσει αυτό.
Υ.Γ. Ο Σεβασμιότατος όπως έγραψα στην αρχή προσέγγισε τα γεγονότα της Βιάννου ανοίγοντας τη βεντάλια της παγκόσμιας ιστορίες. Ήταν πολύ ενδιαφέρουσα και έξω από τις καθιερωμένες, επαναλαμβανόμενες ως προς την δομή και το περιεχόμενο ομιλίες. Σκέφτηκα πως, στο μέλλον, θα μπορούσε να γίνει μια, επίσης ενδιαφέρουσα ομιλία για τις μεγάλες ιδέες που μετατρέπονται σε αλήθειες στα κεφάλια των ανθρώπων για να καταλήξουν σε επικίνδυνα δόγματα, πολιτικές, και θρησκευτικές αθλιότητες.
*Ο κ. Γιώργος Κατσαράκης είναι Ηλεκτρολόγος-Μηχανικός
Φωτογραφία: Νίκος Κικάκης