Η εμπειρία μας δείχνει πως τα μεγάλα κόμματα γεννιούνται και αναπτύσσονται όταν εκφράζουν και καλύπτουν ουσιαστικές πολιτικές, κοινωνικές και ιδεολογικές ανάγκες. Η ανθεκτικότητά τους είναι απολύτως συνυφασμένη με τον βαθμό ανταπόκρισης σε αυτές. Και πρωτίστως, από τη δυνατότητά τους να αποδείξουν ότι είναι φορείς ιδεών και αυθύπαρκτων προτάσεων για το παρόν και το μέλλον της χώρας τους.
Έτσι ερμηνεύεται η πολύχρονη κυριαρχία του ΠΑ.ΣΟ.Κ. στην ελληνική σκηνή. Ο
Ανδρέας Παπανδρέου, πιστεύοντας ότι παράδοση είναι να δημιουργείς εκ του
μηδενός, διέρρηξε τη σχέση του με το κατεστημένο της Ένωσης Κέντρου, μολονότι
θα μπορούσε να αναλάβει την ηγεσία της.
Πήρε την πρωτοβουλία να ιδρύσει ένα νέο σχήμα, το 1974, ενσαρκώνοντας τις
προσδοκίες όλων εκείνων που επιζητούσαν τη συγκρότηση ισχυρού προοδευτικού
πόλου. Η προσωπικότητα και η διαδρομή του ιδρυτή του, η χαρισματικότητα και η
δημοφιλία, η πολιτική και επιστημονική επάρκεια, καθώς και το ηγετικό του
διαμέτρημα επέδρασαν καταλυτικά.
Στη διάρκεια της εικοσάχρονης θητείας του ΠΑΣΟΚ, η χώρα άλλαξε κατηγορία. Από
βαλκανική και υπανάπτυκτη έγινε ευρωπαϊκή και ευημερούσα. Το κορυφαίο
κεκτημένο της Ελλάδας, η ένταξή της στον στενό πυρήνα τον προηγμένων χωρών
της Ευρώπης, έχει τη σφραγίδα του Ανδρέα Παπανδρέου και του Κώστα Σημίτη. Το
κοινωνικό κράτος, τα μεγάλα έργα υποδομής, οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης έχουν το
αποτύπωμά τους. Ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Ευάγγελος Βενιζέλος απέτρεψαν την
άτακτη χρεοκοπία μας.
Η επέτειος της 3 η ς του Σεπτέμβρη μάς υπενθυμίζει την αξία και την ανεκτίμητη
προσφορά του ΠΑ.ΣΟ.Κ. στον τόπο. Ταυτόχρονα, υποδεικνύει πως και η τωρινή
συρρίκνωσή του κάθε άλλο παρά τυχαία είναι. Οφείλεται στο ότι βρέθηκε σε
διάσταση με την ίδια την πραγματικότητα. Δεν κατόρθωσε να προσαρμοστεί στα νέα
δεδομένα. Να ανταποκριθεί στις καινούργιες συνθήκες.
Η υποχώρηση και η αποψίλωση του ΚΙΝ.ΑΛ., αυτό ακριβώς επιβεβαιώνει. Η
επίκληση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. δεν του διασφαλίζει πολιτική υπόσταση. Πολύ περισσότερο,
δεν του παρέχει τις προϋποθέσεις να θεμελιώσει και να αναπτύξει μια νέα
στρατηγική πρόταση για την ανασύνθεση της εγχώριας Κεντροαριστεράς.
Η διολίσθησή του στον λαϊκισμό και στον εθνικισμό επιτείνει τα αδιέξοδα.
Πολιτευόμενο εκτός τόπου και χρόνου, είναι απλώς μια καρικατούρα του ΠΑ.ΣΟ.Κ.
Στερούμενο δε ικανής ηγεσίας, αντικειμενικά δεν καταφέρνει να διεκδικήσει τον δικό
του ζωτικό χώρο. Ουσιαστικά, πρόκειται για ιδιότυπο προσωποπαγές σχήμα που
επικαλείται την ιστορία και την προσφορά ενός μεγάλου και κραταιού κόμματος, τις
οποίες, όμως, ούτε μπορεί να αντιγράψει ούτε να διαδεχθεί.
*Ο Λεωνίδας Γρηγοράκος είναι καθηγητής Εντατικής Θεραπείας-Πνευμονολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
