«Το μεγάλο, χοντρό ελληνικό κόλπο για να εξαπατηθεί η ΕΕ»

Στο μικροσκόπιο ο «αμαρτωλός» ΟΠΕΚΕΠΕ

Διεθνείς διαστάσεις παίρνει η υπόθεση του «αμαρτωλού» ΟΠΕΚΕΠΕ, καθώς το Politico, σε εκτενές ρεπορτάζ της έντυπης έκδοσής του, αναφέρεται στην υπόθεση του οργανισμού για τις αγροτικές ενισχύσεις, κάνοντας λόγο για «δουλειά από μέσα».

Συγκεκριμένα, το δημοσίευμα αναφέρει ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) διώκει δεκάδες υποθέσεις, στις οποίες Έλληνες πολίτες έλαβαν αγροτικά κονδύλια από το 2017 για βοσκοτόπους που δεν κατείχαν ή δεν είχαν μισθώσει ή για αγροτικές εργασίες που δεν πραγματοποίησαν ποτέ, στερώντας από αγρότες τα χρήματα που δικαιούνταν.

Υπό διερεύνηση είναι ο τρόπος με τον οποίο στήθηκε το σχέδιο, καθώς και η πιθανή εμπλοκή κρατικών αρχών, ιδίως ατόμων στον οργανισμό που είναι υπεύθυνος για την επίβλεψη της διανομής των χρημάτων, μια κρατική υπηρεσία που ονομάζεται ΟΠΕΚΕΠΕ (Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων).

Ενώ κάποιοι επιτήδειοι έχουν ήδη προσαχθεί στα δικαστήρια, δεν έχουν απαγγελθεί κατηγορίες κατά προσώπων στον Οργανισμό. Αντίθετα, κάθε φορά που οι αρχές του Οργανισμού προσπαθούσαν να αναλάβουν δράση για την εξάρθρωση του σχεδίου, απομακρύνονταν από τον εκάστοτε υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης.

45 εκατομμύρια το χρόνο

Σύμφωνα με το Politico τα υπεξαιρεθέντα κεφάλαια ενδεχομένως να φτάνουν τα 45 εκατ. ευρώ ετησίως, σε μια από τις μεγαλύτερες απάτες των τελευταίων ετών. Σημειώνεται, δε, ότι από τα πρώτα άτομα που αντιλήφθηκαν τις παρατυπίες ήταν η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Εσωτερικού Ελέγχου του ΟΠΕΚΕΠΕ, Παρασκευή Τυχεροπούλου. Οι ανώτεροί της απάντησαν βάζοντας την στην άκρη – αποκλείοντάς την από τις βάσεις δεδομένων και κλείνοντάς την έξω από το γραφείο της.

Έκτοτε έχει προσκληθεί από την EPPO να συνδράμει τις έρευνές και να παρέχει συμβουλές σε τεχνικά και νομικά ζητήματα. «Η μεθοδολογία της Τυχεροπούλου οδήγησε στην αποκάλυψη ενός εκτεταμένου κυκλώματος το οποίο, μέσω ψευδών δηλώσεων ιδιοκτησίας, λάμβανε παράνομα κοινοτική βοήθεια μέσω του εθνικού αποθέματος», δήλωσε στο Politico ο δικηγόρος της, Αντώνης Βαγιανός. «Έγινε μια συντονισμένη προσπάθεια να απαξιωθεί… με έναρξη πειθαρχικών διαδικασιών εναντίον της και την παράνομη και εκδικητική απομάκρυνσή της από τη θέση της προϊσταμένης του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου “για λόγους ανικανότητας”», πρόσθεσε.

Το Politico σημειώνει μάλιστα ότι ο ΟΠΕΚΕΠΕ έχει αλλάξει έξι προέδρους τα τελευταία πέντε χρόνια, επισημαίνοντας ότι «όσοι προσπάθησαν να καθαρίσουν το χάος απομακρύνθηκαν γρήγορα». Ευρωπαίοι εισαγγελείς, με αρμοδιότητα να παρακολουθούν την κατάχρηση κονδυλίων της ΕΕ, έχουν ξεκινήσει έρευνες από το 2021 και εξετάζουν περίπου 70 υποθέσεις, αναφέρει το Politico επικαλούμενο αρκετούς αξιωματούχους. Μια υπόθεση έχει ήδη εκδικαστεί στο ελληνικό δικαστήριο, με τους κατηγορούμενους να καταδικάζονται σε ποινές φυλάκισης, ενώ άλλες δύο υποθέσεις θα δικαστούν στις 19 Φεβρουαρίου.

Η αλλαγή του νόμου για τα βοσκοτόπια

Από το 2005 ο ΟΠΕΚΕΠΕ, είναι ο οργανισμός, ο οποίος εποπτεύεται από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και διαχειρίζεται τα ευρωπαϊκά κονδύλια για την στήριξη αγροτών και κτηνοτρόφων. Ετησίως καταβάλλει 3 δισεκατομμύρια ευρώ σε 900.000 δικαιούχους. Οι αλλαγές στη νομοθεσία της ΕΕ το 2017 που άνοιξε περισσότερες εκτάσεις για βοσκή στην περιοχή της Μεσογείου αποτέλεσαν την αρχή της υπόθεσης, καθώς η Ελλάδα είχε ασκήσει πιέσεις, ώστε ο ευρύτερος ορισμός, να περιλαμβάνει όχι μόνο λιβάδια αλλά και θαμνώδεις εκτάσεις και δασώδεις βοσκότοπους. Ως αποτέλεσμα, η επιλέξιμη περιοχή στην Ελλάδα σχεδόν διπλασιάστηκε – και μαζί της η ευκαιρία για διάπραξη απάτης.

Τα στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ και οι τεχνικές εταιρείες που συνεργάζονται μαζί τους ήταν οι πρώτοι που απέκτησαν πρόσβαση στα νέα αρχεία γης. Αμέσως μετά, άρχισαν να έρχονται αιτήσεις από άτομα που υποτίθεται ότι ήταν ιδιοκτήτες ή ενοικιαστές βοσκοτόπων, αλλά που ζούσαν σε εντελώς διαφορετικά μέρη της χώρας από τα αγροτεμάχια για τα οποία υπέβαλαν αξιώσεις, σύμφωνα με αρκετούς αξιωματούχους που εργάστηκαν στον οργανισμό και υπέβαλαν καταγγελίες και έγγραφα εσωτερικού ελέγχου.

Οι αιτούντες, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του το Politico, δήλωναν ιδιοκτησία γης χωρίς δικαιολογητικά, όπως συμβόλαια αγοράς και πώλησης. Μάλιστα, υπήρξε περίπτωση που μια έκταση δηλώθηκε ως ιδιοκτησία ενός δικαιούχου για ένα χρόνο, και τον επόμενο χρόνο η ίδια έκταση σε άλλον δικαιούχο. «Το ίδιο κομμάτι γης δεν διεκδικήθηκε ποτέ δύο φορές, υποδεικνύοντας ότι κάποιος με συνολική πρόσβαση στα αρχεία ενορχηστρώνει το σχέδιο», σύμφωνα με αξιωματούχους.

«Αυτό το σχέδιο δεν θα μπορούσε να έχει εκπονηθεί χωρίς κάποιος στον Οργανισμό να σας πει ποια κομμάτια γης είναι διαθέσιμα σε όλη τη χώρα και να ενορχηστρώσει ότι δεν θα υπάρξει “διπλή κράτηση” στους φερόμενους ιδιοκτήτες της γης», δήλωσε πρώην στέλεχος του ΟΠΕΚΕΠΕ. Να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με οδηγία του Οργανισμού, οι ελεγκτές του δεν ήταν υποχρεωμένοι να ελέγχουν συμβάσεις ή τίτλους ιδιοκτησίας ή να συγκρίνουν δηλώσεις με προηγούμενα έτη.

Το σχέδιο

Το σχέδιο που είχε στηθεί εντός ΟΠΕΚΕΠΕ, σύμφωνα με αξιωματούχους του Οργανισμού, λειτουργούσε σε τρία επίπεδα: Ο ΟΠΕΚΕΠΕ έδωσε πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τους διαθέσιμους βοσκότοπους στους τεχνικούς συμβούλους του. Οι υπεύθυνοι της απάτης «έκλειναν τα μάτια» σε ακατάλληλες αιτήσεις ή εξέδιδαν εγκυκλίους που βοηθούσαν τους δράστες να αποφύγουν την έρευνα, ενώ οι διευθυντές της υπηρεσίας που προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν το σχέδιο αναγκάστηκαν να φύγουν. «Ό,τι έγινε δεν θα ήταν δυνατό χωρίς τον συντονισμό κάποιου που έχει πρόσβαση στον χάρτη με τις διαθέσιμες εκτάσεις και τα όσα έχουν ήδη δηλωθεί», είπε ένας αξιωματούχος του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης.

Οι περισσότερες από τις παράνομες αιτήσεις έγιναν στην Κρήτη, η οποία έλαβε τα δύο τρίτα των συνολικών αγροτικών επιδοτήσεων της Ελλάδας από την ΕΕ το 2020, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ. Σε συμβόλαια και νομικά έγγραφα, άτομα από την Κρήτη ισχυρίζονται ότι κατέχουν γη αλλού – από τη Βόρεια Ελλάδα μέχρι την Πελοπόννησο και τα νησιά. «Υπάρχουν τόσοι πολλοί αγρότες από την Κρήτη που δηλώνουν γη σε όλη την Ελλάδα, καμία από τις αιτήσεις δεν πέφτει στην ίδια περιοχή και κανείς δεν δηλώνει το ίδιο κομμάτι γης», πρόσθεσε ο αξιωματούχος του υπουργείου Γεωργίας.

Οι αιτούντες έλαβαν κεφάλαια για γη ακόμα και εκτός Ελλάδας σε 34 περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας που διεκδίκησε οικόπεδο στη γειτονική Βόρεια Μακεδονία, που δεν βρίσκεται καν στην ΕΕ. «Τους εντοπίσαμε το 2021 και τους ζητήσαμε να επιστρέψουν τα χρήματα», είπε ένα πρώην στέλεχος του ΟΠΕΚΕΠΕ, το οποίο μίλησε υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας. «Αλλά το πρόβλημα στην περιοχή ήταν πολύ ευρύτερο».

Δικαστήρια

Το 2019 δύο ιδιώτες από το Ρέθυμνο της Κρήτης υπέβαλαν αίτηση για επιδότηση μισθωμένης γης στο νησί της Τζιάς για χρήση ως βοσκότοπο. Η αίτησή τους περιλάμβανε ενοικιαζόμενα συμβόλαια τα οποία εντόπιζαν άλλους δύο κατοίκους του Ρεθύμνου ως ιδιοκτήτες. Έλαβαν περίπου 73.000 ευρώ από κονδύλια της ΕΕ. Την επόμενη χρονιά δύο άλλοι Ρεθυμνιώτες παραγωγοί μίσθωσαν την ίδια έκταση στην Τζιά και, σε συμβόλαια που υποβλήθηκαν στον ΟΠΕΚΕΠΕ, η γη φαινόταν να έχει νέους ιδιοκτήτες.

«Οι υποτιθέμενοι εναλλασσόμενοι ιδιοκτήτες των ίδιων τεμαχίων στην Τζιά των Κυκλάδων άλλαζαν τη γη σαν πουκάμισα», αναφέρει έκθεση που κατέθεσε στους εισαγγελείς Ρεθύμνου ο τότε πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ Γρηγόριος Βάρρας. «Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις συνενοχής». Ελληνικό δικαστήριο καταδίκασε τους κατηγορούμενους του Ρεθύμνου τον Οκτώβριο σε ποινές φυλάκισης από 12 έως 24 μήνες – οι πρώτες μεγάλες καταδίκες για το πλαστό σύστημα βοσκής. Η υπόθεση υποστηρίχθηκε από στοιχεία, που υποβλήθηκαν από την EPPO και στην ακρόαση συμμετείχε Ευρωπαίος εισαγγελέας.

Σε άλλη υπόθεση, που εκδικάζεται στις 19 Φεβρουαρίου, ένας άνδρας από την Κρήτη ισχυρίστηκε ότι ήταν ιδιοκτήτης βοσκοτόπων στον Γράμμο, στη βορειοδυτική Ελλάδα. Ο ιδιώτης, πρώην υπεργολάβος του υπουργείου Γεωργίας, κατηγορείται μαζί με μέλη της οικογένειάς του ότι έλαβε χιλιάδες ευρώ αφού ισχυρίστηκε ότι ενοικίαζε 450 στρέμματα σε ορεινό έδαφος κοντά στα αλβανικά σύνορα. Το άτομο επέστρεψε την αχρεωστήτως καταβληθείσα επιδότηση, ελπίζοντας να γλιτώσει την τιμωρία. Ωστόσο, αυτός και άλλα πέντε μέλη της οικογένειάς του αντιμετωπίζουν κατηγορίες σε βαθμό κακουργήματος.

Απολύσεις

Όσα στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ προσπάθησαν να βάλουν το μαχαίρι στο κόκαλο και να οδηγήσουν στη δικαιοσύνη τους υπεύθυνους, απολύθηκαν. Ο πρώτος πρόεδρος του Οργανισμού που έφερε στο φως της δημοσιότητας το σκάνδαλο με τις αποκλίσεις το 2020, ο Γρηγόρης Βάρρας, απολύθηκε από τον τότε υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης Μάκη Βορίδη και η έρευνα πάγωσε. Όμως, ο κ. Βορίδης το αρνείται. «Ποτέ δεν είπα τίποτα στον Βάρρα για την έρευνα, ούτε θα μπορούσα να το κάνω, καθώς δεν είχα την εξουσία να το κάνω», είπε στο POLITICO. «Αυτό ασκείται αποκλειστικά από τον πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ».

Να σημειωθεί ότι ο κ. Βάρρας μετά από έρευνα, μπλόκαρε 3.500 ΑΦΜ που συνδέονται με ύποπτες αιτήσεις, ενώ τρεις υποθέσεις στάλθηκαν στους Έλληνες εισαγγελείς. Η EPPO δραστηριοποιήθηκε αργότερα σε αυτήν την έρευνα. Στο πλαίσιο των επιτόπιων ελέγχων εκείνο το έτος, η Τυχεροπούλου, η ελεγκτής που αποβλήθηκε αργότερα από τη θέση της και υποβιβάστηκε, συνέκρινε δηλώσεις για τα ίδια κομμάτια γης σε διαφορετικά έτη. «Αυτή η μεθοδολογία ελέγχου οδήγησε στην αποκάλυψη ενός εκτεταμένου σχεδίου το οποίο, μέσω ψευδών δηλώσεων ιδιοκτησίας, λάμβανε παράνομα βοήθεια από την ΕΕ», δήλωσε ο Βαγιανός, δικηγόρος της.

Το 2021, παρά την αποτελεσματικότητα της μεθοδολογίας Τυχεροπούλου, ο ΟΠΕΚΕΠΕ έδωσε εντολή στους ελεγκτές του να περιορίσουν τους ελέγχους τους σε ένα μόνο έτος και είπε ότι δεν χρειάζεται να ελέγξουν τους τίτλους ιδιοκτησίας. «Αυτές οι οδηγίες δημιούργησαν την εντύπωση… ότι υπήρχαν αξιωματούχοι εντός της υπηρεσίας που ήταν διατεθειμένοι να παράσχουν μια ομπρέλα προστασίας και κάλυψης για προγράμματα κατάχρησης κονδυλίων της ΕΕ», είπε ο δικηγόρος της Τυχεροπούλου.

Το 2023, ένας άλλος πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, ο Ευάγγελος Σημανδράκος, μπλόκαρε 6.000 ΑΦΜ που ήταν ύποπτοι για ανακριβείς δηλώσεις. Ο Σημανδράκος δέχθηκε σύντομα επίθεση από τον τότε υπουργό Γεωργίας Λευτέρη Αυγενάκη, ο οποίος εκπροσωπεί μια εκλογική περιφέρεια στην Κρήτη. Ο Αυγενάκης ζήτησε την παραίτησή του, καταγγέλλοντας προβλήματα με τις πληρωμές του ΟΠΕΚΕΠΕ. Ο Σημανδράκος στην αρχή αρνήθηκε, ισχυριζόμενος ότι η πίεση οφειλόταν στη συνεχιζόμενη έρευνα. Τελικά υπέβαλε την παραίτησή του και αντικαταστάθηκε από τον αναπληρωτή του Κυριάκο Μπαμπασίδη.

Πιέσεις από ΕΕ

Καθώς αποκαλύπτονται όλο και περισσότερα στοιχεία για την απάτη, η Ελλάδα δέχεται πιέσεις από τις Βρυξέλλες να την καθαρίσει. Ωστόσο, λέει το ρεπορτάζ, η παρεμπόδιση από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης συνεχίζεται. Τον Μάρτιο του 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε στην Ελλάδα πρόστιμο 283 εκατομμυρίων ευρώ για κακοδιαχείριση στον ΟΠΕΚΕΠΕ σχετικά με πληρωμές βοήθειας της ΕΕ που έγιναν το 2020, το 2021 και το 2022. Στη συνέχεια, η Επιτροπή έθεσε τον ΟΠΕΚΕΠΕ σε επιτήρηση για 12 μήνες, επικαλούμενη μια σειρά από ελλείψεις και καθυστερήσεις στη διανομή των κεφαλαίων. «Η έλλειψη επαρκών, αποτελεσματικών και άμεσων διορθωτικών μέτρων μπορεί να οδηγήσει στην ανάκληση της διαπίστευσης του ΟΠΕΚΕΠΕ», αναφέρει η Επιτροπή σε επικριτική επιστολή της προς τις ελληνικές αρχές.

Στις 11 Σεπτεμβρίου, ο σημερινός υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Κώστας Τσιάρας, έθεσε τον ΟΠΕΚΕΠΕ υπό την εποπτεία του υπουργείου του και συμφώνησε σε ένα σχέδιο δράσης με το τμήμα Γεωργίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον καθαρισμό του οργανισμού. Το τελευταίο κεφάλαιο του δράματος εκτυλίχθηκε μετά την καταδίκη της 4ης Οκτωβρίου των Κρητικών που εμπλέκονται στις αξιώσεις της Τζιάς. Στις 14 Οκτωβρίου, ο πρώην πλέον πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ Κυριάκος Μπαμπασίδης απομάκρυνε αιφνιδιαστικά την κ. Τυχεροπούλου, την επικεφαλής ελεγκτή, η οποία εργάζονταν επί 22 χρόνια στον Οργανισμό και είχε αποκαλύψει πρώτη το σχέδιο απάτης «για λόγους ανικανότητας».

Να σημειωθεί ότι στην κ. Τυχεροπούλου μπλοκαρίστηκε η πρόσβαση στα αρχεία της και σφραγίστηκε η πόρτα του γραφείου της. Η ίδια έχει κινηθεί νομικά για να ακυρώσει τις αποφάσεις που ελήφθησαν εναντίον της, ενώ η EPPO ζήτησε έκτοτε την απόσπαση της Τυχεροπούλου στο γραφείο της στην Αθήνα ως εμπειρογνώμονας. Στα τέλη Νοεμβρίου, ο κ. Τσιάρας, αν και δεν έχουν γίνει γνωστές οι λεπτομέρειες, συναντήθηκε με στελέχη της EPPO και στη συνέχεια ζήτησε την παραίτηση του προέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ Μπαμπασίδη.