Όταν ο Ψαρονίκος ενέπνεε με τη φωνή και την παρουσία του

Ο Νίκος Ξυλούρης, έχοντας μεταφερθεί στην Αθήνα από τα πρώτα δικτατορικά χρόνια έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό και τους αντιδικτατορικούς κύκλους από την συμμετοχή στην παράσταση «Το Μεγάλο μας Τσίρκο», με τον Κώστα Καζάκο και τη Τζένη Καρέζη.

Όπως αναφέρει η "Μηχανή του Χρόνου", η παράσταση ανέβηκε το καλοκαίρι του 1973 και η Χούντα μετά από λίγες παραστάσεις την διέκοψε, ωστόσο το δημοκρατικό πνεύμα του Νίκου Ξυλούρη δεν μπορούσε καμφθεί.

Η παλαϊκή εξέγερση του Πολυτεχνείου βρίσκει τον Νίκο Ξυλούρη στις επάλξεις, να τραγουδά μαζί με φοιτητές και τον λαό της Αθήνας «Πότε θα Κάνει Ξαστεριά», ενώ οι φωτογραφίες στις εφημερίδες την επομένη της εισβολής του τανκς στο Πολυτεχνείο οδηγεί στην δίωξή του από το καθεστώς.

Αν και η στάση του ήταν γνωστή, ο ίδιος ποτέ δεν διεκδίκησε τον τίτλο του «ήρωα» και περιέβαλε με ένα πέπλο σεμνότητας και ταπεινοφροσύνης τη δράση του κατά της δικτατορίας. Ο ίδιος συνήθιζε να λέει πως «στο Πολυτεχνείο σκοτώθηκαν άνθρωποι κι εκείνος δεν σκοτώθηκε».