Ένας από τους πιο ιστορικούς ναούς στον Δήμο Βιάννου, είναι ο ναός της Αγίας Πελαγίας στην Άνω Βιάννο.
Βρίσκεται στη Βόρεια πλευρά του οικισμού, χτισμένος πάνω σε βραχώδες έδαφος, έχοντας πανοραμική θέα προς το χωριό. Αυτό που χαρακτηρίζει όμως τον μικρό ως κτίσμα ναό, αλλά μεγάλο σε ηλικία ναό, είναι οι τοιχοχογραφίες του του 1360 (χρονολογία που αναγράφεται στην είσοδο) από τους αδερφούς Νικολέτο και Κώστα Μαρή.
Παρά τους βανδαλισμούς που έχουν υποστεί οι τοιχογραφίες επί Τουρκοκρατίας (όπως για παράδειγμα τα σκαλισμένα μάτια στις μορφές των Αγίων), διατηρούνται σε αρκετά καλή κατάσταση, ενώ χαρακτηρίζονται από τους ειδικούς σαν πολύ αξιόλογες. Αντίγραφα τους, έχουν εκτεθεί στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου στο Ηράκλειο.
Μεταξύ των τοιχογραφιών της Αγίας Πελαγίας, υπάρχει ο Άγιος Δημήτριος, ο Άγιος Θεόδωρος, ο Άγιος Γεώργιος, ο Άγιος Αντώνιος, ο Άγιος Βαρθολομαίος ( κρατώντας ριγμένο στον αριστερό του ώμο το δέρμα του, αφού σύμφωνα με το βίο του δειροτομήθηκε), ο Άγιος Μάμας, οι Μυροφόρες, η Βαϊοφόρος, ο Μυστικός Δείπνος, η Άνοδος στο Γολγοθά, οι τρεις σκηνές του κύκλου της Αγίας Πελαγίας στο θόλο (η αγία μοιράζει τα υπάρχοντά της, οι Πειρασμοί της Αγίας Πελαγίας και η Αγία Μονάζουσα). Στην ίδια μεριά απεικονίζεται νεαρός οργανοπαίχτης με λαούτο που πιθανότατα σχετίζεται με το επάγγελμα της θεατρίνας που ήταν η Αγία Πελαγία.
Απεικονίζονται επίσης η Σταύρωση, η Ανάσταση, η Ανάληψη, ο Ευαγγελισμός, η Γέννηση, η Βάπτιση, η Υπαπαντή, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τοιχογραφίες με τις τιμωρίες των κολασμένων (αμαρτωλών)!
Σύμφωνα με τον αείμνηστο Εμμανουήλ Καδιανάκη, τοιχογραφίες των κολασμένων υπάρχουν και σε άλλους ναούς της Κρήτης, όμως αυτές με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, είναι της Αγίας Πελαγίας.
Σ'αυτήν, αναφέρονται μεταξύ των κολασμένων ο επίορκος, ο φιλάργυρος, ο γουλάρης(λαίμαργος), η αποστρέφουσα τα νήπια, η καταλαλούσα, ή μάγισσα, η πόρνη, ο ράπτης, η κιθαρίστρια και άλλοι. Σχετικά με τον ράπτη, εννοείται μεταφορικά ο μηχανορράφος και όχι φυσικά ο κατ'επάγγελμα ράπτης.
Πληροφορίες: Εμμανουήλ Καδιανάκης - Βιαννίτικα Νέα
