Ο ναός που χτιζόταν 45 χρόνια
Σήμερα η Άνω Βιάννος γιορτάζει τον πολιούχο της, Μιχαήλ Αρχάγγελο, ο ναός του οποίου βρίσκεται κεντρικά, στην πλατεία του χωριού, δίπλα στο λεγόμενο "μικρό" πλάτανο.
Ο ναός που υπάρχει σήμερα, ξεκίνησε να χτίζεται το 1906 και η οικοδόμησή του διήρκησε 45 ολόκληρα χρόνια. Ο χώρος στον οποίο βρίσκεται, όπως γνωρίζουμε από πηγές, φιλοξένησε διάφορα οικοδομήματα, όπως ναό του θεού Άρη, νεκροταφείο, τζαμί, και τέλος ορθόδοξο ναό.
Ο χώρος που είναι χτισμένος σήμερα ο ναός ονομαζόταν κατά την αρχαιότητα «Πεδίον του Άρεως», διότι βρέθηκαν σε εκείνο το σημείο μαρμάρινες κυλινδρικές κολόνες, που όπως προέκυψε από μελέτη αρχαιολόγων, επρόκειτο για ερείπια από τον ναό του θεού Άρη, προς τιμήν του οποίου οι αρχαίοι Βιέννιοι (παλιά ονομασία κατοίκων της σημερινής κωμοπόλεως Βιάννου) τελούσαν τα «εκατομφόνια».
Μετά την επικράτηση του χριστιανισμού, αντικαταστάθηκαν και στην Κρήτη οι Δώδεκα Θεοί του Ολυμπιακού Πανθέου, τη λατρεία των οποίων είχαν φέρει οι Αχαιοί και οι Δωριείς, με τη νέα θρησκεία του Ναζωραίου, όπως αποκαλούσαν το Χριστιανισμό. Εκείνη την περίοδο πρέπει να μετατράπηκε και ο ναός του Άρεως σε ναό του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, ο οποίος κατά τη μετατροπή έλαβε το σχήμα αντεστραμμένου Τ κεφαλαίου, με τον κυρίως ναό κάθετο στον πρόναο.
Το 1665 οι Τούρκοι κατέστρεψαν με ασβέστη τις τοιχογραφίες του πρώτου ναού του Μιχαήλ Αρχαγγέλου και τον μετέτρεψαν σε τζαμί. Λίγο αργότερα έχτισαν και στην αυλή του μιναρέ.
Απέναντι υπήρχε βρύση, που σωζόταν μέχρι το 1946 και στην οποία έπλεναν τα πόδια τους οι Τούρκοι πριν μπουν στον Τζαμί, σύμφωνα με το θρησκευτικό τους έθιμο, έως το 1898 που οι Τούρκοι έφυγαν από την Βιάννο.
Το 1906, με αφορμή την ανέγερση του νέου πλέον ναού του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, οι αρχαιολόγοι άρχισαν την ανασκαφή των θεμελίων του ναού, όπου βρέθηκαν παλιοί χριστιανικοί τάφοι, πράγμα που σημαίνει ότι στο παρελθόν ο χώρος αυτός αποτελούσε νεκροταφείο. Το 1915 βρέθηκε μία λευκή μαρμάρινη ταφόπλακα, η οποία σώζεται μέχρι σήμερα.
Ο ναός, ολοκληρώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 50' από κατοίκους της Άνω Βιάννου και απέκτησε σε σημαντικό βαθμό, την τωρινή του όψη.
*Οι πληροφορίες του κειμένου αντλήθηκαν από την έρευνα της 27χρονης Θεολόγου από την Άνω Βιάννο, Μαρίας Μεραμβελιωτάκη, και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Ηχώ της Βιάννου"
*Κεντρική φωτογραφία: wildonphotographe
*2η φωτογραφία: Karl Ottahal