Με το κλάδεμα προσπαθούμε να προσαρμόσουμε τη βλάστηση και την καρποφορία του δέντρου στις κλιματικές συνθήκες και το έδαφος του ελαιώνα, στο σύστημα καλλιέργειας που θέλουμε να εφαρμόσουμε και ταυτόχρονα να διευκολύνουμε τη συγκομιδή του ελαιοκάρπου. Μπορούμε να το πετύχουμε με ετήσιο ελαφρύ κλάδεμα, που διατηρεί το δέντρο στην ιδανική κατάσταση συνεχούς ανανέωσης της καρποφόρας βλάστησης, αερισμού και φωτισμού.
Ανάλογα με την εικόνα κάθε δέντρου, αρχικά χρειάζεται να εφαρμοστεί κλάδεμα επαναδιαμόρφωσης, έτσι ώστε να επιτύχουμε το επιθυμητό σχήμα ανάπτυξης. Στα επόμενα έτη θα υλοποιηθούν μικρές επεμβάσεις, έτσι ώστε να διορθωθούν επιμέρους στοιχεία, αλλά και για να διατηρηθεί η κόμη του δέντρου σε κατάσταση τακτικής ικανοποιητικής παραγωγής, με την πλειοψηφία του φυλλώματος εκτεθειμένη στον ήλιο και με το μέγιστο ύψος να μην ξεπερνάει τα 4 μέτρα, ώστε να διευκολύνεται η συγκομιδή και να μειώνεται το κόστος. Ιδανικά, τα χρόνια που ακολουθούν τη σωστή διαμόρφωση του δέντρου, δεν απομακρύνουμε πάνω από το 20% των κλαδιών του δέντρου κάθε χρόνο.
Πότε κλαδεύουμε
Η κατάλληλη εποχή κλαδέματος είναι στα τέλη του χειμώνα. Σε κάποιες τοποθεσίες που υπάρχει ιστορικό παγετού συνιστάται η υλοποίηση του κλαδέματος τον Μάρτιο, έτσι ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος ζημιάς στη νέα βλάστηση, αν συμβεί κάποιος όψιμος παγετός.
Προτείνεται η χρήση μηχανικού αλυσοπρίονου (κλασικό ή κονταροπρίονο) αντί για κλαδευτικό ψαλίδι ή χειροκίνητο πριόνι, για ταχύτερο κλάδεμα και χαμηλότερο κόστος. Στην περίπτωση όμως που ο κλαδευτής κλαδεύει εξίσου γρήγορα με πριόνι χειρός, προτιμάται αυτή η λύση, για μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων και αντίστοιχης μείωσης εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου. Τα εργαλεία πρέπει να απολυμαίνονται τακτικά, ειδικά αφού κλαδευτεί κάποια δέντρο με συμπτώματα ή ενδείξεις ασθενειών όπως βακτηριακός καρκίνος, ίσκα, βερτισιλλίωση ή άλλη. Για την αποφυγή μετάδοσης ασθενειών, δεν κλαδεύουμε τις βροχερές μέρες ή γενικότερα όταν για κάποιον λόγο η κόμη των δέντρων είναι υγρή.
Σε ελαιόδεντρα που έχουν διαμορφωθεί στο επιθυμητό σχήμα, κύριο μέλημά μας είναι να έχουμε ισορροπία βλάστησης και καρποφορίας, αποφεύγοντας την παρενιαυτοφορία. Για να το πετύχουμε αυτό πρέπει να εφαρμόζουμε ισορροπημένη λίπανση και άρδευση όπου χρειάζεται, αλλά κυρίως να αφαιρούμε μέρος της βλάστησης τον χειμώνα ή την άνοιξη πριν από τη χρονιά που περιμένουμε μεγάλη παραγωγή, ώστε να μην εξαντληθεί το δέντρο και να μπορεί, εκτός από το να θρέψει τους καρπούς, να παράγει και νέα βλάστηση, που θα καρποφορήσει την επόμενη χρονιά.
Πλάνο κλαδέματος
Πρώτα καθαρίζουμε τις παραφυάδες και τους βλαστούς που φύονται στο κέντρο του δέντρου πολύ κοντά στη διασταύρωση των βραχιόνων, για να έχουμε καλή εικόνα του δέντρου, αλλά και πρόσβαση. Δεν αδειάζουμε το κέντρο του δέντρου, απλά το αραιώνουμε. Στη συνέχεια, το κλάδεμα ξεκινάει με τις μεγάλες τομές, π.χ. διορθώσεις στον σκελετό του δέντρου.
Είναι προτιμότερο να διαμορφώνουμε τα ελαιόδεντρα με έναν μόνο κορμό, ύψους μισού με ενός μέτρου και τέσσερα μεγάλα κλαδιά, που θα σχηματίζουν έναν σταυρό και θα αναπτύσσονται με μέτρια κλίση, περίπου 45 μοίρες. Επίσης, αφαιρούμε πολυετείς λαίμαργους βλαστούς και κυρίως όσους αναπτύσσονται κατακόρυφα και σκιάζουν κάποιο άλλο μέρος της κόμης. Καλύτερα να τους αφαιρούμε τη χρονιά που είναι φορτωμένοι με καρπό, έτσι ώστε να παίρνουμε την παραγωγή που έχουν να δώσουν, αλλά και να διευκολύνουμε τη συγκομιδή, αφού ρίχνοντας το κλαδί στο έδαφος, είναι πιο εύκολο να πάρουμε τον καρπό.
Με δεδομένο ότι ο στόχος μας είναι να πετύχουμε την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση της ηλιακής ακτινοβολίας, προσπαθούμε να φωτίζεται καλύτερα το φύλλωμα του δέντρου. Πρακτικά, το νερό και τα λιπάσματα που διαθέτουμε στον ελαιώνα αξιοποιούνται καλύτερα όταν τα περισσότερα φύλλα μπορούν να δουν το ηλιακό φως. Συνεπώς, έχουμε διπλό όφελος: Καλύτερη παραγωγική λειτουργία των ελαιοδέντρων και οικονομικό και περιβαλλοντικό κέρδος.
Δέντρα με φορτίο 50%-80% του μέγιστου δίνουν μεγαλύτερη συνολική παραγωγή στη διετία σε σχέση με πλήρως φορτωμένα δέντρα, που την επόμενη χρονιά δεν έχουν καθόλου παραγωγή. Σε αυτά τα μέσου φορτίου δέντρα, οι καρποί είναι λιγότεροι συνολικά και μεγαλύτεροι. Το αποτέλεσμα είναι ότι το ορμονικό μήνυμα που παίρνει το δέντρο οδηγεί σε καλύτερη καρποφορία την επόμενη χρονιά, σε σχέση με δέντρο που έχει περισσότερους και μικρότερους καρπούς. Επίσης, η ελαιοπεριεκτικότητα είναι υψηλότερη σε μεσάτα δέντρα.
Κλειδί η άρδευση
Η παραγωγικότητα των ελαιόδεντρων θα είναι πιο σταθερή αν ποτίζουμε. Σε έναν αρδευόμενο ελαιώνα είναι πολύ σημαντικό να ποτίζουμε τα δέντρα ακόμα και τη χρονιά που δεν έχουν παραγωγή, για να δημιουργηθεί η βλάστηση που θα δώσει καρπό στη συνέχεια. Αντίστοιχα, τα δέντρα πετυχαίνουν τη βέλτιστη παραγωγή όταν λιπαίνουμε με βάση αναλύσεις εδάφους και φύλλων και με την καθοδήγηση γεωπόνου.
Τέλος, δεν παραμελούμε τις φυτοπροστατευτικές εργασίες που μας υποδεικνύει ο γεωπόνος της ομάδας παραγωγών για την προστασία του δέντρου και της παραγωγής, π.χ. χαλκούχοι ψεκασμοί, εντομοκτόνα για δάκο και πυρηνοτρήτη κ.λπ.
