Άγνωστη. Μεταξύ Αμοργού, Ίου, Ανάφης και Σαντορίνης, σχεδόν οι πάντες μέχρι σήμερα αγνοούσαν την ύπαρξη της νησίδας Άνυδρος.
Ακατοίκητη. Από τις ελάχιστες, αν όχι η μοναδική στις Κυκλάδες νησίδα που σήμερα δεν φιλοξενεί ούτε κατσίκια.
Αλίμενη. Ακτές από επιβλητικούς, κάθετους βράχους που βυθίζονται και χάνονται μέσα στα βαθυγάλανα νερά του Αιγαίου.
Απρόσιτη. Ύφαλοι μέσα στα βαθιά νερά που την περιβάλλουν, απειλούν όποιον επιχειρήσει να την πλησιάσει.
Άνυδρος. Χωρίς καμιά φυσική πηγή νερού, όσοι έμεναν στο νησί εκμεταλλεύονταν και την παραμικρή φυσική κοιλότητα στον βράχο για να συλλέξουν κάθε σταγόνα νερού που θα έπεφτε στη γη.
Άσειστος, όμως, δεν υπήρξε ποτέ λόγω της θέσης της στο τεκτονικό ρήγμα που προκαλεί τους σεισμούς στο κυκλαδικό αρχιπέλαγος.
Άσημος πλέον δεν είναι, καθώς είναι το επίκεντρο των εκατοντάδων σεισμικών δονήσεων που έχουν αναστατώσει τα νησιά των νότιων και κεντρικών Κυκλάδων.
Όταν εκστρατεύσαμε το 2023 για να ερευνήσουμε τις αρχαιότητες της Ανύδρου, και είδαμε να ξεπροβάλλει ένας βράχος μέσα από τη θαλασσινή ομίχλη, η εικόνα μάς θύμισε τη «Μυστηριώδη Νήσο» του Ιουλίου Βερν. Όταν όλοι από την ομάδα του ερευνητικού προγράμματος ΕΚΥΝΗ (SCIP) της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, σε συνεργασία με το Νορβηγικό Ινστιτούτο και το Carleton College (ΗΠΑ) αναρριχηθήκαμε στους κρημνούς για να φτάσουμε στα πλατώματα της νήσου, επιβεβαιώσαμε αυτό που μας έδειχναν οι στοχευμένες εναέριες λήψεις. Η κουκκίδα γης στο απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου κατείχε κομβική θέση στους θαλάσσιους δρόμους και, παρότι αφιλόξενη, τεκμηριώσαμε ότι χρησιμοποιήθηκε ως σταθμός και σημείο ελέγχου ήδη από τη νεολιθική και πρωτοκυκλαδική περίοδο.
Εργαλεία οψιανού από τη Μήλο αλλά και το Γυαλί της Νισύρου προδίδουν την ένταξη της Ανύδρου στα δίκτυα επικοινωνίας του προϊστορικού Αιγαίου.
Από τα κτιριακά λείψανα ξεχωρίζουν ένας αμυντικός περίβολος και ένας πύργος που δεν αφήνουν αμφιβολίες για τον στρατιωτικό χαρακτήρα των εγκαταστάσεων, ορισμένες από τις οποίες χρονολογούνται στους γεωμετρικούς και αρχαϊκούς χρόνους, ενώ άλλες ανάγονται στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς αλλά και στον πρώιμο Μεσαίωνα, πιθανόν σχετιζόμενες με την αραβοβυζαντινή αντιπαράθεση του 7ου αι.
Ερείπια συγκροτημάτων με δωμάτια και υπόγειες θολωτές δεξαμενές για την περισυλλογή του βρόχινου νερού εξασφάλιζαν τη διαβίωση όσων τους έλαχε να μένουν εκεί. Για την πνευματική τους ανάγκη είχαν ανεγείρει μια μικρή βυζαντινή εκκλησία, χτισμένη από ντόπιες πέτρες, που δύσκολα ξεχωρίζει από το βραχώδες ανάγλυφο της Ανύδρου.
Οι εγκαταστάσεις αυτές θα λειτουργούσαν και ως σταθμός ανεφοδιασμού αλλά και ως καταφύγιο για όποιο πλοίο το έσπρωχναν εκεί οι δυνατοί άνεμοι του Αιγαίου. Θραύσματα αποθηκευτικών αγγείων από την Ανατολική Μεσόγειο που εντοπίσαμε στον χώρο επιβεβαιώνουν τη θέση της νήσου στα θαλάσσια δίκτυα μέχρι τον Μεσαίωνα. Πολλούς αιώνες αργότερα, η Άνυδρος ξανακερδίζει τη θέση της στον χάρτη ως σεισμογόνος δυστοπία.
Το κείμενο υπογράφει ο κ. Δημήτρης Αθανασούλης-διευθυντής Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «KAΘΗΜΕΡΙΝΗ»
