Το σημαντικότερο ίσως νεότερο μνημείο του Ηρακλείου είναι το κτηριακό συγκρότημα της τέως Νομαρχίας και νυν Περιφέρειας Κρήτης στον πεζόδρομο της Δικαιοσύνης.
Σύμφωνα με τον ιστότοπο του Υπουργείου Πολιτισμού από το 1987 αποτελεί ιστορικό διατηρητέο Μνημείο της Ελλάδος που προστατεύεται από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων Κρήτης. Κτίστηκε ως ενιαίο κτίσμα το 1883 με σχέδια του Αθ. Μούση ενώ χωρίστηκε σε τρία επιμέρους κτήρια το 1920 με σχέδια του Δημ. Κυριακού. Τα δύο κτήρια στεγάζουν την Περιφέρεια Κρήτης και τα Δικαστήρια ενώ το τρίτο κτήριο, που μέχρι πρόσφατα στέγαζε το Ειρηνοδικείο, σήμερα έχει εγκαταλειφτεί και δυστυχώς κινδυνεύει με κατάρρευση αν και γίνονται προσπάθειες από το Δήμο προς την Κυβέρνηση για την διάσωση και την επανένταξή του στη ζωή της πόλης. Η ιστορία του κτηριακού συγκροτήματος ανάγεται στην περίοδο της Ενετοκρατίας τον 16ο αιώνα.
Αυτό το εντυπωσιακό Μνημείο που έχουμε την τύχη να κοσμεί την πόλη μας και θα μπορούσε να αποτελεί τοπόσημο της αντί να κάνουμε ότι μπορούμε ως πόλη για να αναδείξουμε την ομορφιά του όπως έχουμε την ευθύνη, απεναντίας κατορθώσαμε κυριολεκτικά να το απαξιώσουμε κρύβοντάς το αφού άστοχα φυτέψαμε χωρίς μέτρο πολλά πανύψηλα δέντρα γύρω από αυτό. Υπάρχουν δέντρα που έχουν φυτευτεί σε απόσταση του ενός μέτρου από τα κτήρια, κάποια που ακουμπούν σε αυτά, άλλα που είναι ψηλότερα από τα κτήρια και δέντρα που κρύβουν τα παράθυρα εμποδίζοντας μάλιστα και το φυσικό φωτισμό στο εσωτερικό. Έχουμε λοιπόν ένα ιστορικό μνημείο τέτοιου μεγέθους, αρχιτεκτονική κληρονομιά της πόλης, που δεν μπορούμε να το δούμε απρόσκοπτα και να το θαυμάσουμε και αυτό είναι άσχημο και λυπηρό! Τα μόνα δύο τμήματα που έχουν μείνει αφύτευτα είναι η ανατολική πλευρά του συγκροτήματος προς την πλατεία Ελευθερίας, όπου βρίσκεται η είσοδος της Περιφέρειας, καθώς και η είσοδος των Δικαστηρίων στην βόρεια πλευρά ενώ απεναντίας δέντρα υπάρχουν στην εντυπωσιακή δυτική πλευρά όπου βρίσκεται και η είσοδος στο κτήριο του πρώην Ειρηνοδικείου.
Συγκεκριμένα στη βόρεια πλευρά του, η οποία είναι και η σημαντικότερη, υπάρχουν σε δύο δεντροστοιχίες πενήντα δέντρα πολύ πυκνά φυτεμένα μεταξύ τους όπως φαίνεται στην πρώτη φωτογραφία.
Στη νότια πλευρά του το Μνημείο είναι λιγότερο εντυπωσιακό καθώς το επίπεδό του είναι χαμηλότερο της Οδ. Χατζημιχάλη Γιάνναρη και της Πλ. Δασκαλογιάννη γι αυτό η εκεί δεντροστοιχία των τριάντα δέντρων το υποβαθμίζει περισσότερο και ειδικά τα επτά πολύ ψηλά δέντρα που έχουν φυτευτεί σε απόσταση μόλις ενός μέτρου από το κτήριο της Περιφέρειας και που ίσως να το θέτουν σε κίνδυνο δομικά με το ριζικό τους σύστημα.
Η νότια πλευρά του κτηρίου της Περιφέρειας από την πλ. Δασκαλογιάννη
Τα όμορφα ιστορικά κτήρια όταν προβάλλονται και αναδεικνύονται ομορφαίνουν την πόλη και προσφέρουν πολιτιστικά και τουριστικά. Η πόλη πρέπει να εκμεταλλεύεται τα ιστορικά κτήρια και να δημιουργεί νέα αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος.
Έχουμε σήμερα τη δυνατότητα, χάρη στο διαδίκτυο, να επισκεφτούμε μνημεία σε πόλεις του εσωτερικού και του εξωτερικού. Δεν πιστεύω ότι θα συναντήσουμε κάπου παρόμοια εικόνα και δεν μπορώ να φανταστώ την Ακρόπολη με εξήντα δέντρα γύρω από τον Παρθενώνα, παρόμοια το κτήριο της Βουλής, όπως επίσης δεν μπορώ να φανταστώ την δικιά μας Ενετική Λότζια να την κρύβουν δέκα δέντρα από την πλευρά της 25ης Αυγούστου και πέντε από την πλευρά της Αγίου Τίτου.
Επίσης έχουμε τη δυνατότητα στο διαδίκτυο να βρούμε παλιότερες φωτογραφίες του κτηριακού συγκροτήματος για να δούμε ότι ποτέ γύρω του δεν υπήρχαν δέντρα όπως και να διαπιστώσουμε τι κρύψαμε…
Σκέφτομαι δε πως αν το μήκους διακοσίων μέτρων Μνημείο μας βρισκόταν στην υπόλοιπη Ευρώπη, στην Αυστραλία, στην Αμερική, θα είχε σαφώς καλύτερη εικόνα εννοείται δε πως δεν θα γινόταν λόγος για κίνδυνο κατάρρευσης του Ειρηνοδικείου και για προβλήματα στο κτήριο των Δικαστηρίων.
Θέλω να ξεκαθαρίσω ότι φυσικά και είμαι υπέρ του πρασίνου και των δέντρων αλλά πιστεύω ότι οι φυτεύσεις δεν πρέπει να γίνονται εκ του προχείρου απλά για να γίνονται. Απεναντίας πρέπει να προηγείται μελέτη και βεβαίως τα δέντρα να μη γίνονται εμπόδιο στην θέαση των μνημείων, η οποία θα πρέπει πάντα να εξασφαλίζεται.
Δεν γνωρίζω πότε έγιναν όλες οι φυτεύσεις και πόσο μελετήθηκαν ήταν όμως λάθος και δεν σεβάστηκαν το Μνημείο. Αναρωτιέμαι επίσης ως απλός δημότης ποια είναι η θέση της Υπηρεσίας Πρασίνου σύμφωνα και με τον Κανονισμό της για την προστασία του Μνημείου και ποια είναι η θέση της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων Κρήτης, η οποία έχει την ευθύνη της προστασίας, για αυτή την εμφανή παρέμβαση σύμφωνα με το Ν 3028/2002 στον περιβάλλοντα χώρο του.
Στις σύγχρονες πόλεις τα σημαντικά μνημεία όταν φωτίζονται, αναδεικνύονται και δίνουν χρώμα και ταυτότητα σε αυτές. Πριν από λίγους μήνες έγινε είδηση ο εντυπωσιακός φωτισμός της Ακρόπολης μέσα από ειδική τελετή και λίγο αργότερα ο φωτισμός του ναού του Ηφαίστου.
Στην πόλη μας με την ανάπλαση της Δικαιοσύνης τοποθετήθηκαν σε απόσταση ενός μέτρου από τα τρία κτήρια του Μνημείου πενήντα συνολικά ενδοδαπέδιοι προβολείς με σκοπό προφανώς την αρχιτεκτονική ανάδειξη τους. Δυστυχώς, το αισθητικό αποτέλεσμα, όπως φαίνεται στη σχετική φωτογραφία, είναι μάλλον απογοητευτικό αφού εξ αιτίας των δέντρων ο φωτισμός δεν μπορεί να αναδείξει τίποτα ή τελικά ίσως να αναδεικνύει τα λάθη μας!
Μέρος της βόρειας πλευράς του κτηρίου των Δικαστηρίων φωτισμένη
Για να αναδείξουμε το Ιστορικό Κτηριακό Συγκρότημα μας θα πρέπει:
α. Αυτονόητα Περιφέρεια, Δήμος, Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και οποιαδήποτε άλλη σχετική υπηρεσία να συνεργαστούν αποφασιστικά και να σχεδιάσουν την αφαίρεση των δέντρων, με δεδομένο ότι όσα δέντρα είναι εφικτό θα μεταφυτευτούν για όσα δεν είναι θα φυτευτούν νέα κάπου αλλού. Στη θέση των δέντρων που θα αφαιρεθούν θα μπορούσε τμηματικά να φυτευτούν θαμνώδη φυτά (π.χ. Λιγούστρο) όπως αυτά υπήρχαν παλιότερα. Σχεδιασμένες κοπές δέντρων άλλωστε γίνονται σήμερα παγκόσμια και αυτό που ισχύει είναι ότι «Για κάθε δέντρο που κόβεται φυτεύεται ένα καινούργιο ώστε να μην διαταράσσεται η οικολογική ισορροπία».
Αξίζει να δούμε σχετικά ότι σε παρόμοιο ζήτημα στα Τρίκαλα βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή την εποχή η κοπή από τον εκεί Δήμο εκατό κυπαρισσοειδών δέντρων που έκρυβαν το Φρούριο της πόλης.
β. Να μεταφερθούν αλλού τα περίπτερα που είναι γύρω από αυτό.
γ. Να προβληθεί σωστά το Μνημείο μέσα από την ιστοσελίδα του Δήμου όπου πιστεύω ότι αδικείται καθώς δεν προβάλλεται ούτε στις φωτογραφίες του “Τόπου μας” αλλά ούτε και στα Ιστορικά Κτήρια ή στα Νεότερα Μνημεία στο “Ηράκλειο- Διαδρομές στην Πόλη” παρά μόνο στο “μια πόλη μια ιστορία” μικρή αναφορά γίνεται γι αυτό στα Νέο-Οθωμανικά Κτήρια.
Κλείνοντας παραθέτω μια παλιά φωτογραφία του αείμνηστου Μιχάλη Ναλετάκη με τα κτήρια Δικαστηρίων και Νομαρχίας από την Δικαιοσύνης.
ΥΓ1: Προέχει η διατήρηση των κτηρίων Ειρηνοδικείου και Δικαστηρίων.
ΥΓ2: Ευχαριστώ πολύ την οικογένεια Μιχ. Ναλετάκη για την φωτογραφία.
