Μια ξεχωριστή προσωπικότητα θυμόμαστε και τιμάμε σήμερα, έναν ξεχωριστό άνθρωπο με παιδεία, ήθος, υψηλό αίσθημα ευθύνης και αφοσίωση στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Έναν άνθρωπο που δε δίστασε να βάλει τις αξίες του πάνω από την ζωή του, προτιμώντας να θυσιαστεί για αυτές παρά για να τις θυσιάσει. Ωστόσο το λαμπρό παράδειγμα και η θυσία του παραμένουν άγνωστα, χαμένα ανάμεσα στην λήθη και την επιλεκτική μνήμη της επίσημης ιστορίας. Βλέπετε ο Χουσεϊν Νεσιμί μπεη δεν χωρά σε καμιά επίσημη εθνική αφήγηση για ήρωες, μάρτυρες και θυσίες Ούτε στην ελληνική ούτε στην τουρκική αλλά ούτε στην αρμενική. Και όμως, εκείνος μουσουλμάνος της Κρήτης, Κρητικός Τούρκος με άλλα λόγια, θυσιάστηκε στο μακρινό Ντιγιάρμπακιρ της Ανατολίας, προσπαθώντας να υπερασπιστεί τα δικαιώματα και την ζωή των χριστιανών Αρμενίων που είχε υπό τη δικαιοδοσία του στην περιοχή που ήταν διοικητής, ερχόμενος σε αντίθεση με τις διαταγές και τη βούληση του επίσημου Οθωμανικού κράτους και της κυβέρνησης των Νεοτούρκων που εκείνη την περίοδο κυβερνούσε τη χώρα και διοργάνωσε αυτό που αργότερα ονομάστηκε "γενοκτονία των Αρμενίων".
Για τον Χουσεΐν Νεσιμί αξίζει και πρέπει να πει κανείς πολλά. Η έρευνα οφείλει να ασχοληθεί μαζί του και η πατρίδα του, η Κρήτη αξίζει να τον γνωρίσει και να τιμήσει τη μνήμη του, το ίδιο και η αρμενική κοινότητα της χώρας μας. Στην Τουρκία έχει υπάρξει κάποια σχετική έρευνα για το πρόσωπό του, αλλά μένουν να γίνουν πολλά ακόμη.
Θα πούμε εδώ τα βασικότερα, ως ένα ελάχιστο φόρο τιμής, την επέτειο του θανάτου, για την ακρίβεια την επέτειο της δολοφονίας του.
Ο Νεσιμί γεννήθηκε το 1868 στην Κρήτη, στα Χανιά, στη συνοικία Ιτσκαλέ, αλλιώς Καστέλλι, την πιο σημαντική τότεμουσουλμανική συνοικία των Χανίων, στο λόφο πάνω από το λιμάνι, εκεί όπου ήταν και η έδρα του Βαλή της Κρήτης, ως γόνος μια ευκατάστατης και με υψηλή κοινωνική θέση οικογένειας.. Ήταν γιος του Σέιχ Φατιντζάτ Αχμέτ Ατά Εφέντι, μέλους του σουφικού (ισλαμικού μυστικιστικού τάγματος) των Καντιρί και επικεφαλής του ομώνυμου τεκέ.
Ο Χουσείν, άνθρωπος προοδευτικός και ανοιχτόμυαλος διαπνεόταν από τις κοινωνικές, συμμετοχικές και ανθρωπιστικές απόψεις της εποχής. Όπως επισημαίνει ο γιος του Abidin Nesimi,, διακριμένη προσωπικότητα του σοσιαλιστικού χώρου στην Τουρκία ο ίδιος, αυτός είναι και ο λόγος που ο πατέρας του προσέγγισε το πιο προοδευτικό τάγμα των μπεκτασί, το πιο διαδεδομένο σουφικό τάγμα στην Κρήτη, και συνήψε σχέσεις με τους μπεκατασήδες του Ρεθύμνου..
Τέλειωσε δημοτικό και γυμνάσιο στα Χανιά και μετά η οικογένειά του τον έστειλε στην Κωνσταντινούπολη για να σπουδάσει στο περίφημο Mekteb-i humayun, το Αυτοκρατορικό Λύκειο του Γαλατασαράυ. Στην συνέχεια θα σπουδάσει στο Mekteb-i Mülkiye, την σχολή δημόσιας διοίκησης της εποχής από όπου θα αποφοιτήσει το 1888. Κατά την διάρκεια της παραμονής του στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται ότι έρχεται σε επαφή με τις μεταρρυθμιστικές κινήσεις που στρέφονται κατά τις απολυταρχίας του Σουλτάνου Αμπτούλ Χαμίτ Β' και επιζητούν την επαναφορά του Συντάγματος που ο ίδιος κατήργησε το 1876. Γυρίζει στην Κρήτη, και ξεκινά την καριέρα του ως δημόσιος υπάλληλος το 1890. Το 1893 τον βρίσκουμε στην σημαντική θέση του λογιστή του Βιλαετίου της Κρήτης και το 1899 Αρχιγραμματέα του Δήμου Χανίων. Φεύγει από την Κρήτη το 1901 για να συνεχίσει την καριέρα του ως κρατικός υπάλληλος στην Κωνσταντινούπολη, ωστόσο οι δημοκρατικές θέσεις του θα του κοστίσουν δυσμενή μετάθεση-εξορία στην περιοχή Παλού, στα ανατολικά της Μικράς Ασίας. Παραιτείται και ζει ως ελεύθερος επαγγελματίας στην Κωνσταντινούπολη, μέχρι την επανάσταση των Νεότουρκων και την επαναφορά του συντάγματος. Το διάστημα εκείνο παντρεύεται και αποκτά τον μοναχογιό του Αμπιντίν. Από το 1909 και εξής τοποθετείται σε διάφορες θέσεις ευθύνης σε επαρχίες στην Ανατολία μέχρι του στις 13 Ιανουαρίου 1915 γίνεται έπαρχος στο Λίτζε, μια περιοχή κοντά στο Ντιγιάρμπακιρ.
Όταν λίγους μήνες αργότερα θα αρχίσουν οι συστηματικές διώξεις, εκτοπίσεις και σφαγές των αρμενικών πληθυσμών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο Χουσεΐν Μπέη θα λάβει διαταγές για εκτοπίσεις και σφαγές από τον προϊστάμενό του ,τον Βαλή του Ντιγιάμρμπακιρ. Δρ Ρεσίτ (Σαχινγκιράι) Μπέη. Ο Χουσεΐν μπέη θα ζητήσει αρχικά να του δοθεί γραπτώς η διαταγή, κάτι που εξοργίζει τον Βαλή και στην συνέχεια θα προσπαθήσει να την εφαρμόσει με τρόπο που να μην βλάψει τους Αρμένιους, Χαλδαίους, Συροϊακωβίτες κ.α. χριστιανούς της περιοχής του που ήταν στο στόχαστρο των διώξεων. Συγχρόνως προσπαθούσε να μη δίνει δικαιώματα και να φαίνεται πώς τηρεί τις διαταγές του κράτους. Έτσι για παράδειγμα τα καραβάνια με τους εκτοπισμένους τα συνόδευε ο ίδιος μέχρι να είναι σίγουρος πως θα βρεθούν σε καλά χέρια, ενώ κανόνιζε εικονικούς γάμους με μουσουλμάνους για να σώσει γυναικόπαιδα. «Εγώ σε αυτή την αμαρτία δεν συμμετέχω» δήλωνε. Τελικά, ο Βαλής Δρ Ρεσίτ Μπέης, θα τον καλέσει να παρουσιαστεί στον ίδιο. Αποχαιρετώντας την γυναίκα του της είπε. «Εμένα οι μέρες μου είναι μετρημένες. Αφήνω στα χέρια στου τον μονάκριβο γιό μας και εσένα στα χέρια του Αλλάχ. Όταν ο γιός μας γίνει 18 χρονών να του μιλήσεις για τον πατέρα του και να του πεις πως θέλει ο γιός του αν μυηθεί στις αξίες του ανθρωπισμού και του μπεκτασισμού». Ο Χουσείν Νεσιμί Μπέη δεν θα συναντήσει πότε τον Δρ Ρεσίτ. Στον δρόμο θα του επιτεθεί και θα το σκοτώσει η παραστρατιωτική και φίλα προσκείμενη στον Δρ Ρεσίτ συμμορία του Χαρούν του Τσερκέζου. Ο Βαλής θα ενημερώσει την Κωνσταντινούπολη πως τον «καϊμακάμη τον σκότωσαν Αρμένιοι συμμορίτες», αλλά οι δολοφόνοι δεν θα βρεθούν ποτέ. Πολύ αργότερα, μετά την πτώση των Νεότουρκων ο Βαλής του Ντιγιάρμπακιρ να αποπεμφθεί και θα κατηγορηθεί , μεταξύ άλλων και για την δολοφονία του Νεσιμί Μπέη, όταν η αστυνομία θα τον βρει για να τον συλλάβει, θα προτιμήσει να αυτοκτονήσει παρά να παραδοθεί.
Πίσω στο 1915, την δολοφονία του Χουσεΐν Νεσιμί μπέη θα ακολουθήσουν εκτεταμένες σφαγές στον περιοχή δήθεν για "αντεκδίκηση" . Λίγες μέρες αργότερα θα απομακρυνθούν και εν συνεχεία θα βρεθούν σε δυσμένεια ή θα εξοριστούν και μια σειρά ακόμα από διοικητές περιοχών που έφερναν αντιρρήσεις ή κωλυσιεργούσαν τις διαταγές για τις σφαγές και τις εκτοπίσεις.
Στην περιοχή του Λίτζε ζούσαν το 1914 6000 περίπου Αρμένιοι και 1800 Ασσύριοι (Συροϊακωβιτες) Από αυτούς οι μισοί στο κέντρο και οι υπόλοιποι σε 32 χωριά στα βουνά. Με το σύστημα της κατ'οίκον έρευνας, και έχοντας στα χέρια τους μυστικές λίστες της καθολικής εκκλησίας με τους χριστιανούς της περιοχής, οι αρχές συνέλαβαν στην πόλη όλους τους άντρες που βρήκαν στα σπίτια τους, καθώς και τα παιδιά πάνω από 10 ετών Όλοι οδηγήθηκαν λίγο πιο νότια στις σπηλιές της περιοχής Dıştapise όπου σφάχτηκαν. Γυναίκες και παιδιά κάτω των δέκα εξορίστηκαν Κανείς δεν έμαθε τι απόγιναν. Στα ορεινά χωριά οι σφαγές έγιναν αργότερα επιτόπου.
Το σημείο της δολοφονίας του Χουσείν Νεσιμί Μπέη βρίσκεται κοντά στο Ντιγιάρμπακιρ και είναι γνωστό μέχρι σήμερα ως «Tirba Qeymaqam» (Ο τουρμπές, δηλαδή το μαυσωλείο του καϊμακάμη).
Αν και δεν είμαστε βέβαιοι για την ακριβή ημερομηνία της δολοφονίας του, η οποία καταχωρήθηκε λίγες μέρες αργότερα, οι περισσότερες πηγές θεωρούν πως σκοτώθηκε στις 23 Ιουνίου 1915.
Τον Χανιώτη Χουσεΐν Νεσιμί Μπέη που θυσιάστηκε στην αφιλόξενη Ανατολία για να προστατεύσει τους συνανθρώπους του που άδικα καταδιώκονταν, αξίζει να τον θυμόμαστε ως έναν σπουδαίο άνθρωπο, ως έναν γενναίο άντρα με αρχές, συνέπεια και τόλμη, κοντολογίς ως ένα πραγματικό παλικάρι της Κρήτης
