«[…] ουδέποτε είχομεν σχηματίσει ιδέαν ότι η Σεβαστή Εφορεία θα ηδίκε ημάς εις τοιούτον βαθμόν διορίζουσα διδάσκαλον εν τη Σχολή μας άνθρωπον όστις μόλις προ τεσσάρων μηνών απελύθη των φυλακών, άνθρωπον μέθυσον, άνθρωπον όστις το ηθικόν μέρος του είναι όλως επιλήψιμον. Συνεπεία δε ίνα τούτου ημείς αδυνατούμε να στείλωμεν προς αυτόν τα τέκνα μας, καθ’ όπως γνωρίζωμεν ότι ο διδάσκαλος, ου μόνον διανοητικώς πρέπει να αναπτύξει τα τέκνα μας αλλά και ηθικώς»
Αναφορά 39 κατοίκων της Κ. Βιάννου προς την Τμηματική Εφορεία Λασιθίου (1891) κατά του δασκάλου Χαρίδημου Αγαπάκη
Το διδακτήριο
Στην Κάτω Βιάννο άρχισε να λειτουργεί σχολείο από το 1882. To σχολείο τα έτη 1882-85, στεγάστηκε σε ιδιωτική οικία στο κέντρο του χωριού και αργότερα σε άλλες ιδιωτικές οικίες. Το 1885 οικοδομήθηκε με προσωπική εργασία των κατοίκων το σημερινό διδακτήριο στη θέση παλαιού νεκροταφείου. Η αυλή και το προαύλιο ήταν ελαιόφυτο κτήμα της Μονής Αγ. Γεωργίου Επανωσήφη και παραχωρήθηκε δωρεάν για την ανοικοδόμηση σχολείου. Το διδακτήριο ήταν σε καλή κατάσταση, σύμφωνα με έκθεση του δασκάλου Χαρίδημου Αγαπάκη το Φεβρουάριο του 1892. Η καλή κατάσταση του διδακτηρίου επιβεβαιώνεται και στην έκθεση επιθεώρησης του ελληνοδιδασκάλου Κ. Χαμηλού τον Ιούλιο του 1893. Ο Χαμηλός αναφέρει ότι «το οικοδόμημα της Σχολής πλην ολίγων ελλείψεων είναι καλόν» (1). Η στέγη του διδακτηρίου ήταν επίπεδη με κορμούς δέντρων και δωματόχωμα, όπως όλων των κτιρίων της εποχής. Το 1911 η στέγη κατέρρευσε και το 1914 ανακατασκευάστηκε νέα με κεραμοσκεπή (2).
Στο κτήριο αυτό λειτούργησε το σχολείο όλα τα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας, αλλά και μέχρι το τέλος λειτουργίας του (δεκαετία 1980).
Η διδακτηριακή έκθεση του Ι. Αγγουράκη στο λυκαγεύς της Κρητικής Πολιτείας (1899)
Ο δάσκαλος του σχολείου της Κάτω Βιάννου Ιωάν. Αγγουράκης αναφέρει σε έγγραφό του με θέμα «Περιγραφή του οικήματος εν ώ διδάσκω διδακτικά όργανα και έπιπλα τούτου» στις 22-12-1899, ότι το διδακτήριο βρίσκεται εντός του χωρίου, είναι κοινοτικό, με πάτωμα από σανίδες. Τα μόνα έπιπλα και σκεύη που βρήκε ήταν ένας μαυροπίνακας και τρία παλιά θρανία (3). «… Εύρον ένα μαυροπίνακα, τρία θρανία πεπαλαιωμένα, το δε οίκημα ευρίσκεται εντός του χωρίου, είναι κτήμα της κοινότητος περιέχει τρία παράθυρα μιάν θύραν και πάτωμα εκ σανιδίων, έκτασιν δε έχει 7 οργιάς μήκος και πλάτος 2 κ΄ 1/2 ». Στην έκθεση του Δ/ντή του Ανωτέρου Δημ. Σχολ. Άνω Βιάννου Κ. Πλατάκη, ο οποίος επιθεώρησε το σχολείο το Νοέμβριο του 1909, αναφέρονται τα παρακάτω (4): «…Το διδακτήριον αποτελούμενον εκ μιας αιθούσης είναι κοινοτικόν, ευρίσκονται δ’ εν αυτώ τα εξής έπιπλα, ήτοι: θρανία παλαιού συστήματος, μία τράπεζα, εις πίναξ, εν κάθισμα, 2 εικόνες: μία βασιλική και μία θρησκευτική, και 6 γεωγραφικοί χάρτες. Αγροκήπιον υπάρχει ιδιωτικόν παραχωρηθέν εφέτος…».
Φωτογραφία: Λευτέρης Σπανάκης
Το διδακτήριο μέσα από το τετράδιο ιστορίας του σχολείου
Αναλυτικά στοιχεία για το διδακτήριο αντλούμε από το βιβλίου ιστορίας του σχολείου, τα οποία και παρουσιάζουμε παρακάτω.« Ότε κατά το 1882 ιδρύθη το Δημοτικόν Σχολείον Κάτω Βιάννου εστεγάσθη εις ένα δωμάτιον το οποίον παρεχώρησε ένας χωριανός. Ευρίσκετο στη μέση του χωριού λίγο πιο πάνω από τη θέση που λέγεται Σταυρί. Αργότερα στεγάστηκε σ’ άλλα δωμάτια σε διάφορα μέρη του χωριού. Η θέση που βρίσκεται το σημερινό διδακτήριο ως και το αγροκήπιον ήτανε παλαιό νεκροταφείο του χωριού. Η αυλή και το προαύλιο του Σχολείου ήταν ως και το συνεχόμενο σήμερον λιόφυτο κτήμα της Μονής Αγίου Γεωργίου του Επανωσήφη. Το 1885 αποφασίστηκε από τους κατοίκους η ανέγερση ενός διδακτηρίου με προσωπική τους εργασία, για να στεγασθή το σχολείον. Πραγματικά το διδακτήριο κτίσθηκε στη θέση του εγκαταλειφθέντος παλαιού νεκροταφείου, και στεγάσθηκε το σχολείο από το έτος εκείνο. Το διδακτήριο αυτό ήτο αίθουσα με πρόσοψη από τη βόρεια πλευρά. Από το δρόμο που περνά από τη βόρεια πλευρά του Σχολείου ήτο η είσοδος και με σκαλοπάτια κατέβαιναν οι μαθηταί μέσα στο διδακτήριο, που το δάπεδό του βρισκότανε όπως και σήμερα πολύ κάτω από την επιφάνεια του δρόμου. Η στέγη του ήταν οριζόντια όπως και όλων εις τα χωριά των σπιτιών της εποχής εκείνης με χώμα και ξύλα. Το διδακτήριο αυτό επειδή πολύ πρόχειρα και χωρίς καλά υλικά οικοδομήθηκε, κατέρρευσε μετά μια 25ετία δηλαδή το 1911. Γι’ αυτό το λόγο σχολείο δεν λειτούργησε κατά τα σχολικά έτη 1911-12 και 1912-13. Κατά το 1913 επισκέφτηκε το χωριό ο τότε ηγούμενος της Μονής Επανωσήφη, ο οποίος, κατά το διάστημα της παραμονής του στο χωριό εδώρησε ολόκληρο το ανωτέρω αναφερόμενο ακίνητο στο χωριό, υπό τον όρο, ως ισχυρίζονται μερικοί παλιοί, να χρησιμοποιηθεί γι’ ανέγερση νέου διδακτηρίου. Αργότερα οι μετέπειτα κοινοτικοί άρχοντες εθεώρησαν καλόν να εκμεταλλευθούν το ελαιόφυτο αυτό προς όφελος της Κοινότητος. Άφησαν μοναχά τον χώρο που σήμερα βρίσκεται η αυλή και το προαύλιον του Σχολείου. Τότε λοιπόν αφού το σχολείο απόκτησε δικαιώματα στο κτήμα που βρίσκονταν στη νότια πλευρά του, οι κάτοικοι αποφάσισαν να το επισκευάσουν και να το μεταρρυθμίσουν. Εκάλεσαν λοιπόν για το σκοπό αυτό τον τεχνίτη Αγγελή Στεφανάκη από τον Άγιο Βασίλειο Βιάννου ο οποίος, μαζί με άλλους τεχνίτες, επισκεύασαν κατά το 1914 τους τοίχους και κατασκεύασαν νέα στέγη με κεραμίδια γαλλικά και ταβάνι όπως ακριβώς αυτό ευρίσκεται σήμερα (σημ. συντάκτη 1953). Το δάπεδό του κατασκευάστηκε από μείγμα άμμου και ασβέστη. Τότε έγινε και η αλλαγή της πρόσοψης από βόρεια εις νότια και γι’ αυτό το λόγο πάνω από το ανώφυλλο της πόρτας είναι σκαλισμένο το έτος 1914. Τον ίδιο χρόνο χορηγήθηκε στο σχολείο και το ακίνητο που σήμερα χρησιμοποιείται σαν σχολικός κήπος. Τόσο στην αρχική ανέγερση όσο και κατά την επισκευή όλοι οι χωριανοί βοήθησαν όσο μπορούσε ο καθένας κι’ είναι δύσκολο να εξακριβωθεί ποιος βοήθησε περισσότερο. Κατά την επισκευή και μεταρρύθμιση του σχολείου δάσκαλος ήταν ο Δημοσθένης Ραπτόπουλος...». Το ορθογωνίου σχήματος διδακτήριο είχε μήκος 9 μ. πλάτος 4 μ. και ύψος 4 μ. Διέθετε δύο παράθυρα από την πρόσοψη (νότια πλευρά), δύο από τη βόρεια και ένα από την ανατολική .
Η έκθεση του επιθεωρητή
Η κατάσταση του Διδακτηρίου ήταν κακή, όπως πληροφορούμαστε από έκθεση του επιθεωρητή Μεραμβέλλου - Βιάννου Αναστάσιου Χαραλαμπόπουλου που επισκέφτηκε την Κάτω Βιάννο το έτος 1926 και υπέδειξε στους κατοίκους τις αναγκαίες επισκευές. «[…] Την 28 Ιουλίου αναχωρήσας εκ Ψυχρού μετέβην εις Κάτω Βιάννον. Το διδακτήριον τούτο θα έπρεπεν εκ βάθρων να ανακαινισθή ατυχώς όμως οι κάτοικοι δεν δύνανται να διαθέσουν τας απαιτούμενας δαπάνας, ένεκα δε τούτου περιορίσθην να υποδείξω τας αναγκαίας επισκευάς και την αντικατάστασιν του δαπέδου όπως και την προμήθειαν διδακτικών τινών οργάνων χάριν δε του σκοπού τούτου παρέμεινα και την 29ην εν τούτω …».
Οι διδακτηριακές εργασίες της 10ετιας του ’50
Το ίδιο διδακτήριο χρησιμοποιήθηκε και τη δεκαετία του 1950. Τον Ιανουάριο του 1953 έγινε με δαπάνη της Κοινότητας Κάτω Βιάννου κατασκευή νέου τσιμεντένιου δαπέδου και σκαλοπατιών από την αυλή στο προαύλιο και από το προαύλιο στο εσωτερικό του διδακτηρίου. Το ίδιο έτος κατασκευάστηκαν καινούργια κουφώματα καθαιρέθηκαν εσωτερικά και εξωτερικά επιχρίσματα και κατασκευάστηκαν νέα με δαπάνη της Κοινότητας. Οι προσπάθειες για ανέγερση νέου διδακτηρίου δεν τελεσφόρησαν λόγω αδυναμίας εξεύρεσης οικοπέδου. Συντηρήσεις του κτηρίου (βαφή κλπ.), εξοπλισμός & τσιμεντόστρωση της αυλής έγινε το 1973-74 επί δασκάλου Νεραντζάκη Ιωάννη.
Η λειτουργία του σχολείου τα έτη 1882-1898. Υπηρετήσαντες Δάσκαλοι
Πρώτος δάσκαλος του σχολείου από το 1882 υπήρξε ο Χριστόφορος Τσικαλουδάκης, με ελάχιστες γραμματικές γνώσεις (5). Το σχολ. έτος 1886-87 διορίστηκε ο Ιωάννης Αγαπάκης από την Άνω Βιάννο, παραιτήθηκε όμως στις 30 Οκτωβρ. 1886, πιθανότατα λόγω σπουδών, κάτι που δεν αναφέρει με σαφήνεια στο έγγραφο της παραίτησής του: «…επειδή λόγοι τινές ανεξάρτητοι της θελήσεώς μου με αναγκάζουσι να εξακολουθήσω το έργον μου τούτο, γνωστόν ποιώ τη εντίμω Σεβ, Εφορεία ότι παραιτούμαι της θέσεώς μου ταύτης. Βιάννος 30 Οκτωβρ. 1886, ευπειθέστατος Ιωάννης Αγαπάκης».
Ο Δήμαρχος Βιάννου Ιωάννης Μεταξάκης, για να μη μείνει το σχολείο κλειστό και οι μαθητές χάνουν μαθήματα, διόρισε στη θέση του τον Κατωβιαννίτη Ιωάννη Αγγουράκη. Παραθέτουμε παρακάτω αυτούσιο το έγγραφο του δημάρχου Ι. Μεταξάκη προς την Τμημ. Εφορεία Λασιθίου (6)
Διορισμός του Ιωάννη Ν. Αγγουράκη στη θέση του παραιτηθέντος Ιωάννη Αγαπάκη (7 Νοεμβρ. 1886)
«Προς την Σεβαστήν Τμημ. Εφορείαν του Τμήματος Λασιθίου
Θεοφιλέστατε Πρόεδρε
Παραιτηθέντος εκ της διδασκαλικής θέσεως του Σχολείου Κάτω Βιάννου ο διορισθείς Ιωάννης Αγαπάκης, αποστέλλω ώδε υμίν εγκλείστως την γραππτήν παραίτησίν του. Υποβάλλω ότι διά να μη μείνη κλειστόν το Σχολείον και ο καιρός επί ματαίω παρέρχεται διετάχθη ο τέως δημοδιδάσκαλος Κάτω Βιάννου Ιωάννης Ν. Αγγουράκης ν’ αναλάβη καθήκοντα όπερ και προ μηνός εργάζηται. Συνιστώ τον νέον τούτον ως λίαν εγνωσμένης διαγωγής και παρακαλώ όπως ευαρεστούμενοι αποστείλητε τον απαιτούμενον διορισμόν.
Βιάννος, 7 Νοεμβρ. 1886
Ο Δήμαρχος Βιάννου και Πρόεδρος της Δημοτικής Εφορείας Ιωάννης Μεταξάκης».
Το έτος 1889-90 διορίστηκε δάσκαλος ο Ιωάννης Αγγουράκης από 1 Οκτωβρ. με μισθό 180 γρόσια. Από έγγραφο του δασκάλου Γ. Ρολάκη το Δεκ. του 1892 προς την Τμηματική Εφορία Λασιθίου πληροφορούμαστε ότι το σχολ. έτος 1892-93 φοιτούν 25 μαθητές διαιρεμένοι σε 4 τάξεις : Α (18), Β (3), Γ (1), Δ (3).
Στην έκθεση του Ελληνοδιδασκάλου Κ. Χαμηλού αναφέρεται ότι το σχολ. έτος 1892-93 εφοίτησαν 20 μαθητές και το διδακτήριο, εκτός από λίγες ελλείψεις είναι σε καλή κατάσταση. « […] Β΄ Η δημοτική Σχολή Κάτω Βιάννου. Εν τη σχολή ταύτη αι εξετάσεις εγένοντο την 24ηνΙουνίου ε.ε. εφοίτησαν δ’ εν αυτή μαθηταί ως έγγιστα 20 το οικοδόμημα της Σχολής πλην ολίγων ελλείψεων είναι καλόν».
Ο διορισμός του Χαρίδημου Αγαπάκη πυροδοτεί αντιδράσεις
Το σχολ. έτος 1891-92 διορίστηκε δάσκαλος στην Κάτω Βιάννο ο Χαρίδημος Αγαπάκης, γιος του Σπυρίδωνα Αγαπάκη οπλαρχηγού και π. δημάρχου Άνω Βιάννου. Το γεγονός προκάλεσε σειρά αντιδράσεων από τους Κατωβιαννίτες, οι οποίοι εναντιώθηκαν εξ’ αρχής στην τοποθέτησή του. Επικαλούνται την έλλειψη ήθους και χρηστής διαγωγής απαραίτητα εφόδια του δασκάλου, τα οποία κατά την άποψή τους στερείται ο Χ. Αγαπάκης. Ο δάσκαλος, αναφέρουν, δεν δίνει μόνο γνώσεις, δεν αναπτύσσει μόνο διανοητικά τους μαθητές αλλά και ηθικά, πρέπει λοιπόν να είναι αμέμπτου ηθικής, να έχει σωστή διαγωγή. Την «λίαν εγνωσμένην διαγωγήν» του δασκάλου Ι. Αγγουράκη επικαλείται εξ’ άλλου ο δήμαρχος Βιάννου Ι. Mεταξάκης για να τον τοποθετήσει στην Κ. Βιάννο το 1886. Η Εφορεία δεν υπέκυψε στις απαιτήσεις των κατοίκων και ο Χαρίδημος Αγαπάκης παρέμεινε στη θέση του (7).
Αναφορά των Κατωβιαννιτών κατά του δασκάλου Χαρίδημου Αγαπάκη
«Προς την Σεβαστήν και Έντιμον Χριστ. Τμημ. Εφορείαν Λασιθίου
Θεοφιλέστατε κύριε Πρόεδρε και αξιότιμα μέλη, οι μετά βαθυτάτου σεβασμού κάτωθι υποφαινόμενοι χριστιανοί κάτοικοι του χωρίου Κ. Βιάννου τολμώμεν διά της ταπεινής μας ταύτης να υποβάλλωμεν υμίν τα εξής. Ο διορισμός του δημοδιδασκάλου μας μεγίστην ενεποίην ημίν έκπληξιν καθ’ ότι ουδέποτε είχομεν σχηματίσει ιδέαν ότι η Σεβαστή Εφορεία θα ηδίκε ημάς εις τοιούτον βαθμόν διορίζουσα διδάσκαλον εν τη Σχολή μας άνθρωπον ούτινος το ποιόν και η διαγωγή είναι αποδεδειγμένα ηλίου φαεινότερον, άνθρωπος δηλονότι όντι ως εκ της διαγωγής του μόλις τεσσάρων μηνών απελύθη των φυλακών, άνθρωπον μέθυσον, άνθρωπον όστις το ηθικόν μέρος του είναι όλως επιλήψημον. Συνεπεία δε ίνα τούτου ημείς αδυνατούμε να στείλομεν προς αυτόν τα τέκνα μας, καθ’ όπως γνωρίζωμεν ότι ο διδάσκαλος ου μόνον διανοητικώς πρέπει να αναπτύξει τα τέκνα μας αλλά και ηθικώς. Ώστε προκειμένου να διαφθαρούν τα τέκνα μας, κάλλιον προτιμώμεν να μένουν χωρίς γραμμάτων. Παρακαλούμεν δε την Υμετέραν Θεοφιλίαν και το υφ’ υμάς σωματείον ίνα αντικαταστήση τούτον διά καταλλήλου προσώπου. Υποδιατελούμεν μετά του προσήκοντος σεβασμού.
Ευπειθέστατοι, οι κάτοικοι Κάτω Βιάννου
Ακολουθούν 39 υπογραφές
Έκθεση Χαριδήμου Σπ. Αγαπάκη δημοδιδασκάλου Κάτω Βιάννου (Φεβρ. 1892)
Ο Χαρίδημος Αγαπάκης αναφέρει στην έκθεσή του το Φεβρ. του 1892, ότι η κατάσταση του διδακτηρίου είναι καλή. Στο σχολείο φοιτούν 25 μαθητές στις 4 τάξεις του σχολείου. Πληροφορεί την Εφορεία, με μεγάλη στ’ αλήθεια αυτοπεποίθηση, για την άψογη εκτέλεση των καθηκόντων του και παραπέμπει την Εφορεία στη γνώμη του Τμηματικού Εφόρου Βιάννου Ι. Χατζάκη. Η ευσυνειδησία στην εκτέλεση του έργου μου, τονίζει ο Αγαπάκης, θα αποδειχθεί στις εξετάσεις των μαθητών στο τέλος του διδ. έτους. Παραθέτουμε παρακάτω ολόκληρο το κείμενο της επιστολής.
«Προς την Σεβαστήν και Έντιμον Χριστ. Τμημ. Εφορείαν Λασιθίου
Θεοφιλέστατε Πρόεδρε, Έντιμα Μέλη
Λαβών υπόψη μου το υπ’ αριθμ. πρωτ. 104, διεκπ. 43 και χρονολογίαν 15ην Ιανουαρ. ε.ε. αποσταλέν μοι υφ’ υμών έγγραφον και συμμορφούμενος τω εν αυτώ παραγγελία απαντώ υμίν τάδε. Η κατάσταση του οικοδομήματος της Σχολής εν η διδάσκω μέχρι σήμερον τυγχάνει καλή. Φοιτώσι δε εν αυτώ είκοσι και πέντε τον αριθμό μαθηταί, ων πέντε κατετάχθησαν εις την Δην τάξιν , τάσσαρες εις την Γην, εις εις την Βαν, οι δε λοιποί εις την Αην. Ως προς την εκτέλεσιν των καθηκόντων μου θεωρώ περιττόν να γράψω υμίν. Κάλλιον, ως εγγυώμαι θα πληροφορηθείται παρά του Τμηματικού Εφόρου της επαρχίας μου κ. Ιωάννου Χατζάκη, άλλως τε τούτο θα αποδειχθή εκ των εξετάσεων.
Κάτω Βιάννος τη 10 Φεβρουαρίου/92
Διατελώ μεθ’ υπολήψεως
Ευπειθέστατος ο Δημοδιδάσκαλος Κάτω Βιάννου
Χαρίδημος Σ. Αγαπάκης
Έκθεση επιθεώρησης στις εξετάσεις του θέρους (1892)
Τον Ιούλιο του 1892 μετά την Άνω Βιάννο και τον Πεύκο επιθεώρησε στις εξετάσεις του θέρους το σχολείο της Κάτω Βιάννου ο ελληνοδιδάσκαλος Χαράλαμπος Κονδυλάκης, ετεροθαλής αδελφός του λογοτέχνη Ιωάννη Κονδυλάκη. Στη γραπτή έκθεσή του προς τη Εφορεία τονίζει ότι ο δάσκαλος Χαρίδημος Αγαπάκης εξετέλεσε με ζήλο τα καθήκοντά του σ’ ένα σχολείο με πολλά προβλήματα. Να επισημάνουμε ότι το γεγονός ότι ο επιθεωρών Χαράλ. Κονδυλάκης επαινεί το δάσκαλο έρχεται σε αντίθεση με τις ενέργειες των Κατωβιαννιτών οι οποίοι τον αποκήρυσσαν στις αρχές του σχολ. έτους. Ο επιθεωρών Χ. Κονδυλάκης συνέστησε στους κατοίκους να δείξουν ενδιαφέρον για τα προβλήματα του σχολείου και οι Κατωβιαννίτες του υποσχέθηκαν ότι θα πράξουν τα δέοντα για να μη συναντήσει στο μέλλον άλλος δάσκαλος παρόμοια προβλήματα: «[…] Επίσης κατά την 27ην του αυτού μηνός μετέβη εις Κάτω Βιάννον όπως παραστώ και εις τας εξετάσεις της εκεί Δημοτικής Σχολής. Εύρον δε και εν τω μαθητολογίω της Σχολής ταύτης ως μαθητάς εγγεγραμμένους το όλον είκοσι και πέντε, προσήλθον όμως εις τας εξετάσεις δέκα και οκτώ. Εκ τούτων εξ μεν ανήκον εις την Δην τάξιν, τέσσαρες δε εις την Γην και δύο εις την Βαν, οι δε λοιποί εις την πρώτην. Και της Σχολής ταύτης ο διδάσκαλος εξετέλει το καθήκον του μετά ζήλου πλην και αυτός απήντησε μεγάλα προσκόμματα. Διότι η κατάστασις και της ενταύθα Δημοτικής Σχολής δεν είναι καλυτέρα της του χωρίου Πεύκου. Και εις τους κατοίκους του χωρίου τούτου συνέστησα να δείξωσιν εν τω μέλλοντι μεγαλυτέραν προθυμίαν δια το σχολείον των, μοι υπεσχέθησαν δε και ούτοι ότι μεγίστη θα καταβάλλωσι προσπάθειαν όπως ο μέλλων διδάσκαλος του χωρίου των μη απαντήση κανέν πρόσκομμα εις την διδασκαλίαν του.
Εν Βιάννω τη 4η Αυγούστου 1892
Της Υμετέρας Θεοφιλίας ταπεινώτατος θεράπων
Χ. Δ. Κονδυλάκης
Ο επαναδιορισμός του Χ. Αγαπάκη
Το σχολ. έτος 1892-93 διορίστηκε δάσκαλος ο Κατωβιαννίτης Γεώργιος Ρολάκης, ενώ το 1893 ο Χαρίδημος Αγαπάκης. Οι Κατωβιαννίτες εξανίστανται και τον καταγγέλλουν στην Τμημ. Εφορεία. Τον κατηγορούν ότι αντί για το σχολείο πηγαίνει στο καφενείο από το πρωί μέχρι το βράδυ. Χαρτοπαίζει, μεθά και έχει προκλητική συμπεριφορά. Κομπαζόμενος φωνάζει στα καφενεία ότι έχει την εύνοια της Εφορείας, ο τμημ. Έφορος Βιάννου Ι. Χατζάκης είναι ομοϊδεάτης του, διορίζει εκείνος τους δασκάλους και συνεπώς δεν φοβάται κανένα. Απειλούν ότι δεν θα ξαναστείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο, αφού η διαγωγή του δασκάλου αντί να βελτιωθεί εξαχρειώνεται. Τέλος, ζητούν την αντικατάστασή του με άλλο δάσκαλο. Οι λόγοι αντίδρασης των Κατωβιαννιτών κατά του Χ. Αγαπάκη κατά την προσωπική μας άποψη πιθανότατα να είναι κομματικοί. Ο Αγαπάκης, κομματικά αντίθετος, τους προκαλεί με το να ισχυρίζεται ότι δεν τους υπολογίζει αφού έχει «τα μέσα της Εφορείας». Δεν πρέπει επίσης να μας διαφεύγει το γεγονός ότι στην Κάτω Βιάννο περίμεναν διορισμό τρεις Κατωβιαννίτες δάσκαλοι: Οι Ιωάννης Αγγουράκης, Γεώργιος Ρολάκης και Χαράλαμπος Τζανάκης. Εξ’ άλλου ο τοπικιστικός οίστρος σε πολλά χωριά της Κρήτης για διορισμό συγχωριανού δασκάλου ήταν έντονος. Παραθέτουμε στη συνέχεια αυτούσια την επιστολή (9).
Και πάλιν τολμώμεν όπως εκθέσωμεν ενώπιον υμών τα δίκαια παράπονα ημών και τείνομεν χείρας ικέτιδος και θερμώς παρακαλούμεν την Υμετέραν Θεοφιλίαν όπως εισακουσθή αίτησίς μας. Προ τινων ετών ωκοδομήσαμεν Σχολή εν τω ημετέρω χωρίω, το οποίον κατηρτίσαμεν δι’ απάντων των αναγκαιούντων εν αυτώ. Έχομεν δε την πεποίθησιν ότι τα τέκνα μας θα φωτισθώσιν ως και των λοιπών χωρίων και η διαγωγή αυτού (ούτινος) θα εβελτιούτο, πλην όμως ηπατήθημεν κατά το προπαρελθόν και κατά το προσεχές έτος. Διότι η έντιμος και Σεβαστή Εφορεία διόρισεν ημίν διδάσκαλον τον Χαρίδημον Αγαπάκην, άνθρωπον ούτινος τα φυσικά ελαττώματα είναι πλείστα, ήτοι διαγωγήν ουχί καλήν καθώς απεδείχθη λαμπρώς το προπαρελθόν έτος φυλακισθείς επί τρεις μήνας. Το δε τακτικόν έργον αυτού είναι να κάθηται από πρωίας μέχρι εσπέρας εις το καφενείον να χαρτοπαίζει και να μεθύσκη και να φωνάζει: Είμαι Αγαπάκης και έχω τα μέσα της Εφορείας κανένα δε φοβούμαι, ο Χατζάκης διορίζει. Ανάγκη επίσης τούτων ούτως εχόντων εμποδιζόμεθα αυτοί αφ’ ετέρου να αποστέλλωμεν τα τέκνα μας εις το Σχολείον διότι βλέπομεν ότι η διαγωγή αυτού εξαχρειούται αντί να βελτιωθή. Όθεν παρακαλούμεν την υμετέραν Θεοφιλίαν και τα λοιπά μέλη της Σεβ. Εφορείας όπως αντικαταστήσητε τούτον δι’ άλλου προσώπου.
Το 1895 με πρόταση του Ι. Μαρκόπουλου Τμηματικού Εφόρου Βιάννου, διορίστηκε ο Γεώργιος Ρολάκης με μισθό 100 γρόσια (8).
Οι αιτήσεις διορισμού των Κατωβιαννιτών δασκάλων τον Αύγουστο του 1892
Αρ. πρωτ. 210 . Ελήφθη τη 7ην Αυγούστου 1892 (10)
Αίτησις Ιωάννου Ν. Αγγουράκη κατοίκου Κάτω Βιάννου
Προς τον θεοφιλέστατον Επίσκοπον άγιον Πέτρας ως Πρόεδρον της Τμημ. Εφορείας Λασιθίου
Θεοφιλέστατε Πρόεδρε
Έχων υπόψη την υπ’ αριθμ. πρωτ. 150/διεκπ. 103 σεβαστήν εγκύκλιον της σεβαστής Εφορείας και βουλόμενος όπως κατά το ελευσόμενον διδασκαλικόν έτος διορισθώ δημοδιδάσκαλος, υποβάλλω υμίν τάδε:
Ιωάννης Ν. Αγγουράκης εκ Κάτω Βιάννου ετών 26 μετερχόμενος το του διδασκάλου επάγγελμα, εν μεν τω τμήματι Λασιθίου ως βοηθός της Δημοτικής Σχολής Βιάννου και ως Δημοδιδάσκαλος Κάτω Βιάννου επί τέσσερα έτη, εν δε τω τμήματι Ηρακλείου ως δημοδιδάσκαλος Ίνι επί δύο έτη, διακούσας δε τα μαθήματα της Α΄ τάξεως του εν Ηρακλείω Γυμνασίου, αιτούμαι όπως της αιτήσεώς μου ταύτης γενομένης δεκτής, προβείτε εις τον διορισμόν μου.
Εν Κ. Βιάννω τη 4η Αυγ. 1892
Ο αιτών Ιωάννης Ν. Αγγουράκης
Αίτησις Χαραλάμπου Τζανάκη
Αριθμ. πρωτ. 215/ελήφθη 8 Αυγ. 1892
Προς τον Θεοφιλέστατον Επίσκοπον άγιον Πέτρας Κύριον Τίτον και την υπ’ αυτού προεδρευομένην σεβαστήν και έντιμον χριστιανικήν Τμημ. Εφορείας Λασιθίου
Κύριε Πρόεδρε, έντιμα μέλη
Εικοσιπενταετής την ηλικίαν και κεκτημένος άπαντα τα υπό του περί παιδείας Νόμου οριζόμενα προσόντα όπως καθέξω Δημοδιδασκαλικήν τινά θέσιν και ακούσας εις το εν Ηρακλείω Γυμνάσιον τα μαθήματα της Α΄ Γυμνασιακής τάξεως και λαβών ενδεικτικόν με βαθμόν λίαν καλώς (8), παρακαλώ την Σεβ. Και έντιμον ταύτην εφορείαν όπως κατά την προσεχήν σύνοδον αυτής προς διορισμόν των διδασκάλων, διορίση εμέ Δημοδιδάσκαλον εις το χωρίον μου Κάτω Βιάννον ή εις τι έτερον της επαρχίας μου.
Κ. Βιάννος τη 3η Αυγ. 1892
Ευπειθέστατος Χαράλαμπος Εμμ. Τζανάκης »
Κρητική Πολιτεία
Επί Κρητικής Πολιτείας ιδρύθηκε ως 1/τάξιο 11/87/7-10-1899, ως αδιαίρετο 103/67/39-1901, ως Β/θμιο αδιαίρετο 41/42/28-7-1903. Τα σχολικά έτη, όπως διαβάζουμε στο βιβλίο ιστορίας του σχολείου, 1911-12 & 1912-13 το σχολείο δεν λειτούργησε λόγω κακής κατάστασης του διδακτηρίου.
Το Σχολ. έτος 1899-1900 εγγράφησαν 54 μαθητές. Η προέλευσή τους είναι η Κάτω Βιάννος και ο Χόνδρος. Από τους δύο αυτούς οικισμούς προέρχονταν το μαθητικό δυναμικό μέχρι το 1904, έτος λειτουργίας του Δημοτικού Σχολείου Χόνδρου. Δάσκαλος ο Χαρίδημος Αγαπάκης ο οποίος δίδαξε μέχρι το 1904. Για το σχολ. έτος 1900-1901 δεν υπάρχουν στοιχεία. Το σχολ. έτος 1901-1902 εγγράφονται 44 μαθητές. Δάσκαλος ο Χ. Αγαπάκης. Εγγράφονται στις τάξεις: Α ΄τάξη (25), Β΄ (9) , Γ΄(6) και Δ΄ (4). Το σχολ. έτος 1902-03 εγγράφησαν 65 μαθητές. Σύμφωνα με το ΒΠΣ προήχθησαν 45 μαθητές. Από την Α΄ τάξη 22 , από τη Β΄ 10 μαθητές από τη Γ΄ 8 και από τη Δ΄ 5 μαθητές. Το σχολ. έτος 1903-1904 εγγράφονται 67 μαθητές. Σύμφωνα με το ΒΠΣ προήχθησαν 35 μαθητές. Το σχολ. έτος 1904-1905 εγγράφονται 63 μαθητές. Σύμφωνα με το ΒΠΣ προήχθησαν 24 μαθητές. Δάσκαλος υπηρετεί ο Γεώργιος Ρολάκης. Το σχολ. έτος 1905-06 εγγράφονται 62 μαθητές. Προήχθησαν σύμφωνα με το ΒΠΣ 18 μαθητές. Δάσκαλος ο Ιωάν. Αγγουράκης, ο οποίος δίδαξε μέχρι το 1910. Το σχολ. έτος 1906-07 εγγράφονται 47 μαθητές. Σύμφωνα με το ΒΠΣ προάγονται 13 μαθητές. Δάσκαλος υπηρετεί ο Ι. Αγγουράκης. Το σχολ. έτος 1907-08 εγγράφονται 47 μαθητές. Οι 26 προέρχονται από την Κ. Βιάννο και οι 21 από το Χόνδρο. Δάσκαλος είναι σύμφωνα με το Μαθητολόγιο ο Νικ. Χρονίδης. Από τους 47 μαθητές προάγονται σύμφωνα με το ΒΠΣ 14 μαθητές και απορρίπτονται 33 μαθητές. Δάσκαλος σύμφωνα με το Β.Π.Σ. είναι ο Ι. Αγγουράκης. Πιθανότατα ο Χρονίδης έκανε τις εγγραφές και κατά τη διάρκεια του σχολ. έτους μετατέθηκε ή για κάποιο άλλο λόγο αποχώρησε. Το σχολ. έτος 1907-08 εγγράφονται 34 μαθητές με καταγωγή όλοι από Κ. Βιάννο πλην ενός από Αφρατί. Σύμφωνα με το Β. Π. Σ. προάγονται 11 μαθητές. Το σχολ. έτος 1909-10 εγγράφονται 35 μαθητές. Σύμφωνα με το ΒΠΣ προήχθησαν 12 μαθητές. Το σχολ. έτος 1910-11 εγγράφονται 32 μαθητές. Το έτος αυτό δίδαξε ο Χαράλ. Τζανάκης. Σύμφωνα με το ΒΠΣ προήχθησαν 13 μαθητές. Τα σχολικά έτη 1911-1912 και 1912-13 το Δημοτικό Σχολείο δεν λειτούργησε λόγω κατάρρευσης της χωμάτινης στέγης του διδακτηρίου και οι μαθητές φοίτησαν στο Δ. Σχολ. Άνω Βιάννου. Το Σχολ. έτος 1913-14 εγγράφησαν 61 μαθητές, όλοι με καταγωγή από Κ. Βιάννο.
Το Δ.Σ. Κάτω Βιάννου καταργήθηκε το 1989. Έκτοτε οι μαθητές μεταφέρονται στο Δ.Σ. Άνω Βιάννου.
Έκθεσις των δημοτικών σχολείων της επαρχίας Βιάννου, ( Άνω Βιάννου, Κάτω Βιάννου & Καλαμίου) προς τη Χριστιανική Τμηματική Εφορία Λασιθίου συνταχθείσα από τον ελληνοδιδάσκαλο Βιάννου Κ. Χαμηλό (4 Ιουλίου 1893)
Βιβλίο ιστορίας του σχολείου συνταχθέν υπό του διδασκάλου Ιωάννη Κ. Καρτσάκη.
3.Το με ημερ/νία 22-12-1899 έγγραφο του δασκάλου του Δημοτικού Σχολείου Κάτω Βιάννου, Ιωάννη Αγγουράκη προς τον Νομαρχιακό Επιθεωρητή Λασιθίου, ΙΑΚ, Ανωτέρα Διεύθυνσις της Παιδείας, φάκελλος έτους 1899
4. IAK φάκελλος εγγράφων 1909 Η με ημερ/νία 10/11/1909 έκθεση του Διευθυντή του Ανωτέρου Δημ. Σχολείου Βιάννου Κ. Πλατάκη, « περί της καταστάσεως του Παρθεναγωγείου Βιάννου και των Δημ. Σχολείων Χόνδρου, Κάτω Βιάννου και Πεύκου συμφώνως τη υπ’ αριθ. 4089/2747 εγκυκλίω της Σεβ. Ανωτέρας Διευθύνσεως »
5. Ο Χριστ. Τσικαλουδάκης υπηρέτησε μέχρι το 1885 και απολύθηκε. Μετά την απόλυσή του έκανε τον καφεπαντοπώλη στην Κάτω Βιάννο. Κατά τη διάρκεια ενός καυγά στο μαγαζί του, κάποιος τον μαχαίρωσε και πέθανε.
