Η 8η Μαρτίου γιορτάζεται ως η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας.
Η σημερινή μέρα θεσμοθετήθηκε από τον ΟΗΕ το 1977, ο οποίος κάλεσε εκείνη τη χρονιά όλες τις χώρες του κόσμου να καθιερώσουν μία ημέρα για τα Δικαιώματα των Γυναικών και τη Διεθνή Ειρήνη. Ωστόσο, οι αγώνες των γυναικών για ισότητα, είχαν ξεκινήσει πολύ νωρίτερα.
Η πρώτη περίπτωση εορτασμού μίας ημέρας αφιερωμένης στις γυναίκες, παρατηρείται στις αρχές του 20ου αιώνα -μία εποχή μεγάλων αναστατώσεων και αλλαγών στον βιομηχανικό κόσμο. Στις 28 Φεβρουαρίου 1909, στη Νέα Υόρκη, το Σοσιαλιστικό Κόμμα των ΗΠΑ διοργάνωσε την πρώτη "Ημέρα Γυναίκας", τιμώντας τη μεγάλη, ιστορική απεργία των εργατριών κλωστοϋφαντουργίας του 1908.
Τον Αύγουστο του 1910, διοργανώθηκε Διεθνές Συνέδριο Γυναικών, πριν την έναρξη των διαδικασιών της Δεύτερης Σοσιαλιστικής Διεθνούς, στη Δανία. Στα πλαίσιά της, η Γερμανίδα σοσιαλίστρια, Luise Zietz, στηριζόμενη από την επίσης Γερμανίδα και αργότερα κορυφαία μορφή του γερμανικού κομμουνιστικού κόμματος, Clara Zetkin, πρότεινε την καθιέρωση Παγκόσμιας Ημέρας Γυναικών.
Οι 100 γυναίκες από 17 χώρες που συμμετείχαν, συμφώνησαν με την ιδέα, έχοντας στόχο την προώθηση των ίσων δικαιωμάτων για τις γυναίκες και της διεκδίκησης δικαιώματος ψήφου. Τον Μάρτιο του 1911, γιορτάστηκε για πρώτη φορά μία Διεθνής Ημέρα για τις Γυναίκες, με διαδηλώσεις σε Αυστρία, Γερμανία, Δανία και Ελβετία, όπου συμμετείχαν, περίπου, 1 εκατομμύριο άνθρωποι.
Εξάλλου, στις ΗΠΑ, η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας συνεχιζόταν να τιμάται την τελευταία Κυριακή του Φεβρουαρίου, ημέρα που επέλεξαν οι Ρωσίδες, το 1913, για να συμμετάσχουν για πρώτη φορά σε σχετικές εκδηλώσεις. Έναν χρόνο αργότερα, το 1914, η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας γιορτάστηκε για πρώτη φορά στις 8 Μαρτίου, ημερομηνία η οποία εν πολλοίς καθιερώθηκε έκτοτε, σε όλες τις χώρες που την τιμούσαν.
Το 1917, οι διαδηλώσεις για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στην Αγία Πετρούπολη, στις 8 Μαρτίου (Γρηγοριανό ημερολόγιο) ή στις 23 Φεβρουαρίου (Ιουλιανό ημερολόγιο), ήταν η σπίθα που πυροδότησε τη Ρωσική Επανάσταση του Φεβρουαρίου. Μετά το τέλος και της Οκτωβριανής Επανάστασης, η ημέρα καθιερώθηκε ως επίσημη γιορτή στη Σοβιετική Ένωση.
Από τότε, η ημέρα εορταζόταν με μεγάλες τιμές στις κομμουνιστικές και σοσιαλιστικές χώρες. Στη Δύση, η ημέρα αναγνωρίστηκε ευρέως το 1975, όταν ο ΟΗΕ την έθεσε υπό την αιγίδα του για πρώτη φορά, ενώ το 1977 επισημοποιήθηκε, με τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών να καλεί τα μέλη της να ανακηρύξουν την 8η Μαρτίου ημέρα για τα δικαιώματα των γυναικών.
Στο πέρασμα του χρόνου, η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας πέρασε από πολλά στάδια. Το βέβαιο είναι ότι γιορτάζεται για έναν αιώνα και κάθε χρόνο, μεγαλώνει. Για το 2018, το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας για τη Γυναίκα, όπως το έθεσε ο ΟΗΕ, είναι "Η ώρα είναι τώρα: αγροτικοί και αστικοί ακτιβιστές μεταμορφώνουν τις ζωές των γυναικών".
Είναι, για εμάς, μία ευκαιρία να ανατρέξουμε στο παρελθόν, να εξερευνήσουμε το παρόν και να εντοπίσουμε κάποια (ελάχιστα από τα πολλά) παραδείγματα γυναικών, που με το έργο τους και τη στάση ζωής τους έχουν καταφέρει να αλλάξουν τον κόσμο. Ξεχωρίσαμε 5 και σας τις παρουσιάζουμε:
1. Σιμόν Ντε Μποβουάρ (1908 – 1986)
“Γυναίκα δεν γεννιέσαι, γίνεσαι”
Ένα κείμενο αφιερωμένο στις γυναίκες, δεν θα μπορούσε παρά να ξεκινήσει, ως φόρος τιμής, από τη μητέρα του φεμινισμού, τη γυναίκα σύμβολο του 20ου αιώνα, που τόλμησε μέσα από τη ζωή της να προκαλέσει την κοινωνία και μέσα από το έργο της να αλλάξει την ανθρώπινη σκέψη. Η γυναίκα αυτή δεν είναι άλλη από τη Σιμόν Ντε Μποβουάρ. Πνεύμα ελεύθερο, ανεξάρτητο και δυναμικό, η Σιμόν, από πολύ νωρίς, αποκλίνει από τον Θεό και τον συμβατικό τρόπο σκέψης, για να ταξιδέψει σε φιλοσοφικά και υπαρξιακά μονοπάτια, συντροφιά μέχρι τέλους με τον άντρα της, τον Ζαν Πωλ Σάρτρ.
Με τον Σάρτρ, τον οποίο ποτέ δεν παντρεύτηκε, γιατί για αυτήν "ο γάμος είναι περιορισμός, αστικοποίηση, αλλά και θεσμοθετημένη παρέμβαση του κράτους στην ιδιωτική ζωή των πολιτών", ξόδεψε άπειρες ώρες φιλοσοφικών αναζητήσεων και ερωτικών πειραματισμών. Η σχέση τους παρέμεινε ανοιχτή και ελεύθερη, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι δεν ήταν ο ένας για τον άλλον, ο πιο σημαντικός άνθρωπος στη ζωή τους.
Τα τολμηρά της γραπτά -φιλοσοφικά δοκίμια, μυθιστορήματα, θεατρικά έργα- σε συνδυασμό με τον “έξω από τα καθιερωμένα” τρόπο ζωής της, προκαλούν την κοινή γνώμη και οδηγούν τα συντηρητικά μυαλά της εποχής να την χαρακτηρίσουν “πορνογράφο” και “νυμφομάνη”. Το έργο της, “Το Δεύτερο Φύλο”, αποκαλείται σήμερα η “Βίβλος του φεμινισμού” καθώς μέσα από αυτό προτείνεται μία τελείως ξένη και ανατρεπτική προσέγγιση στο τι είναι γυναίκα.
Η Μποβουάρ παρατηρεί ότι η γυναίκα, στο πέρασμα των χρόνων, έχει θεωρηθεί ως “ανωμαλία”, ως παρείσακτη και ότι βρίσκεται σε μία διαρκή προσπάθεια να εξομοιωθεί με την κανονικότητα, δηλαδή τους άντρες. Προκειμένου λοιπόν να προχωρήσει και να διεκδικήσει μία ίση θέση στην κοινωνία, θα πρέπει να απορρίψει αυτήν την παγιωμένη αντίληψη και να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που αντιμετωπίζει τον εαυτό της. Αδιαμφισβήτητο σύμβολο του φεμινισμού, της ελεύθερης σκέψης και του ανιδιοτελούς έρωτα, η Σιμόν Ντε Μποβουάρ ήταν από τις πρώτες που έκαναν το βήμα.
2. Ίντιρα Γκάντι (1917-1984)
Η πρώτη και μοναδική πρωθυπουργός της Ινδίας
Το όνομά της είναι ταυτισμένο με το φεμινισμό, τη γυναικεία μαχητικότητα, το δυναμισμό και εσφαλμένα με τον Μαχάτμα Γκάντι του οποίου θεωρείται κόρη. Ωστόσο, αυτή η εμβληματική προσωπικότητα που θα καταφέρει να γίνει η πρώτη και η μοναδική πρωθυπουργός της Ινδίας, που θα ωθήσει τις γυναίκες στην Ινδία να βγουν άφοβα από τις πόρτες του σπιτιού τους και που το έργο της θα μείνει βαθιά και ουσιαστικά χαραγμένο στην παγκόσμια ιστορία, είναι κόρη του πρώτου πρωθυπουργού της ανεξάρτητης Ινδίας, Τζαουαχαρλάλ Νεχρού.
Μεγαλωμένη μόνο με τον πατέρα της καθώς η μητέρα της έφυγε νωρίς, σφυρηλατήθηκε μέσα σε ένα άκρως πολιτικό και ανδροκρατούμενο περιβάλλον χαράσσοντας από πολύ μικρή τα δικά της βήματα. Ως φοιτήτρια της Οξφόρδης γράφτηκε σε οργανώσεις για την ανεξαρτησία της Ινδίας και κατά του φασισμού στην Ισπανία, ενώ κάποια χρόνια αργότερα όταν επέστρεψε στην Ινδία, βρέθηκε αμέσως στο πλευρό του πατέρα της ως ιδιαιτέρα γραμματέας του.
Το 1964, μετά τον θάνατο του πατέρα της, ο Πρόεδρος της Ινδίας τη διορίζει μέλος του Ράτζγια Σάμπχα (Rajya Sabha), ανώτερου νομοθετικού συμβουλίου της Ινδικής Βουλής, ενώ λίγο αργότερα αναλαμβάνει το Υπουργείο Πληροφοριών και Τύπου. Δύο χρόνια αργότερα, θα βρεθεί στην πρωθυπουργική καρέκλα, θέση την οποία συνολικά θα διατηρήσει για τέσσερις θητείες. Είναι η πρώτη και η μοναδική φορά που σε μία καθαρά πατριαρχική κοινωνία, μία γυναίκα θα βρεθεί στην κορυφή της εξουσίας.
Η Ίντιρα Γκάντι θα καταφέρει να πάρει με το μέρος της μεγάλο μέρος του πληθυσμού της Ινδίας, θα γίνει το σύμβολο-προστάτιδα των γυναικών, θα αγωνιστεί για την εξάλειψη της φτώχειας, θα δώσει ώθηση στην αγροτική παραγωγή, θα συναντήσει ωστόσο και πολλούς φανατικούς εχθρούς οι οποίοι αντιτίθενται σε μία σειρά πολιτικών της.
Καθοριστική πράξη για το οριστικό της τέλος στέκεται η διαταγή της να δολοφονηθούν εκατοντάδες Σιχ που είχαν καταλάβει το Χρυσό Τέμενος στο Αμριτσάρ ζητώντας αυτονομία. Την απόφασή της αυτή θα την πληρώσει με την ίδια της τη ζωή, καθώς δολοφονήθηκε από τις σφαίρες δύο Σιχ σωματοφυλάκων της, την ώρα που βρισκόταν στον κήπο της. Ο θάνατός της πυροδότησε μία σειρά από ταραχές κατά τις οποίες 20.000 Σιχ βρήκαν το θάνατο από εξαγριωμένους ινδουιστές.
*Το 1999 ψηφίστηκε σε δημοσκόπηση του BBC ως η σημαντικότερη γυναίκα της τελευταίας χιλιετηρίδας ανάμεσα σε άλλες γυναικείες προσωπικότητες όπως η βασίλισσα Ελισάβετ Α' της Αγγλίας, η Μαρία Κιουρί και η Μητέρα Τερέζα.
Μερικά από τα αποφθέγματα που την συνόδευαν στη ζωή της
-Ο καλύτερος τρόπος να ανακαλύψεις τον εαυτό σου είναι να τον χάσεις στην υπηρεσία των άλλων
-Υπάρχουν δύο είδη ανθρώπων: αυτοί που κάνουν τη δουλειά και αυτοί που παίρνουν τα εύσημα. Προσπάθησε να είσαι στους πρώτους. Υπάρχει λιγότερος ανταγωνισμός εκεί.
-Η συγχώρεση είναι η αρετή των δυνατών
-Πρέπει να προσέχουμε τους πολιτικούς που δεν μπορούν να κάνουν τίποτα χωρίς χρήματα και αυτούς που θέλουν να κάνουν τα πάντα για τα χρήματα
3. Coco Chanel (1883-1971)
“Η πιο θαρραλέα πράξη είναι να σκέφτεσαι μόνος σου, φωναχτά.”
Είναι η μοναδική από τον χώρο της μόδας που συμπεριλήφθηκε στη λίστα, του περιοδικού Time, με τις 100 πιο ισχυρές προσωπικότητες του 20ου αιώνα. Ορφανή από πολύ μικρή ηλικία και μεγαλωμένη με πολλές δυσκολίες, η Coco Chanel είχε το σθένος να υπερπηδήσει τα εμπόδια, να χαράξει τη δική της πορεία και να εξασφαλίσει μία περίοπτη θέση στην παγκόσμια ιστορία.
"Δεν μπήκα στην κοινωνία αυτή επειδή έπρεπε να σχεδιάσω ρούχα. Σχεδίασα ρούχα, ακριβώς επειδή μπήκα στην κοινωνία αυτή. Επειδή ήμουν η πρώτη που έζησε τη ζωή αυτού του αιώνα". Με το παραπάνω motto να την συντροφεύει σε όλα τα χρόνια της δημιουργίας της, αυτή η “ιέρεια” της μόδας αντλούσε στοιχεία από το κοινωνικό περιβάλλον και έβρισκε τους πιο δημιουργικούς, ευφάνταστους και πρωτοποριακούς τρόπους, να τα ενσωματώνει στη δουλειά της. Ο Κοκτώ είχε πει για αυτήν: “ήταν κάτι σαν θαύμα, δούλεψε στον κόσμο της μόδας με κανόνες οι οποίοι είχαν αξία μόνο για τους ζωγράφους, τους ποιητές και τους μουσικούς”.
Στη διάρκεια της μακράς θητείας της στον κόσμο της μόδας, εισήγαγε μία σειρά από καινοτομίες που έμελλε να διαμορφώσουν τους μελλοντικούς σχεδιαστές, την ίδια στιγμή που επηρέασε, άθελά της, το φεμινιστικό κίνημα και την απελευθέρωση των γυναικών. Από πολύ νωρίς, με το επιχειρηματικό της δαιμόνιο, ανοίγει το πρώτο μαγαζί με καπέλα στο Παρίσι, ίδρυει τον δικό της οίκο μόδας, ενώ είναι υπεύθυνη για πολλές τάσεις της γυναικείας μόδας που ισχύουν μέχρι σήμερα.
Μεταξύ των καινοτομιών της, είναι το μικρό μαύρο φόρεμα, το θρυλικό άρωμα Chanel 5, τα ντραπέ τουρμπάνια, τα πουκάμισα, οι πλισέ φούστες, τα γυναικεία πουλόβερ, οι μπλούζες χωρίς γιακά, τα τουίντ (πλεχτά) ταγέρ, τα blazer, οι δίχρωμες (μπεζ με μαύρη μύτη) γόβες χωρίς φτέρνα, τα strapless φορέματα και οι καμπαρντίνες. Οι απόψεις της, πάντα εύστοχες και πάντα μπροστά από την εποχής της, δηλώνουν ένα ελεύθερο και ασυμβίβαστο πνεύμα και έχουν καταφέρει να παραμείνουν διαχρονικές, αποτελώντας έναν πολύτιμο οδηγό για κάθε σύγχρονη γυναίκα.
Μερικά από τα αποφθέγματά της:
-“Για να είναι κανείς αναντικατάστατος, πρέπει να είναι πάντα διαφορετικός”
-“Ψάξε για τη γυναίκα μέσα στο φόρεμα. Αν δεν υπάρχει γυναίκα, δεν υπάρχει φόρεμα”
-“Η μόδα αλλάζει, το στυλ μένει αναλλοίωτο"
4. Μαρί Κιουρί (1867-1934)
“Δεν πρέπει να φοβόμαστε, μόνο να προσπαθούμε να κατανοήσουμε”.
Μία λαμπρή επιστήμονας, μία γυναίκα που έμεινε στην ιστορία για το σπουδαίο έργο της και τις καθοριστικές της ανακαλύψεις στην πορεία την ανθρωπότητας... αυτή είναι η Μαρία Κιουρί. Για να καταλάβει κανείς το μέγεθος της συνεισφοράς της στην παγκόσμια κοινότητα, αρκεί να ξεκινήσει να μετράει τις πρωτιές που κατέκτησε κατά τη διάρκεια της ζωής της.
Η Μαρί Κιουρί, ήταν η πρώτη γυναίκα η οποία τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ, το οποίο μοιράστηκε με τον σύζυγό της Πιερ και τον Ανρί Μπεκερέλ για την ανακάλυψη της ραδιενέργειας (1903). To 1911 έγινε το πρώτο άτομο που τιμήθηκε τιμάται με δεύτερο Νόμπελ (Χημείας για την ανακάλυψη και απομόνωση του καθαρού ραδίου). Υπήρξε η πρώτη μητέρα βραβευμένη με Νόμπελ της οποίας η κόρη έλαβε το ίδιο βραβείο (η μεγαλύτερη κόρη της Ιρέν Ζολιό-Κιουρί τιμήθηκε με το Νόμπελ Χημείας το 1935). Ήταν η πρώτη Ευρωπαία που πραγματοποίησε διδακτορική διατριβή στις θετικές επιστήμες καθώς και η πρώτη γυναίκα λέκτωρ και διευθύντρια εργαστηρίου στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης (1906). Τέλος, είναι η μόνη γυναίκα η οποία αναπαύεται στο Πάνθεον, το μαυσωλείο στο οποίο βρίσκονται θαμμένοι οι "μεγάλοι άνδρες" της Γαλλίας.
Τα παιδικά της χρόνια τα περνάει συντροφιά με τα βιβλία της, για να συνεχίσει στην ενηλικίωσή της τις σπουδές της στο Παρίσι και συγκεκριμένα στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης. Τα πενιχρά οικονομικά την οδηγούν πολλές φορές ακόμα και στην λιποθυμία από την ασιτία, εκείνη όμως συνεχίζει, για να αποφοιτήσει τελικά με δίπλωμα φυσικής, χημείας και μαθηματικών. Σε ένα εργαστήριο της Σορβόνης γνωρίζει τον μελλοντικό σύζυγό της Πιερ Κιουρί και για το υπόλοιπο της ζωής της η αγάπη της μοιράζεται μεταξύ της δουλειάς της, του άντρα της και των δύο παιδιών της.
Τα πρώτα αποτελέσματα των ερευνών της και η αναγνώριση δεν αργούν πολύ να έρθουν. Συνδέει το όνομά της με την ανακάλυψη του ραδίου και τις μελέτες της για τη ραδιενέργεια, προσφέροντας τη δυνατότητα στην επιστήμη να μετρήσει τις τιμές του ραδίου και να συμβάλει στην αποτροπή των βλαβών στον άνθρωπο εξαιτίας της ραδιενέργειας. Η υπερβολική βέβαια έκθεση στη ραδιενέργεια, δημιουργούν προβλήματα υγείας στην ίδια και συγκεκριμένα λευχαιμία, από την οποία και πεθαίνει το 1934. Θεωρείται ένα από τα πρώτα θύματα της ραδιενέργειας.
5. Malala Yousafzai (1997 - .... )
“Θέλω να γίνω πρωθυπουργός του Πακιστάν”
"Ένα παιδί, ένας δάσκαλος, ένα βιβλίο κι ένα μολύβι μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Η εκπαίδευση είναι η μοναδική λύση. Η Παιδεία πάνω απ' όλα!". Είναι οι τρεις προτάσεις που μεστά και περιεκτικά, περιγράφουν τις προσπάθειες της νεαρής, ακτιβίστριας Malala που λίγο έλειψε να πεθάνει για αυτά που πρεσβεύει. Φαίνεται όμως, ότι η νεαρή Malala έχει έρθει σε αυτόν τον κόσμο με ένα συγκεκριμένο σκοπό και δεν θα φύγει αν δεν επιτευχθή.
Η Malala από το Πακιστάν, στην ηλικία των έντεκα ξεκίνησε να μάχεται τους Ταλιμπάν μέσα από ένα blog του BBC στο οποίο περιέγραφε, με ψευδώνυμο, την καταπιεστική κατάσταση που επικρατεί στον τόπο της, στην κοιλάδα Σουάτ του βορειοδυτικού Πακιστάν, στα σύνορα με το Αφγανιστάν. Βασική της επιδίωξη ήταν και είναι όλα τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, να έχουν ίση πρόσβαση στην εκπαίδευση και ίσες ευκαιρίες για μία αξιοπρεπή ζωή.
Σιγά – σιγά εγκαταλείπει την ανωνυμία της και μιλά δημόσια σε συγκεντρώσεις, σε τηλεοπτικές εκπομπές, σε ντοκιμαντέρ. Η ζωή της αρχίζει να απειλείται από τους Ταλιμπάν, οι οποίοι τελικά στις 9 Οκτωβρίου του 2012, και ενώ η Malala επέστρεφε από το σχολείο, την πυροβολούν εν ψυχρώ στο κεφάλι. Ο σοβαρός τραυματισμός της, είχε ως αποτέλεσμα να παραμείνει για πολύ καιρό σε νοσοκομεία του Πακιστάν και της Αγγλίας και να υποστεί μία σειρά αλλεπάλληλων επεμβάσεων.
Η Malala κρατιέται στη ζωή, βγαίνει από το νοσοκομείο και επιστρέφει στην ακτιβιστική της δράση με περισσότερο πείσμα και σθένος. Ιδρύει το Malala Fund για την προώθηση του σκοπού της, εκδίδει βιβλίο για τη ζωή της προκειμένου να ακουστεί περισσότερο και βρίσκεται υποψήφια για Νόμπελ Ειρήνης και για το βραβείο Ζαχάρωφ, τα οποία και αποσπά.
Είναι ακόμη ένα παιδί, ένα ξεχωριστό κορίτσι, μία ώριμη γυναίκα, που ήδη με το σπουδαίο έργο της, αποδεικνύει μία τεράστια εσωτερική δύναμη, ένα σθένος και μία ψυχή που δεν πτοείται ακόμη και από την απειλή του θανάτου. Πρόσφατα το περιοδικό Time την ενέταξε στη λίστα με τους 100 πιο σημαντικούς ανθρώπους του κόσμου.
Οι παραπάνω είναι, φυσικά, ένα ελάχιστο δείγμα των γυναικών, γνωστών και αγνώστων, που έχουν σημαδέψει την παγκόσμια ιστορία. Η λίστα μεγαλώνει κάθε ημέρα, με ταχείς ρυθμούς ιδιαίτερα την τελευταία περίοδο.
Πώς θα μπορούσε να μη μεγαλώνει, άλλωστε;. Όπως έχει σχολιάσει ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, António Guterres, "η επίτευξη της ισότητας των φύλων και η ενδυνάμωση των γυναικών και των κοριτσιών είναι η ατέλειωτη δουλειά της εποχής μας και η μεγαλύτερη πρόκληση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο μας".
Ο αγώνας για ισότητα, συνεχίζεται. Χαρούμενη Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας!
