Οι εργασίες αναστήλωσης και καθαρισμού στην Αγία Μονή Βιάννου το 2004, έφεραν στο φως διάφορα ιστορικά έγγραφα και ντοκουμέντα για την ιστορία της.
Διαβάστε το ρεπορτάζ της εφημερίδας "Πατρίς", στο φύλλο που εκδόθηκε στα μέσα Αυγούστου της ίδιας χρονιας:
Έγγραφα και άλλα ιστορικά ντοκουμέντα που μαρτυρούν την ιστορία της Αγίας Μονής Βιάννου, έρχονται στο φως με τις εργασίες αναστήλωσης και καθαρισμού της μονής που ξεκίνησε το Πάσχα και συνεχίζεται με γοργούς ρυθμούς με την επίβλεψη της Εφορίας Βυζαντινών Μνημείων.
Πρόσφατα, συγκροτήθηκε ένας σύλλογος, με πρωτοβουλία του μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου , Καστελίου και Βιάννου κ. Ανδρέα , ο οποίος θα βοηθά το έργο αναστήλωσης του μοναστηριού και άλλα συναφή έργα προστασίας και ανάδειξης των μνημείων της Βιάννου.
Ένα μοναστήρι με ελάχιστες ή ανύπαρκτες γραπτές μαρτυρίες, αποκαλύπτει τη δική του ιστορία και παράλληλα αποκτά νέο πρόσωπο καθώς γίνονται αναστηλώσεις και συντηρήσεις σε όλους τους χώρους.
Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Γιώργο Κατσαλή, η Αγία Μονή ιδρύθηκε το 15ο αιώνα, ίσως-όπως αναφέρει- η παράδοση από τρεις Κύπριες μοναχές οι οποίες είχαν χτίσει κοντά στη θάλασσα μια εκκλησία αλλά την εγκατέλειψαν λόγω των πειρατών.
Ήταν από τα πιο πλούσια μοναστήρια της περιοχής με πολλά κτίσματα τα οποία στη συνέχεια καταπατήθηκαν από τους Tούρκους αλλά και στη συνέχεια από τους ντόπιους.
Είναι ενδεικτικό, ότι όταν ερήμωσε επί Τουρκοκρατίας, η δημογεροντία της Βιάννου ενοικίαζε την περιουσία της και από τα χρήματα συντηρούσε τα σχολεία όλης της επαρχίας.
Το καθολικό της Μονής, γοτθικού ρυθμού, ήταν αρχικά μονόχωρο και αργότερα, άγνωστο πότε, προστέθηκε νάρθηκας. Είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Παναγίας και εορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο.
Το τέμπλο είναι περίτεχνο ενώ οι εικόνες ,δια χειρός Αγγέλου της κρητικής σχολής είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες που συναντά κανείς σε μοναστήρια. Οι εικόνες έχουν καθαριστεί στο παρελθόν.
Το υπέρθυρο του καθολικού είναι από σχιστόλιθο και έχει περίτεχνες διακοσμήσεις.
Η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων έχει την επίβλεψη της αναστήλωσης του καθολικού, του μόνου αρχαίου κτίσματος ενώ δύο χτίστες, από την Κασταμονίτσα, που γνωρίζουν καλά τα μυστικά της πέτρας, έχουν αναλάβει τις αναστηλώσεις και την αποκάλυψη επιφανειών που είχαν σοβαντιστεί στο παρελθόν.
Τα κτίσματα που βρίσκονται στον περιβάλλοντα χώρο είναι μεταγενέστερα με πολλές προσθήκες και η Mητρόπολη Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου, ανέθεσε τη μελέτη αναστήλωσης στον αρχιτέκτονα Κ. Σαμαρίτη προκειμένου να αρχίσουν σύντομα οι εργασίες και στους υπόλοιπους χώρους.
Στο κτιριακό συγκρότημα, υπάρχουν μερικά κελιά τα οποία επίσης είναι σε κακή κατάσταση και είναι χαρακτηριστικό αυτό που μας είπε ένας από τους δύο μοναχούς που έχουν αφοσιωθεί στη Μονή, ο πατέρας Χρυσόστομος, ότι το χειμώνα, το νερό στάζει ακριβώς πάνω στο μάτι του!
Το μοναστήρι βρίσκεται σε ένα μια περιοχή, με πλούσια βλάστηση όπου κυριαρχούν τα κυπαρίσσια, τρία χιλιόμετρα από την Άνω Βιάννο.
Οι δύο μοναχοί, Χρυσόστομος και Βασίλειος υποδέχονται τον κόσμο προσφέροντας καφέ και δροσερό νερό, κάτω από τα σκιερά κυπαρίσσια και ελπίζουν ότι με την πλήρη αναστήλωση θα προσελκυσθούν και άλλοι μοναχοί και ίσως κάποτε αποκτήσει τη δόξα του παρελθόντος.
