Ήταν μόλις 10 ετών, όταν είδε τους Ναζί κατακτητές να ξεκληρίζουν την οικογένειά του, εκτελώντας τον πατέρα του και όλους τους άνδρες της οικογένειάς του από μάνα και πατέρα!
Ο Χρύσανθος Συγγελάκης, από τα δέκα του χρόνια, όταν και εκτελέστηκε ο πατέρας του, έγινε «ο άντρας του σπιτιού». Η έγκυος μητέρα του, είχε κι άλλο ένα κουτσούβελο, το Γιάννη…
Χαραγμένη βαθιά στη μνήμη του η εικόνα της εγκύου μητέρας του, να προσπαθεί με τα νύχια της να σκάψει τον λάκκο για να ενταφιάσει το σώμα του άνδρα της, πριν το φάνε τα γουρούνια. Εικόνες αρχαίας τραγωδίας, που λογικά, θα λύγιζαν κάθε άνθρωπο. Όχι όμως και τον 10χρονο Χρύσανθο, ο οποίος από εκείνη τη μέρα, αποφάσισε να μη λυγίσει ποτέ. Η καρδιά του έγινε χωρίς να το θέλει, σκληρή σαν ατσάλι. Συναισθάνονταν την ευθύνη, όχι μόνο απέναντι στην έγκυο μάνα του, αλλά και απέναντι στο αδερφάκι του…
Ασφαλώς, το δράμα αυτό δεν ήταν υπόθεση μόνο της δικής του μητέρας. Ήταν εκατοντάδες οι μανάδες κι οι αδερφές από τον Αμιρά, τον Βαχό, τον Άγιο Βασίλειο, τον Κρεββατά, το Κεφαλοβρύσι, τον Πεύκο, τη Σύμη, την Άνω Βιάννο και τα χωριά της δυτικής Ιεράπετρας, που μετά το «μαύρο» εκείνο Σεπτέμβρη του ’43, βουτήχτηκαν στο πένθος. 461οι νεκροί από τους αιμοσταγείς Ναζί. Ολόκληρη η επαρχία Βιάννου στα μαύρα. Συμμαθητές του Χρύσανθου, τον θυμούνται να φτάνει στο Γυμνάσιο Βιάννου από το χωριό του, τον Αμιρά, ξυπόλητος και ρακένδυτος. Τότε ήταν που αντιλήφθηκε πως, για να καταφέρει να βοηθήσει ουσιαστικά την οικογένειά του, η ενασχόληση με τα αγροτικά από μόνη της, δεν είναι αρκετή. Έπρεπε να βγει στο δρόμο και να ασχοληθεί με το εμπόριο...
Οι παλιότεροι τον θυμούνται με το γαϊδουράκι, φορτωμένο με τις ξύλινες κλούβες, να πουλά στα χωριά μπανάνες και ντομάτες, ενώ η χάρη του έφτανε μέχρι το Οροπέδιο στο Λασίθι, όπου πουλούσε ντομάτες και αγόραζε φασολάκια και όσπρια, τα οποία μεταπωλούσε στα χωριά της Βιάννου! Φόρτωμα εμπορευμάτων από την Άρβη, περιήγηση στα χωριά της Βιάννου ενώ, όπως προελέχθηκε, οι εμπορικές του δραστηριότητες επεκτείνονταν και εκτός επαρχίας. Κάποτε, όπως ο ίδιος είχε διηγηθεί στον Μανώλη Σπανάκη, για το αφιέρωμα που φιλοξενήθηκε στην εφημερίδα «Ηχώ της Βιάννου», ενώ βρισκόταν στο Λασίθι, διαπίστωσε ότι υπήρχαν κι άλλοι έμποροι Λασιθιώτες, που είχαν προορισμό τα «καμένα χωριά». Δίχως δεύτερη σκέψη, νηστικός και κατάκοπος, έβαλε μπροστά του το δύσκολο δρόμο της επιστροφής, χωρίς να λογαριάσει την πείνα, την εξαθλίωση, το πηχτό σκοτάδι, τον δύσβατο και κακοτράχαλο δρόμο. Έπρεπε να φύγει πρώτος, για να φτάσει πρώτος! Να πως εξηγείται η μετέπειτα πορεία του: Ο Χρύσανθος γεννήθηκε για πρωτιές! Ήξερε πως, αν έφευγε το πρωί, οι ανταγωνιστές του θα τον έτρωγαν για… λάχανο και το εμπόρευμά του θα έμενε απούλητο!
Αυτός ο άνθρωπος λοιπόν, έγινε λίγα χρόνια αργότερα ένας από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς της Ελλάδας! Ανέβασε πολύ ψηλά τον πήχη του εξαγωγικού εμπορίου, όπου απασχολούσε εκατοντάδες συνδημότες μας, που ήταν η εγγύηση της αγροτιάς στην ευρύτερη περιοχή των δήμων Βιάννου και Ιεράπετρας και όχι μόνο. Η φίρμα «Χρύσανθος», έγινε πασίγνωστη σε όλους τους μεγάλους εμπορικούς οίκους της Ευρώπης, με κατοχυρωμένο και πιστοποιημένο ISO, στην αξιοπιστία και στην εντιμότητα. Στη Γρα Λυγιά, όπου είναι η έδρα της επιχείρησης, δημιούργησε ένα πρότυπο συσκευαστήριο, με τα πλέον σύγχρονα μηχανήματα και τους αρτιότερους ψυκτικούς αποθηκευτικούς χώρους. Σε όλες τις ευρωπαϊκές αγορές, η φίρμα «Χρύσανθος» είναι η απόλυτη εγγύηση στην αξιοπιστία και την πιστοποιημένη ποιότητα.
Άνθρωπος ποικιλότροπα δραστήριος, ασχολήθηκε και με τα κοινά, αρχικά ως νομαρχιακός σύμβουλος με τεράστιο έργο. Εκεί που ο Χρύσανθος έδωσε την ψυχή του ήταν στην δημιουργία της Ένωσης Θυμάτων Γερμανικής Κατοχής. Αυτός ήταν ο εμπνευστής, αλλά και ο ακρογωνιαίος λίθος, προκειμένου να αναδειχτεί περαιτέρω η θυσία της Βιάννου και να τεθούν οι Γερμανοί προ των ευθυνών τους, στο τεράστιο ζήτημα των αποζημιώσεων. Ο Μανώλης Σπανάκης θυμάται μια εξαιρετική ιστορία που δείχνει πως ο Χρύσανθος ουδέποτε ορρώδησε μπροστά στο συμφέρον του τόπου. «Είχε έρθει στη Βιάννο ο Γερμανός πρέσβης και ο τότε Δήμαρχος κ. Μανώλης Κλαδάκης τον υποδέχτηκε στο Δημαρχείο για το τυπικό κέρασμα. Ο Χρύσανθος, χωρίς περιστροφές και με παρρησία έθεσε στον Γερμανό διπλωμάτη τα αιτήματα των θυμάτων: «Καλές οι συγγνώμες και οι επισκέψεις, αλλά δεν αρκούν και το κράτος σας οφείλει να καταβάλει πάραυτα όσα χρωστά στην Ελλάδα», του είπε ορθά-κοφτά. Λίγο μετά, ένας ελληνομαθής της συνοδείας του Γερμανού πρέσβη ρώτησε με νόημα: «Αυτός δεν είναι ο εξαγωγέας»; Το ερώτημα αυτό είχε πολλές αναγνώσεις, αλλά ο Χρύσανθος ουδόλως το έλαβε υπόψη του…».
Ο Χρύσανθος Συγγελάκης, δυστυχώς, έφυγε ξαφνικά από τη ζωή το καλοκαίρι του 2010, προδομένος από την καρδιά του. Όμως πρόλαβε εκτός από επιτυχημένος επιχειρηματίας, να κάνει πράξη με τον πιο παραδειγματικό τρόπο, τον στίχο του Γιάννη Ρίτσου, «Η ζωή, τραβάει την ανηφόρα...». Το δίδαξε στα αδέρφια του, που συνεχίζουν με το ίδιο σθένος να διεκδικούν. Ο Αριστομένης, ο αδερφός του, που γεννήθηκε μετά την εκτέλεση του πατέρα τους, ανέλαβε το τιμόνι της διοίκησης της Ένωσης Θυμάτων και όχι μόνο κατέστη πανελλήνια γνωστό το Ολοκαύτωμα της Βιάννου, αλλά διεκδικούνται με σοβαρότητα και σθένος οι γερμανικές αποζημιώσεις. Ακούραστος, χωρίς να φείδεται χρημάτων και χρόνου, συνεχίζει το έργο του Χρύσανθου. Στο μετερίζι και ο ανιψιός τους, ο έτερος Αριστομένης Ι. Συγγελάκης, συγγραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών, που αγωνίζεται ακατάπαυστα.
Αλλά και το μεγάλο επίτευγμα του Χρύσανθου, το εξαγωγικό εμπόριο, βρίσκεται στα στιβαρά και άξια χέρια των παιδιών του που συνεχίζουν με τον ίδιο ζήλο να σηκώσουν ακόμη πιο ψηλά, αυτό που οραματίστηκε ο πατέρας τους.
