Καθώς πλησιάζουν οι ημέρες προς την επέτειο του θανάτου του Ιωάννη Κονδυλάκη και με αφορμή την εκκωφαντική σιωπή των τοπικών αρχόντων στο ζήτημα της εξεύρεσης λύσης για το ταφικό μνημείο του, σήμερα θα δημοσιεύσουμε ένα από τα τελευταία γραπτά του, έναν απολογισμό της ζωής του, που δείχνει ότι όλο το ενδιαφέρον του ήταν στο να υπηρετήσει τα γράμματα και τη δημοσιογραφία. Το γράμμα αυτό, είχε σαν αποδέκτη τον πρόεδρο τότε της ΕΣΗΕΑ, Ανδρέα Μεταξά.
Βρισκόμαστε στο έτος 1919,. Ο Κονδυλάκης στα 58 του, ήταν ήδη βαριά άρρωστος και ζούσε στα Χανιά. Το παρακάτω γράμμα δημοσιεύτηκε από τον πολύ σημαντικό δημοσιογράφο, Νίκο Καραντηνό, στην εφημερίδα "Ριζοσπάστης".
"Απουσιάζων από δύο ετών, γράφει ο Κονδυλάκης, αγνοώ ποιος προεδρεύει του σωματείου των Συντακτών. Αλλά όποιος και αν είσθε, είστε βέβαια εκ των εργατών της καθημερινής δημοσιογραφίας και ελπίζω ότι θα δείξετε ενδιαφέρον εις την παράκλησιν ενός παλαιού συναδέλφου".
"Μετά τριακονταετή και πλέον εργασίαν, έπαθα υπερκόπωσιν και ψυχασθένειαν, μου εδόθη η συμβουλή των ιατρών να αλλάξω περιβάλλον και να διακόψω την πνευματική εργασίαν. Ήλθον εις την Κρήτην όπου δυστυχώς η αθλιότης και δυσχέρειαι της συγκοινωνίας και άλλα εμπόδια δεν μ'αφήνουν να μεταβώ και να διαμείνω επί τινα καιρόν εις ένα υψηλόν μέρος, ως είχαν ανάγκην. Ούτε κατοικία, ούτε τροφήν θα δύναμην να εύρω εις τοιούτον μέρος. Και υτό το χωριό (η Βιάννος), όπου εγεννήθην και όπου θα έβρισκα την περιποίησιν συγγενών, μου κατέστη απροσπέλαστον. Απέχει με την κατάστασιν των δρόμων, δεκαέξ ώρας με τον ημιόνον. Έμεινα λοιπόν εις τα Χανιά και το Ηράκλειον, όπου η ακρίβεια δε διαφέρει από των Αθηνών, πράγμα σπουδαίον για έναν άνθρωπον χωρίς εργασίαν και μη έχοντα εκ της μακράς μου εργασίας, κανένα αποταμίευμα ως εννοείται..."
"Παραμένω τώρα εδώ στα Χανιά, εις μια αβουλίαν η οποία δεν διαφέρει πολύ από την απελπισίαν..."
Στις ίδιες γραμμές ο Κονδυλάκης, παρά τον πόθο του για την επιστροφή στη Βιάννο, αναλογιζόμενος την κατάσταση του αναφέρει, "Αλλά και εκεί, θα ευρεθώ εις απορίαν διότι δεν μπορώ να γίνω βάρος εις τους πτωχούς συγγενείς μου..."
..."Αλλά εις τα Αθήνας πως να ζήσω χωρίς εργασίαν με τους σημερινούς όρους ζωής; Και πως θα εργασθώ άρρωστος; Αν έλθω, πρέπει να καταφύγω εις νοσοκομείον"
Ο "Διαβάτης" είναι ξεκάθαρο πως βρίσκεται σε αδιέξοδο και γι'αυτό καταλήγει στην παράκληση προς τον Πρόεδρο του Σωματείου, "αν μπορεί ο σύλλογος να μου εξεύρη μια θέσιν εις νοσοκομείον. Τούτο είναι ίσως το αρμοδιότερο δια τα χάλια μου. Δε μου φαίνεται ίσως δύσκολον προκειμένου δια θέσιν μεταξύ των απόρων αρρώστων. Διότι δεν έχω, ούτε θέλω άλλην αξίωσιν...
Ελπίζω ότι θα μου στείλετε μιαν απάντησιν και θα δείξετε ειλικρινές ενδιαφέρον δι'έναν από εσάς και φίλον όλων σας..."
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίαζει και το υστερόγραφο του Κονδυλάκη, στο οποίο αναφέρει: "Δεν θέλω να θεωρηθώ ως παραπονούμενος, αφού ουδέν κατ'ουδενός έχω παράπονον. Η τύχη μου και το επάγγελμα μου, μοιράιως θα μ'έφερνεν όπου μ'έφερεν".
Όπως εύστοχα σχολιάζει ο Νίκος Καραντινός, αυτός ήταν ο απολογισμός της καθημερινής, αγωνιστικής δημοσιογραφίας που δεν έχει καμία σχέση με τους μεγαλοδημοσιογράφους με τις τεράστιες περιουσίες και την τόση παρασκηνιακή δράση. "Κανένα αποταμίευμα"!
Το μόνο που ζήταγε τότε ο Κονδυλάκης, ήταν "μια θέσιν μεταξύ απόρων αρρώστων"... "Διότι δεν έχω, ούτε θέλω άλλην αξίωσιν".
Ο Κονδυλάκης πέθανε πάμφτωχος και βαριά άρρωστος στο Πανάνειο Νοσοκομείο στις 25 Ιουλίου του 1920, αφήνοντας εμάς τους Βιαννίτες και τα παιδιά μας κατά πολύ πλουσιότερους. Εκατό χρόνια μετά, αποτυγχάνουμε αναζητώντας ένα πρόγραμμα επιδοτήσεων να εντάξουμε προς χρηματοδότηση ένα απλό -όπως ήταν η ζωή του- ταφικό μνημείο για τον ίδιο, στον τόπο του.
Και εδώ γεννιέται ένα ερώτημα που πονάει, όπως όλα τα ερωτήματα που οι άνθρωποι θέτουν στους εαυτούς τους. Μήπως τελικά είμαστε ακόμα οι πτωχοί συγγενείς του Κονδυλάκη στους οποίους δεν μπορεί να γίνει βάρος;
*Το γράμμα δημοσιεύτηκε επίσης στα "Βιαννίτικα Νέα" (φ. Φεβρουαρίου 1995)
