Την παραμονή της γιορτής του Τιμίου Σταυρού οι πιστοί από τα γύρω χωριά ανεβαίνουν στον Κόφινα μαζί με τον ιερέα και επιδίδονται στο αρχαίο λατρευτικό έθιμο δεντρολατρείας. Ένα έθιμό που στην αρχαιότητα ήταν συνηθισμένο αλλά σήμερα διατηρείται σε ελάχιστα μέρη στην Ελλάδα.
Στην κορυφή φυτρώνουν τρία ιδιαίτερα δέντρα, οι «Μηλίτσες του Κόφινα», που οι καρποί τους μοιάζουν με μικροσκοπικά μήλα στο μέγεθος του ρεβιθιού. Τα μικροσκοπικά «μήλα του Κόφινα» μαζεύονται από τους πιστούς, μένουν στο νερό όλη νύχτα και την επόμενη μέρα του Σταυρού ευλογούνται από τον ιερέα και μοιράζονται στον κόσμο, που τους τρώει για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες.
Δεν γνωρίζουμε τη ρίζα του έθιμου με τα μήλα του Κόφινα, αλλά σύμφωνα με μια τοπική παράδοση, οι μηλιές φύτρωσαν από το αίμα μιας άτυχης γυναίκας που σκοτώθηκε ανεβαίνοντας στο βουνό για να προσκυνήσει.
Είναι πιθανό η απομόνωση των δέντρων στην κορυφή του Κόφινα να ενέτεινε αυτή την λατρευτική συνήθεια και να δημιούργησε τη συγκεκριμένη σχέση ανάμεσα στα δέντρα και τους πιστούς.
Σε κάθε περίπτωση πάντως οι «Μηλίτσες του Κόφινα», οι καρποί των οποίων μοιάζουν με μικροσκοπικά μήλα στο μέγεθος του ρεβιθιού – εξ’ ου και το όνομά τους- έχουν συνδεθεί με αυτό το έθιμο και μάλιστα δίνονται μετά τη Θεία Λειτουργία ως αντίδωρο. Αντιμετωπίζονται δηλαδή επίσης ως κάτι ιερό, όπως ακριβώς και η επαφή με τα ιερά δέντρα.
Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς πως τα «μηλάκια» και η κατανάλωση τους λογίζεται ως μια πρωτόγονη Θεία Κοινωνία. Για αυτό και οι πιστοί που αποφασίζουν και ανεβαίνουν ως την κορυφή του Κόφινα λαμβάνοντας μέρος στη Θεία Λειτουργία παίρνουν κάποια από τα «μηλάκια» στα σπίτια τους, ως κάτι ευλογημένο.
Η ιστορία και οι μαρτυρίες θέλουν πολλούς από τους πιστούς από την ημέρα της Παναγίας ως και τη γιορτή του Σταυρού να παραμένουν στις πλαγιές του Κόφινα μέχρι τις 14 Σεπτέμβρη. Την ημέρα δηλαδή που ξεκινούσε το πανηγύρι προς τιμή του Τιμίου Σταυρού, στο εκκλησάκι που είναι αφιερωμένο σε Αυτόν.
Τι δέντρα είναι...
Τα δέντρα που όπως ειπώθηκε παραπάνω μοιάζουν με «μηλίτσες» δεν έχουν καμιά σχέση με μηλιές. Στην πραγματικότητα ανήκουν στο είδος «Σορβιά η Ακανθώδης ή σκιαδιώδης». Οι σορβιές είναι φυλλοβόλα δέντρα με κύρια εξάπλωση τη Νότια Ευρώπη. Στην Ελλάδα έχουμε 9 είδη. Στην Κρήτη έχουμε περιορισμένους πληθυσμούς στον Ψηλορείτη, τη Θρυφτή, το Δίκτη και φυσικά τον Κόφινα
Στα Λατινικά το όνομα του δέντρου είναι Sorbus umbellata var. Cretica ή Balkan Whitebeam στα Αγγλικά.
(Φωτογραφίες από Εκδόσεις Καρμανωρ και explorecrete)
