Περίτεχνα σκαλίσματα σε παράθυρα και πόρτες σπιτιών της Μεσαράς, που περνώντας το κατώφλι τους μας οδηγούν κατευθείαν στο χθες, «ταξιδεύοντας» μας σε μια άλλη εποχή, πολύ πριν την κυριαρχία… του λευκού αλουμινίου, τότε που στα πορτοπαράθυρα επικρατούσε η πέτρα και το ξύλο- και τα δύο σκαλιστά με περισσή φροντίδα και ιδιαίτερο βάρος στην τέχνη της λεπτομέρειας…
Οι τρεις σταυροί:
Οι τρεις σταυροί στο ανώφλι του παραθυριού ενός παμπάλαιου κρητικού σπιτιού στα Βασιλικά Ανώγεια Δήμου Γόρτυνας, σκαλίστηκαν για να προφυλάσσουν τους νοικοκυραίους από κάθε κακό, ώστε να μην του επιτραπεί να περάσει τους τοίχους τους για να εισέλθει εντός. Σταυροί σκαλισμένοι με ιδιόμορφες άκρες, σαν βέλη τόξου, και αιχμές σαν από δόρυ, «φρουροί» ακοίμητοι του σπιτιού, έτοιμοι ν αντιμετωπίσουν κάθε κακόβουλο εχθρό . Οι δύο ρόδακες που παρεμβάλλονται ανάμεσα στους σταυρούς (από το ρόδον, τριαντάφυλλο) αποτελούσαν, σύμφωνα με την ομάδα Δια-SOS-τε τη Μεσαρά, ένα ξεχωριστό «στολίδι» που θεωρούνταν και φυλακτό. Η χρήση του ρόδακα είναι πανάρχαια αφού ξεκίνησε από τη Μυκηναϊκή εποχή. Στα χρόνια που χτίστηκε το σπίτι της φωτογραφίας οι ρόδακες θεωρούνταν σύμβολα ευγονίας, αλλά και αποτροπής, εξουδετέρωσης του κακού- εξ ου και προστέθηκαν δίπλα στους τρεις σταυρούς για «ενισχύσουν» την προστατευτική τους δράση…
Ο γιατρός των πάντων:
Στις 28 Απριλίου του 1909 οικοδομήθηκε η παλιά οικία που στέκει ακόμα στο Σίβα Δήμου Φαιστού να μας θυμίζει εποχές άλλης αισθητικής, τότε που έδιναν μεγάλη βαρύτητα στη λεπτομέρεια και τα σπίτια κουβαλούσαν την ίδια τους την ιστορία στα ανώφλια. Η ημερομηνία κτίσεως της οικίας ήταν το πιο σύνηθες σκάλισμα, στο σπίτι όμως της φωτογραφίας, οι χτίστες του χάραξαν και ένα ρητό-που υποθέτουμε ότι εξέφραζε τη φιλοσοφία των ενοίκων του: «Ο καιρός γιατρός των πάντων». Αληθές. Αλλά και πικρό, όταν αναλογίζεσαι ότι 110 χρόνια μετά την ημέρα που σκαλίστηκε η παραπάνω ρήση ο κτήτορας και οι πρώτοι ένοικοι της οικίας έχουν, ασφαλώς προ πολλού «γιατρευτεί» από «κάθε λύπη πόνο και στεναγμό»…
Ισλαμική τέχνη:
Το περίτεχνο σκάλισμα της πέτρας στο ανώφλι του παραθύρου ενός παλιού κτίσματος στα Καπαριανά Μοιρών παραπέμπει σε τεχνοτροπία ισλαμικής τέχνης - αν και ο σκαλισμένος σταυρός που υπάρχει στο ανώφλι της εξώπορτας βεβαιώνει ότι το σπίτι ανήκε σε χριστιανική οικογένεια. Πάνω από την πόρτα αναγράφεται και ως ημερομηνία κτίσεως το 1896. Πρώτη χρονιά της «Κρητικής Πολιτείας» το επίσημο όνομα με το οποίο αναγνωρίστηκε η Κρήτη ως αυτόνομο κράτος (ένα μεταβατικό στάδιο μέχρι την ένωση της Κρήτης με τη «μητέρα» Ελλάδα το 1913) μετά την κρητική επανάσταση του 1896 και την απόσχιση της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία όπου και τέθηκε «υπό την προστασία» των Μεγάλων Δυνάμεων: του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ρωσίας- όχι βεβαίως διότι μας ψυχοπόνεσαν αλλά λόγω της «στρατηγικής θέσης» της μεγαλονήσου μας. (Τώρα πως τα φερε η μοίρα μας, να ξαναβρισκόμαστε σήμερα και πάλι υπό την στενή «προστασία» των ξένων δυνάμεων, ας μην το σκαλίσουμε και ας περιοριστούμε να θαυμάσουμε το όμορφο σκάλισμα της φωτό).
Το στοιχειό του σπιτιού:
Το πέτρινο σκαλιστό πρόσωπο στο παράθυρο του παλιού σπιτιού στο Σίβα Δήμου Φαιστού έχει δει πολλά στα χρόνια που πέρασαν, ανθρώπους πολλούς να διαβαίνουν το δρόμο που βρίσκεται μπροστά στην οικία και να χάνονται στη λήθη του χρόνου. Τι να θελε άραγε να συμβολίσει ο τεχνίτης που το σκάλισε; Ίσως να θελε να δημιουργήσει το «στοιχειό» του σπιτιού, φύλακα -μαζί με το σύμβολο του σταυρού- από κάθε κακό. Η έκφραση της πέτρινης μορφής μοιάζει λυπημένη, κουρασμένη θα ήταν ίσως καλύτερα να πει κανείς, καθώς τα χρόνια, που άλλαξαν σχεδόν τα πάντα γύρω, βάρυναν ακόμα και την πέτρα…
137 χρόνια μετά:
Από τότε που το καλέμι του καλλιτέχνη μάστορα «σκάλισε» την ημερομηνία 1882 πάνω στην πέτρα της φωτογραφίας στο ανώφλι του παραθύρου, κύλησε πολύ νερό στα αυλάκια του χρόνου. Ο μάστορας και οι νοικοκυραίοι που πρωτοκατοίκησαν το εικονιζόμενο μεσαρίτικο σπίτι έχουν αποδημήσει προ πολλού εις Κύριον- οι άνθρωποι φευ δεν είμαστε φτιαγμένοι από πέτρα και σίδερο, υλικά που αντέχουν ακόμα στην πρόσοψη της παλιάς οικίας 137 χρόνια μετά. Κάτω από την ημερομηνία ο πελεκητής της πέτρας χάραξε ένα σταυρό για να φυλάει σπίτι και ιδιοκτήτες από κάθε κακό. Από τον αήττητο χρόνο ωστόσο, δεν κατόρθωσε, ως ήταν αναμενόμενο, να τους προφυλάξει…
